مواجه ناگهانی کادر درمانی کشور با ویروسی ناآشنا و آن‌هم در شرایطی که ابزارهای مبارزه با این ویروس هنوز مهیا نشده بود، خیلی از آن‌ها را به آسیب‌های روحی و روانی دچار کرد. ازآنجایی‌که پرستاران خط اول مبارزه با این ویروس را در مراکز درمانی تشکیل می‌دادند، بیشتر از سایر کادر درمانی در معرض اثرات این ویروس قرار گرفتند.
بااینکه خیلی از پرستاران به دلایلی مانند احتمال به خطر انداختن آینده شغلی خود مایل به مصاحبه در این زمینه نبودند، بعد از جست‌وجوهای فراوان توانستیم تا گفت‌وگویی را با چند نفر از آن‌ها ترتیب دهیم.
+کرونا بسیاری از پرستاران را افسرده کرد
یعقوبی یکی از پرستاران بجنوردی است. او حدود 10 سال است که رخت سفید پرستاری را بر تن کرده و دریکی از مراکز درمانی شهر، مشغول به فعالیت است.
وی در گفت‌وگو با اترک می‌گوید: بحران کرونا بسیاری از پرستاران را افسرده کرده. خود من در اثر همین بحران به اختلال استرس پس از سانحه دچار شدم، آن‌هم منی که تا قبل از بروز این بحران، آدم بسیار خونسردی بودم. دو سال است که خواب راحتی ندارم و حتی با زنگ خوردن تلفن همراهم، اضطراب می‌گیرم.
این پرستار ادامه می‌دهد: مدتی است که داروهای ضدافسردگی استفاده می‌کنم و زیر نظر مشاور قرار دارم. این ماجرا، در زندگی زناشویی من نیز تأثیر به سزایی گذاشت و روابط خانوادگی من را هم دچار مشکل کرد.
وی ادامه می‌دهد: بروز ناگهانی این بحران در بین مردم، هم کادر درمانی و هم مردم عادی را دچار استرس کرد که همین عامل سبب شد تا بسیاری از کادر درمانی، مورد خشونت بیماران قرار گیرند. مخصوصاً در زمان پیک کرونا، حداقل روزی دو یا سه مرتبه در مرکز درمانی که من مشغول هستم، بین مراجعین و پرستاران درگیری رخ می‌داد که باعث ورود پلیس به مرکز می‌شد.
یعقوبی تأکید می‌کند: خود من دو بار موردحمله فیزیکی قرار گرفتم که دریکی از مواقع، آقایی به من سیلی زد! بااینکه بیشتر این خشونت‌ها کلامی است اما خشونت‌های فیزیکی نیز کم نبودند.
این پرستار تصریح می‌کند: به نظر من، عامل اصلی این خشونت‌ها به عدم آگاهی برخی از مردم برمی‌گردد. در اوایل بحران کرونا که تست‌های این ویروس به‌قدر کافی در کشور توزیع نشده بود، وقتی بیماران برای انجام این تست‌ها به مراکز نمونه‌گیری مراجعه می‌کردند و از آن‌ها تستی گرفته نمی‌شد، شروع به پرخاشگری به پرستاران می‌کردند. گویا آن‌ها فکر می‌کردند که نگرفتن تست کرونا از آن‌ها، به خاطر تنبلی ما پرستاران است!
یعقوبی بیان می‌کند: کاش در دانشکده‌های پرستاری، دوره‌هایی را برای آموزش نحوه مقابله با چنین شرایطی، برایمان برگزار می‌کردند. افراد قبل از ورود به یک شغل و حرفه خاص، باید ازلحاظ روان‌شناختی آماده شوند که جای خالی چنین چیزی در مراکز آموزشی ما به‌شدت حس می‌شود.
وی می‌گوید: مسئولین مربوطه باید فکری برای آسیب‌های روانی که پرستاران در این مدت دیده‌اند، کنند. بعد از ابتلا به افسردگی، ناچار به مراجعه به روانشناس و مشاور و صرف هزینه‌های گزافی دراین‌بین شدم درحالی‌که حقوق دریافتی من، کفاف این مخارج را نمی‌دهد. کاش حداقل، مشاورهای رایگانی را در اختیار آسیب دادگان قرار می‌دادند.
+خشونت‌های کلامی مراجعین، زخمی بر دردهای روحی پرستاران
نوروزی یکی دیگر از پرستاران بجنوردی است که با او گفت‌وگو می‌کنم. هشت سالی است که وارد این حرفه شده و هم‌اکنون دریکی از مراکز درمانی شهر، مشغول به کار است. وی می‌گوید: در اوج همه‌گیری ویروس کرونا که هم مراجعین استرس ابتلا به این بیماری را داشتند و هم‌خانواده‌های ما نگران وضع سلامتی ما بودند، فشارهای روحی و روانی بسیاری به پرستاران به‌خصوص خود من وارد شد. همین عامل سبب شده تا امروز، داروهای ضدافسردگی استفاده کنم.
وی ادامه می‌دهد: در مرکز درمانی که من مشغول هستم، خشونت‌های فیزیکی و کلامی بسیاری را شاهد بودم. یکی از دلایل بروز این خشونت‌ها به خستگی ما پرستاران برمی‌گردد. وقتی پرستاران ازلحاظ روحی و جسمی، خسته باشند، طبیعی است که انتظارات بیماران مرتفع نشده و ناگزیر به خشونت روی می‌آورند.
این پرستار تصریح می‌کند: کاش با در نظر گرفتن مشاورانی برای پرستاران، قدری از فشارهای روحی و روانی که با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنیم را کم می‌کردند. هزینه‌های بالای مشاوران و روانشناسان، خیلی از پرستاران آسیب‌دیده را از مراجعه به آن‌ها، منصرف کرده است.
نوروزی تأکید می‌کند: یکی از مسائلی که می‌تواند درد این آسیب‌های روحی را در پرستاران تشدید کند، تعدیل نیروهاست. خود من نیروی شرکتی هستم و گاهی اوقات در اوج بیماری کرونا، 16 ساعت شیفت بودم اما تا حالا اقدامی برای تبدیل وضعیت استخدامی ما به قراردادی صورت نگرفته است.
+فرسودگی شغلی، عامل اصلی بروز آسیب‌های روانی در کادر درمانی است
ابوالفضل پور بخش، مشاور و مدرس دانشگاه در همین خصوص به خبرنگار اترک توضیح می‌دهد: خشونت علیه کادر درمان، معمولاً توسط همراهان مراجعین، زیاد اتفاق می‌افتد، دلیل آن نیز به خاطر فشارهای روانی بسیاری است که آن‌ها متحمل شده‌اند. وقتی بیماران به مراکز درمانی مراجعه کنند و خدمات مورد انتظارشان را دریافت نکنند، به‌صورت غیرارادی و ناگهانی واکنش نشان می‌دهند؛ زیرا آن‌ها گمان می‌کنند که مورد بی‌مهری کادر درمانی قرارگرفته‌اند. این واکنش می‌تواند خشونت کلامی یا فیزیکی باشد.
این مشاور ادامه می‌دهد: طبیعی است وقتی‌که یک پرستار باید کار چند پرستار دیگر را انجام دهد و دچار مشغله‌های فراوانی باشد، نمی‌تواند سرعت زیادی در انجام کار بیماران داشته باشد. بنابراین این عامل می‌تواند به‌عنوان محرکی برای شروع پرخاشگری‌های علیه کادر درمانی باشد.
پور بخش تصریح می‌کند: عمده آسیب‌هایی که طی این مدت متوجه کادر درمانی شده، بیشتر به خاطر فرسودگی شغلی بوده است. باید بررسی کرد که چند درصد از کادر درمانی شاغل در مراکز درمانی کشور، توانایی‌های لازم برای انجام کارشان را دارا هستند. اصلاً ازلحاظ جسمانی و روانی، آماده پذیرش این مسئولیت هستند؟ آیا کارفرما، شرایط و امکانات لازم را برایشان فراهم آورده؟ باید کارفرمایان، اقداماتی را انجام دهند که باعث پویایی شغلی کارکنان شود.
وی ادامه می‌دهد: برگزاری جلسات مشاوره با روانشناسان یا مشاوران، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و در نظر گرفتن گروه‌درمانی‌ها، از اقدامات مثبتی است که می‌توان برای کاهش فشارهای روانی وارده بر کادر درمان، استفاده کرد.
+خراسان شمالی با کمبود شدید پرستار مواجه است
رضا فانی، عضو هیئت‌مدیره سازمان نظام پرستاری خراسان شمالی در همین باره به خبرنگار اترک می‌گوید: طبق میانگین کشوری، به ازای هر تخت بیمارستانی در کشور، 98/0 پرستار وجود دارد هرچند که همین عدد نیز، از نرخ استاندارد بین‌المللی 8/1 کمتر است. این آمار در خراسان شمالی برابر با 85/0 است که نشان از کمبود بسیار پرستار در استان است. در حال حاضر حدود یک هزار و 500 پرستار در مراکز درمانی دولتی و خصوصی استان فعال هستند که برای جبران کمبود پرستار ناگزیریم تا اضافه‌کاری‌های اجباری را به همکارانمان تحمیل کنیم.
عضو شورای عالی نظام پرستاری کشور تصریح می‌کند: ذات شغل پرستاری با اضطراب و استرس‌های کاری عجین شده، بنابراین بروز آسیب‌های روحی و روانی در همکارانمان چندان دور از انتظار نیست. ازآنجایی‌که حدود 70درصد پرستاران کشور را خانم‌ها تشکیل می‌دهند، این آسیب‌ها، بیشتر به آن‌ها و نیز جامعه پرستاری کشور آسیب می‌زند.
وی می‌گوید: آماری از خشونت‌هایی که پرستاران با آن مواجه می‌شوند، نداریم. این خشونت‌ها بیشتر به‌صورت کلامی و نیز در اورژانس مراکز درمانی رخ می‌دهد. ازآنجایی‌که طی کردن پروسه شکایت زمان‌بر و وقت‌گیر است، بسیاری از پرستاران از شکایت کردن صرف‌نظر می‌کنند. از طرفی، این خشونت‌ها و برخوردها، گاهی اوقات برای همکاران ما عادی می‌شود و همین عوامل باعث می‌شود تا آماری از این بابت نداشته باشیم.
فانی بیان می‌کند: هم در زمان تحصیل و هم در طول دوران خدمت، دوره‌هایی را برای پرستاران برگزار می‌کنیم تا آن‌ها را برای مواجه با شرایطی نظیر پرخاش مراجعین آماده کنیم.
این مسئول تأکید می‌کند: فشار کار ناشی در جنگ با بیماری‌ای که در ابتدا هیچ علمی و سلاحی برای مقابله با آن نداشتیم، سبب بروز آسیب‌های روحی و روانی در پرستاران شد. برای اینکه ببینیم چقدر از پرستاران ما درگیر این بیماری‌ها شده‌اند، باید زمان بگذرد. همین‌که به خاطر کمبود پرستار در استان مجبور می‌شدیم تا همکارانمان را در ساعات بیشتری در مراکز درمانی شیفت بگذاریم، عامل مهمی در ابتلا به بیماری‌های روانی در آن‌ها بود. برای حمایت از پرستاران، شورای روانی حمایت از پرستاران را تشکیل دادیم وعده‌ای از روانشناس بالینی را برای کمک به همکارانمان به کار گرفتیم.
عضو هیئت‌مدیره سازمان نظام پرستاری خراسان شمالی بیان می‌کند: در حال حاضر یکی از مسائلی که می‌تواند، تأثیرات بسیاری بر پرستاران بگذارد بحث تعدیل نیروهاست. در حال حاضر برنامه‌ای برای این کار نیست ولی باید ببینیم که چقدر از همکارانمان را می‌توانیم حفظ کنیم.
پرستاری با کلماتی مانند عشق، صبوری و مقاومت عجین شده است. پرستاران به‌عنوان یکی از اولین کسانی که با بیمار مواجه می‌شوند، خود را در معرض مشکلاتی قرار می‌دهند که ممکن است آن‌ها را دچار آسیب‌های روحی کند. آنچه در اینجا اهمیت دارد، کاهش فشارهای کاری وارده بر کادر درمانی و به‌خصوص پرستاران است. هرچند در حال حاضر، آمار دقیقی از خشونت علیه کادر درمانی و نیز تعداد نفراتی که دچار آسیب‌های روحی شده‌اند، وجود ندارد، اما می‌توان با انجام اقداماتی مانند غربالگری سلامت روان کادر درمانی، سهم به سزایی در افزایش کیفیت زندگی آنان ایفا کرد.