ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به اظهارات بورل و پیشنهادش گفت: ما درحال بررسی پیشنویس تفاهم برای بازگشت متقابل به پایبندی کامل برجام هستیم که «بورل» با ما و همچنین ایران به اشتراک گذاشته است. وی افزود: «درحال مطالعه تغییرات پیشنهادی از سوی اتحادیه اروپا هستیم و در مدت کوتاهی به آنها پاسخ خواهیم داد».
اما علیرغم هشدار اتمام فرصت از سوی غربیها، به نظر میرسد ایران هنوز قصه دراز مذاکرات را ادامهدار میبیند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران که دیروز گفتوگویی تلفنی با بورل داشت در مورد متن پیشنهادی اخیر وی گفت: «تهران از ادامه مسیر دیپلماسی و مذاکره استقبال می کند». بورل اما در صحبت با او تاکید داشت که اکنون زمان رسیدن مذاکرات به نتیجه مطلوب است.
با وجود آنکه سیاست دولت بایدن در برابر ایران در ادامه رویکرد ضدایرانی دیگر رؤسای جمهور پیشین آمریکاست و واشنگتن همچان به اعمال تحریمهای غیرقانونی دوران ترامپ علیه ایران ادامه میدهد، اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ادعا کرد که این کشور عامل توقف در مذاکرات هستهای نبوده است. پرایس همچنین ادعا کرد: «یک کشور بوده که از بازگشت به پایبندی به برجام جلوگیری کرده است و آن ایران است. ما به صراحت اعلام کردهایم که آماده بازگشت به توافق هستهای هستیم، با این فرض که ایران نیز همین کار را انجام دهد. ما این را علناً اعلام کرده ایم و این پیام را به صورت خصوصی، اگرچه غیر مستقیم، به ایرانیها رسانده ایم.»
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در عین حال ادعا کرد: «ما به طور مساوی برای سناریوهای با برجام و بدون برجام آماده میشویم. هرچند توافق روی میز باقی است.»
پرایس همچنین گفت: «هیچ توهمی درباره بازگشت حتمی به برجام در آینده نداریم. ما میدانستیم که این مذاکرات سخت خواهد بود، و مراقب بودیم که سرنوشت آمریکاییهای زندانی در ایران به توافقی که به نظر ما همیشه یک پیشنهاد نامشخص است، گره نزنیم».
ادعاهای سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در حالی است که ایران آمادگی خود را برای بازگشت به توافق هستهای در صورت پای بندی طرفهای غربی و آمریکایی به تعهدات شأن ذیل توافق وین بارها اعلام کرده است.
اما چالش اصلی در برجام مساله تضمین آمریکا مبنی بر عدم خروج مجدد از توافق هسته ای است. این مطلبی است که طرف ایرانی بر آن تاکید دارد اما آمریکایی ها از دادن تضمین امتناع می کنند.
یادداشت اخیر ژوزف بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در فایننشال تایمز نشان می دهد که مذاکرات برجامی به انتهای مسیر خود رسیده و حالا طرف های مختلف باید در این رابطه تصمیم بگیرند.
علی باقری، مسئول تیم دیپلماتیک ایران در مذاکرات، در توییتی بعد از انتشار یادداشت ژوزف بورل نوشت: در طول هفته گذشته، تبادل نظرهای جدی و سازندهای با طرفهای مقابل پیرامون مذاکرات وین انجام شده است. هماهنگ کننده ایدههای خود را برای جمع بندی مذاکرات ارائه کرده است. ما نیز ایدههایی برای جمع بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد.
الجزیره در گزارشی به جمله آخر این توییت اشاره دارد و آن را نافی یادداشت بورل می داند. آنچه مشخص است این است که دعوای اصلی روی مساله تضمین آمریکا مبنی بر عدم خروج مجدد از توافق هسته ای است. این مطلبی است که طرف ایرانی بر آن تاکید دارد.
این نگرانی زمانی بیشتر می شود که بدانیم تا انتخابات ریاست جمهوری 2024 فرصت زیادی باقی نیست و با وضعیت فعلی و افت محبوبیت بایدن، یک جمهوری خواه مانند ترامپ برای ورود به کاخ سفید کمین کرده است. مواضع نمایندگان جمهوری خواه سنا و کنگره نیز نشان می دهد که تقریبا همه آنها مخالف برجام هستند و در صورت تایید آن توسط دولت بایدن، آن را تصویب نمی کنند.
با توجه به جو موجود در کنگره و سنا، مساله تصویب برجام یا توافق جدید توسط کنگره که خواسته ایران است، امری بعید است. این مطلب در یادداشت بورل نیز مشهود است. جالب اینکه خود جوزف بورل سعی دارد از این مساله استفاده کرده و ایران را ترغیب به بازگشت به برجام کند. او تاکید دارد که با توجه به شرایط آمریکا و نزدیک شدن به انتخابات 2024 شاید فرصت برای توافق از بین برود و بهتر است طرف ها هر چه سریعتر به این توافق بازگردند. این دقیقا چیزی است که طرف ایرانی آن را می پذیرد اما تفسیری متفاوت از آن دارد. ایران تاکید دارد به علت نزدیک شدن به انتخابات 2024 و معلوم نبودن آینده سیاسی بایدن، اگر قرار است توافقی امضاء شود باید مورد تایید نظام سیاسی آمریکا و نه فقط دولت آن باشد. نظام سیاسی آمریکا هم زمانی توافقی را تایید می کند که آن توافق مورد تایید قانونی کنگره باشد. این دقیقا چیزی است که دولت بایدن نمی تواند تضمین آن را بدهد و به همین دلیل، مذاکرات به بن بست خورده است.
الجزیره قطر در گزارش اخیرش کاهش نظارت های آژانس از مراکز هسته ای ایران را هم یکی دیگر از علت هایی می داند که مذاکرات را به بن بست کشانده است. با کاهش نظارت های آژانس، شرایط توافق پیچیده تر هم شده است. این مطلبی است که خود رافائل گروسی، رئیس سازمان انرژی اتمی به آن اشاره کرده است. او هفته پیش در این رابطه گفت: « {توافق} غیرممکن نیست، اما به یک کار بسیار پیچیده تبدیل شده و شاید به چند توافق خاص نیاز دارد».
اکنون باید دید که اروپا می تواند میان ایران و آمریکا واسطه شده و مذاکرات را به روند خود بازگرداند یا نه. مسائل بالا مذاکره را تبدیل به گره ای کور کرده اما نباید از یاد برد که در مذاکرات وین، با وجود این مشکلات، روسیه توانست با میانجیگری خود، ایران و آمریکا را تا آستانه امضاء توافق جدید پیش ببرد. با بی رغبتی فعلی روسیه، این وظیفه بر عهده اروپا است. شرایط برای توافق سخت شده است اما اتحادیه اروپا این مهم را بر عهده دارد و باید تمام تلاش خود را بکند تا اندک روزنه امید برای پیروزی دیپلماسی از بین نرود.