مخالفت‌ها از کی شروع شد
مخالفان توافق هسته‌ای، از همان ابتدای شروع مذاکرات، صف‌آرایی کردند. این مخالفت‌ها هم در داخل کشور جریان داشت که کم‌کم به مخالفان داخلی لقب کاسبان تحریم داده شد و هم‌زمان در خارج کشور نیز برخی کشورها مانند اسرائیل مخالف مذاکره ایران با جهان بودند. در این میان، گروه مخالف ایران در آمریکا هم تمام تلاش خود را به کار برد تا توافق به نتیجه نرسد.
با آمدن دونالد ترامپ در آمریکا و خروج یک‌طرفه ایالات‌متحده از برجام، سرنوشت توافق وارد دور تازه‌ای شد و ایران با ماندن در توافق و اجرای تعهدات، نشان داد که علی‌رغم مخالفت‌های داخلی و خارجی، همچنان به وجود برجام برای تعدیل سیاست خارجی خود، اعتقاد دارد.
در دور دوم مذاکرات چه گذشت
پس از رفتن جمهوری‌خواهان از حکومت در آمریکا و آمدن جو بایدن، دریچه تازه‌ای در مذاکرات هسته‌ای گشوده شد. آمریکا تمایل خود را به بازگشت به برجام علنی کرد و مذاکرات این بار، بین ایران و طرف‌های دیگر، بدون حضور مستقیم آمریکا ادامه یافت. در این بین، بازهم مخالفان داخلی و خارجی برجام بی‌کار ننشستند و تا توانستند، انواع و اقسام کارشکنی‌ها را انجام دادند. در ایران، دولت در سایه بشدت مخالف هرگونه توافق مجدد با تروئیکای اروپایی و چین و روسیه بود و از هر فرصتی برای اعلام مخالفت خود استفاده می‌کرد. دولت در سایه به رهبری سعید جلیلی، مذاکره‌کننده ارشد اتمی ایران در دولت‌های نهم و دهم، علناً مخالفت خود را ابراز می‌کردند تا جایی که نمایندگان در مجلس، برجام نمادین را آتش زدند و خواستار خروج ایران از معاهده ان پی تی شدند. مخالفان خارجی هم مخالفت خود را علنی کردند و اسرائیل رسماً اعلام کرد هر کاری می‌کند تا ایران و دولت دموکرات بایدن به توافق نرسند.
چرا برجام در دولت دوازدهم به نتیجه نرسید
دولت دوازدهم به ریاست حسن روحانی، تمام تلاش خود را کرد تا مواهب برجام را برای جامعه تشریح کند. سخنرانی‌های متعدد رئیس‌جمهور وقت و بیان این نکته که اگر اجازه بدهند، برجام را در کمتر از ۴۸ ساعت نهایی خواهیم کرد، نتوانست در برابر دولت در سایه کاری از پیش ببرد و با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، ابراهیم رئیسی به‌عنوان سیزدهمین رئیس‌جمهور ایران، سکان دولت را به دست گرفت. بخشی از همان دولت در سایه، این بار رسماً به هیئت دولت آمدند و کارهای اجرایی کشور را به دست گرفتند. سرنوشت مذاکرات اما، به دست یکی از مخالفان سابق برجام که در گروه دولت در سایه بود، افتاد و علی باقری کنی، به‌عنوان سرپرست تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات انتخاب شد.
مخالفان دیروز و مذاکره‌کنندگان امروز
بازی روزگار، چرخید و افرادی که تا دیروز برجام را مرده متعفن می‌نامیدند، خود مسئول مذاکره برای احیای این جسد متعفن گردیدند! تلاش برای احیای مجدد برجام در وین، این بار، با مانع جدیدی روبرو شد، روسیه که قبلاً خود از طرف‌های مذاکره بود، به دلیل تحولات جهانی و جنگ با اوکراین، حالا به دنبال گرفتن سهم خود از برجام بود و این موضوع را علناً، سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه عنوان کرد. برجام حالا وارد فاز جدیدی شد و ایران که پس از جنگ اوکراین و صف‌آرایی کشورها در مخالفت و موافقت با این جنگ، عملاً طرف روسیه را گرفته و به مواهب این نزدیکی به شرق دل‌بسته بود، نمی‌خواست شرق را از دست بدهد و هم‌زمان شاهد کارشکنی روسیه در توافق بود.
ظاهراً موضوع آن‌چنان تدبیر شد که یک دور مذاکره بین ایران و آمریکا در قطر به‌صورت غیرمستقیم، و بدون حضور سایر طرف‌ها انجام شود تا مگر این معضل جدید برطرف گردد، اما بازهم مذاکرات در دوحه بی‌نتیجه ماند.
آیا برجام به نتیجه می‌رسد؟
سرانجام مذاکرات در وین اتریش، به هیچ نتیجه ملموسی نرسید و مذاکره غیرمستقیم میان ایران و آمریکا نیز در دوحه، با متهم کردن طرفین به عدم اراده در به سرانجام رسیدن مذاکرات، پایان یافت.
آنچه در این بین مشاهده می‌شود، تلاش دولت سیزدهم در عادی نشان دادن اوضاع داخلی و عدم گره زدن اقتصاد کشور به برجام است، بازار اما، راه خود را می‌رود و با هر پالس مثبت یا منفی از مذاکرات، چند واحد به تورم افزوده می‌شود. قیمت دلار هم به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین نمادهای بازار ایران، پس از خبر به نتیجه نرسیدن مذاکرات در دوحه، باز راه صعود را در پیش گرفت و در این میان، این مردم ایران هستند که همچنان زیر بار افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها، کمرشان خم‌شده و امیدوارند دولتمردان که تا دیروز در سایه بودند و از تعفن برجام سخن می‌گفتند، امروز که در مسند قدرت هستند، بتوانند بوی تعفن را از برجام دور کرده و با این توافق، اندکی از بار تورم بکاهند.
تورمی که اگرچه دولت و دولتمردان آن را بد می‌دانند، اما همچنان بیشترین نفع را برای خود دولت داشته و قوی‌ترین اهرم دولت برای جبران کسری بودجه وحشتناکی است که چاره‌ای تاکنون برای کاهش آن اندیشیده نشده است.
وعده دادن بس است
دولت سیزدهم و به‌طور مشخص، رئیس‌جمهور، خود را صادق الوعد می‌دانند و مردم انتظار دارند تا یک‌بار برای همیشه، رئیس‌جمهور بیاید و به مردم صادقانه بگوید اگر برجام آن‌گونه که دولتمردان ادعا می‌کنند، اثری در اقتصاد کشور ندارد، از آن خارج شوند و اگر مؤثر است (که بازار می‌گوید هست)، پس آن را به سرانجام برسانند.