به گزارش اترک، مجتمع آلومینای ایران به‌عنوان تنها تولیدکننده پودر آلومینا در کشور، هم اینک یک‌پنجم نیاز داخلی را تأمین می‌کند و مابقی نیاز کشور در این بخش از خارج وارد می‌شود.
باتوجه‌به اینکه شرکت آلومینای ایران تنها تولیدکننده آلومینا در سطح کشور است، وظیفه سنگین تأمین خوراک کارخانجات آلومینیوم داخل کشور را در مواقع بحرانی به دوش می‌کشد.
آلومینای تولید شده در مجتمع آلومینای ایران به‌عنوان ماده اولیه چهار واحد تولیدی از جمله ایرالکو، المهدی، سالکو و نیز تولید شمش در جاجرم به مصرف می‌رسد.
این مجتمع که در سال ۱۳80 به بهره‌برداری رسیده در ۱۵۰ کیلومتری جنوب بجنورد و ۵ کیلومتری شمال شهر جاجرم واقع است.
این مجموعه از جمله کارخانجات قدیمی و معدود استان خراسان شمالی در عرصه صنعت است که به‌تنهایی توانسته بار بسیاری از کمبودها در حوزه آلومینیوم کشور را به دوش بکشد و نیازهای بخش عظیمی از صنایع را با تولید آلومینا، هیدرات آلومینا و آلفای آلومینا و فلز آلومینیوم رفع کند.
شرکت آلومینای ایران در چهار سال اخیر با اشتغال بیش از 10 هزار و 500 نفر که بیش از 3 هزار و 500 نفر مستقیم به‌صورت 2 هزار و 100 نفر در داخل فنس کارخانجات و 1500 نفر در حوزه پیمانکاری‌های معادن و 7 هزار نفر غیرمستقیم، سهم به سزایی در زدودن غبار محرومیت از منطقه داشته است. به‌طوری‌که رونق اقتصادی حاصل از این اشتغال‌زایی یکی از ثمرات عملکرد چهارساله این شرکت در راستای مسئولیت‌های اجتماعی است.
حضور و فعالیت شرکت‌هایی نظیر آلومینا که تنها تولیدکننده محصولات استراتژیکی چون آلومینا به‌عنوان ماده اولیه تولید شمش آلومینیوم می‌باشد، برای کشور یک فرصت مغتنم و یک پدیده دلگرم‌کننده و ثبات‌بخش است. این شرکت توانسته است باتکیه‌بر دانش بومی کارکنان و تجارب صاحب‌نظران کشور بر مشکلات عدیده‌ای که فراروی صنعت کشور به‌خصوص شرکت آلومینا قرار گرفته است فائق آمده و حیات پایدار توأم با رشد و بالندگی خود را ادامه دهد.
در همین رابطه و به دلیل نقش مهمی که این مجموعه صنعتی عظیم در کشور و استان دارد، گفتگویی با مهندس تورج زارع، مدیرعامل مجتمع آلومینای جاجرم داشته‌ایم.
به گفته مهندس تورج زارع، خراسان شمالی در بخش‌های متعدد پتانسیل‌های بالایی برای سرمایه‌گذاری دارد که از جمله آن می‌توان به بحث توسعه راه‌ها، گردشگری، فضای بومی و حتی آلومینیوم و صنایع بعد از آن اشاره کرد.
در این میان مجتمع صنعتی آلومینای جاجرم تنها صنعت در تولیدات آلومینای کشور است که ازاین‌جهت یک فرصت بسیار ارزشمند و ویژه در کشور بوده به‌طوری‌که برای خود شرکت‌های تولیدی فلز آلومینیوم نیز از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.
وی با اشاره به نیازمندی بیش از یک‌میلیون‌تنی کشور به پودر آلومینا، خاطرنشان کرد: در حال حاضر میزان تولید سالیانه این مجتمع حدود ۲۴۰ هزار تن است که به‌عنوان تنها تولیدکننده آلومینا در کشور بیش از یک‌پنجم نیاز کشور را به این محصول استراتژیک مرتفع می‌کند.
زارع با اشاره به اهمیت بالای محصول تولید شده در آلومینای جاجرم برای کشور، اظهار داشت: از اهمیت این محصول همین بس که قدرت چانه‌زنی در مذاکرات جهانی را بالا برده چرا که نیاز کشور را تا حدود زیادی برطرف کرده و بر همین اساس معمولاً در مواقع بحرانی جهانی به شرکت‌هایی که خوراک ندارند برای جلوگیری از آسیب کمک شایانی می‌کنیم.
وی از صنعت آلومینیوم به‌عنوان یک صنعت مستمر و استراتژیک در حوزه مبادلات جهانی و کشور یادکرد و گفت: فلز آلومینیوم به‌عنوان یک فلز پایه‌ای در دنیا مطرح است به‌طوری‌که بعد از فولاد، آلومینیوم یک فلز ویژه و در واقع نشان‌دهنده رشد کشور است.
وی با بیان اینکه اگر آلومینا نداشته باشیم که در دیگ‌ها مورداستفاده قرار دهیم میلیاردها تومان خسارت به‌خاطر خاموش شدن دیگ‌ها متحمل می‌شویم، اظهار داشت: مجتمع صنعتی آلومینا هم در جاجرم معادن دارد و هم در استان‌های دیگر کار می‌کند و از درجه اهمیت بالایی برخوردار است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر کشور ما تا حدودی از جهت بوکسیت که ماده معدنی آلومینیوم است غنی نیست، اظهار داشت: به‌اندازه کافی هم اکتشافات انجام نشده است اما باید گفت که در چند سال خدمت در این مجتمع، اکتشافات زیادی انجام شد و براین‌اساس در حدود پنج برابر حفاری‌های اکتشافی را افزایش دادیم و ذخایر را از حدود 6 میلیون تن در جاجرم به ۳۰ میلیون تن ذخیره رساندیم که ۳۰ سال ذخیره جاجرم را می‌تواند تأمین کند که نشان از مزیت معدن‌کاری و معدن‌کاران متخصص این مجتمع است.
مهندس زارع یکی از مزیت‌های مهم در تولید آلومینا را در دانش موجود در آن دانست و گفت: دانش موجود برای تولید این محصول در دنیا، بسیار خاص است ولی تخصص بالای تیم کاری مجتمع باعث شد یاد بگیریم با بوکسیت‌های خیلی کم‌عیار کار کنیم درحالی‌که هیچ جایی در دنیا با این کیفیت بوکسیت کار نمی‌کنند ولی این تخصص را تیم ما دارد که با بوکسیت‌های خیلی کم‌عیار کار کند.
وی با اشاره به راه‌اندازی فاز اول افزایش ظرفیت مجتمع گفت: بااین‌وجود، این کارخانه پتانسیل زیادی برای توسعه دارد به‌طوری‌که به اعتقاد من می‌توانیم دوبرابر ظرفیت کنونی تولید داشته باشیم.
در حال حاضر حرکت‌هایی به سمت افزایش ظرفیت تولید صورت‌گرفته است. هم اینک در این مجتمع نوعی بوکسیت خیلی کم‌عیار به نام بوکسیت شیلی داریم که نمی‌توانیم در فرایند تولید استفاده کنیم این در حالی است که ذخیره مناسبی از این نوع محصول به میزان حدود ۷۰ میلیون تن داریم.
بر همین اساس با شرکت‌های چینی همکاری مشترکی داریم تا بتوانیم فراوری این نوع بوکسیت را به روش سینترینگ انجام دهیم.
در حال حاضر در دنیا به سه روش سینترینگ، بایر و بایر سینترینگ آلومینا تهیه می‌شود.
به گفته مهندس زارع روش مورداستفاده در این مجتمع به‌صورت بایر است که مجتمع آلومینای ایران در این روش در دنیا حرفه‌ای عمل می‌کند. بااین‌وجود در روش سینترینگ نیز به دو دلیل اساسی دنبال فراهم‌سازی و ایجاد فرایندهای لازم متناسب با شرایط موجود در کشور هستیم.
وی به تشریح این دلایل پرداخت و افزود: کشور ما منبع عظیم انرژی است و در اینکه ما پتانسیل بالایی از انواع مختلف انرژی اعم از گاز و برق و ... در کشورمان داریم، منبع مهمی از گاز جهانی هستیم و رتبه خوبی هم در نفت داریم شکی نیست ولی اگر سرمایه‌گذاری خوبی صورت گیرد در بحث تأمین انرژی موردنیاز هم وضعیت خوبی خواهیم داشت.
روش سینترینگ روش انرژی بری است که می‌تواند هر نوع بوکسیت حتی بوکسیت کم‌عیار که ما در کشورمان فراوان داریم در این روش مورداستفاده قرار گیرد که این سینترینگ می‌تواند راه نجات بسیار خوبی برای تأمین آلومینای کشورمان شود.
در حال حاضر سالانه بیش از یک میلیون تن در سال با حدود 600 میلیون دلار واردات در کشور صورت می‌گیرد که اگر به همت متخصصان این مجتمع در داخل کشورمان تأمین شود می‌تواند اقتصاد نسبتاً بزرگی را در کشور ما حاکم کند.
در حال حاضر چهار شرکت بزرگ در کشور داریم که از آلومینا استفاده می‌کنند و حدود 50 شرکت هم از محصولات تولیدی مجتمع آلومینا و محصولات میانی این مجتمع به نام هیدرات و آلفای آلومینا را مصرف می‌کنند و خوراک لازم برای تولید شوینده‌ها را نیز تأمین می‌کنند و در بخشی از نسوزها، داروسازی و صنایع مختلف نیز آلومینا کاربرد زیادی دارد که خوشبختانه مجتمع آلومینا تأمین‌کننده این بخش نیز است.
مهندس زارع یادآور شد: هم اینک تیم متخصص این مجتمع بر روی ماده کندسوز کننده کار می‌کنند که پروژه مربوط به آن بیش از 70 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
ماده‌ای کندسوز کننده ماده‌ای است که تمام آن هم اینک به کشور وارد می‌شود و در سال بیش از ۳۰ هزار تن در کشور به‌ویژه در صنایع نفت و برق مصرف می‌شود و در هرجایی که احتمال آتش‌سوزی وجود دارد کاربرد بالایی خواهد داشت که به گفته مهندس زارع تا پایان سال این بخش در مجتمع آلومینا راه‌اندازی خواهد شد.
+ زنجیره آلومینیوم مؤثر در توسعه
مدیرعامل مجتمع آلومینای ایران ادامه داد: هم اینک در حوزه آلومینیوم فاز یک اجرایی شده ولی دو فاز دیگر هم امکان اجرا دارد.
مهندس زارع با اشاره به گستردگی زنجیره آلومینیوم و تأثیرگذاری آن در بخش‌های مختلف توسعه، خاطرنشان کرد: صنایعی که می‌تواند بعد از آلومینیوم ایجاد شود بسیار گسترده است زیرا که پایه و اساس بسیاری از صنایع از جمله قطعات و موتور ماشین و.. از آلومینیوم است و پتانسیل توسعه نیز در این مجتمع برای تولید فلز آلومینیوم وجود دارد ولی لازم است یک سری زیرساخت‌ها که بخش زیادی از آن بسته به راه دسترسی مناسب دارد و بخشی نیز مربوط به فراهم‌سازی انرژی در استان و زیر ساخت‌های گاز، برق و آب است، فراهم شود.
+ تفکر توسعه‌ای مجتمع صنعتی آلومینای جاجرم
وی تفکر توسعه‌ای مدیران مجتمع در چند سال اخیر را مورد تاکید قرارداد و گفت: وضعیت فعلی ما اصلاً قابل قیاس با شرایط چند سال قبل نیست به‌طوری‌که هم اینک با این تفکر از یک کارخانه به دو کارخانه با دوبرابر تولید، فروش و اشتغال دوبرابر رسیده‌ایم و توسعه زیادی در بخش‌های مختلف داشته‌ایم.
وی افزود: در حوزه معادن نیز توانستیم ذخایر را 6 برابر افزایش دهیم و در حال حاضر سه بخش اصلی داریم که در همه بخش‌ها خوشبختانه بحث توسعه صورت‌گرفته و بسیاری اصلاحات روی واحدها انجام شده است.
وی توسعه واحد انحلال با پمپ‌هایی بسیار مهم که خود به‌تنهایی کارخانه‌ای است، افتتاح واشر پنجم جداکننده گل از لیکور آلومینا و بسیاری اقدامات دیگر را نیز مورد اشاره قرارداد و گفت: هم اینک دو واشر جداکننده دیگر هم در حال اضافه‌شدن است تا بتوانیم بوکسیت‌های کم‌عیار را فراوری کنیم که قیمت هر واشر بیش از پنجاه میلیارد تومان است.
در این میان پروژه ویژه واحد توسعه تبخیر نیز که ۵۰ میلیارد تومان هزینه دارد از 70 درصد پیشرفت برخوردار است و در حوزه آبخیزداری نیز اقداماتی برای تأمین آب مجتمع با ایجاد سد خاکی در قسمت بالادست کارخانه با بیش از 70 درصد پیشرفت صورت‌گرفته تا بتوانیم هم از آب ذخیره شده آن استفاده کنیم هم چاه‌های پایین‌دست را تغذیه کنیم که امیدوارم امسال بتوانیم به بهره‌برداری برسانیم.
وی از دیگر پروژه‌های توسعه‌ای این مجتمع را اکتشافات صورت‌گرفته در استان‌های مختلف دانست که طی آن حدود 30 درصد خوراک بوکسیت کارخانه از آن‌ها تأمین می‌شود و گفت: در حال حاضر تأمین بوکسیت تا حدودی سخت است ولی سعی کردیم در استان‌های دیگر اکتشافاتی داشته باشیم و حتی معادنی را نیز به بهره‌برداری برسانیم.
مدیرعامل مجتمع آلومینای ایران در ادامه با اشاره به پتانسیل‌های بسیار خوب کشورمان در حوزه انرژِی، خاطرنشان کرد: بااین‌وجود، سرمایه‌گذاری لازم در زمینه انجام نشده که ما بتوانیم برق به‌اندازه کافی داشته باشیم، گاز هم همیشه در زمستان مشکل داریم و هرسال هم وضعیت بدتر می‌شود.
مهندس زارع با اشاره به مشکلات ایجاد شده از ناحیه کمبود گاز در سال گذشته، افزود: کارخانه ما بسیار حساس است یعنی اگر گاز قطع شود آسیب‌های بسیاری به کارخانه وارد می‌شود چون این مجتمع با لیکوری کار می‌کند که این لیکور مخلوط سود کاستیک، آب‌وگل و گل بوکسیت است که اگر سخت شود از سیمان هم سخت‌تر بوده و درصورتی‌که در تمام فرایند ما رسوب کند باید با سرمایه‌گذاری مجدد تجهیزات را جایگزین کنیم که هزینه غیرقابل‌جبرانی را به کارخانه تحمیل می‌کند.
بنابراین آسیب‌هایی که نبود گاز ممکن است برساند معادل ازبین‌رفتن کارخانه است.
وی افزود: در حال حاضر سوخت دوم ما مازوت است که فقط 15 روز مجوز سوخت ذخیره داریم و با این شرایط روبه‌روشدن با زمستان سخت است.
هم اینک با شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی، پالایش نفتی و پیگیری نمایندگان محترم استان تعاملاتی داشته‌ایم که حداقل بتوانیم ۴۵ روز سوخت دوم را داشته باشیم.
وی ادامه داد: همچنین در بخش گاز هم لازم است وزارت نفت و یا شرکت پخش و پالایش در تأمین گاز کشور در مناطق تولید گاز سرمایه‌گذاری بیشتری داشته باشند.
مهندس زارع بیان کرد: برق نیز وابسته به گاز است بنابراین باید گاز را وزارت نفت تأمین کند و در این حالت تأمین گاز به اعتقاد من اگر انجام نشود قطعاً کشور آسیب خواهد دید و ضرر بسیاری به شرکت‌های بخش معدن و صنایع معدنی از جمله مجموعه ما وارد می‌شود که باید رسیدگی شود.
وی اظهار داشت: البته قرار است تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت صمت و وزارت نفت برای 11 هزار مگاوات برق منعقد شود که ماهم 140 مگاوات سهم داشته باشیم.
در این میان برنامه ما تأمین 140 مگاوات برق با نیروگاه بخار است تا مجوزها را اخذ کنیم و برای سال‌های آینده مشکل نداشته باشیم.
وی اظهار کرد: در این میان با اصلاحات در فرایندمان قصد داریم در مواقع کمبود برق تولیدمان دچار مشکل نشود همچنین با نصب و راه‌اندازی دیزل ژنراتور، برق تولیدی آن را در کارخانه مورداستفاده قرار دهیم که حدود 10 مگاوات به مصرف ما کمک می‌کند.
همچنین احداث یک نیروگاه مزرعه خورشیدی نیز به مقدار 10 مگاوات در برنامه قرار دارد تا در فصل تابستان مشکل نداشته باشیم.
مدیرعامل مجتمع آلومینای ایران تاکید کرد: در حوزه وزارت نفت نیز باید بر روی گاز سرمایه‌گذاری شود زیرا به دلیل کمبود گاز در زمستان گذشته حدود دو هزار تن کاهش تولید داشته‌ایم این در حالی است که به‌ازای هر یک تن محصولی که تولید نکنیم باید از خارج وارد شود و بنابراین تلاش بسیاری صورت‌گرفته تا دچار آسیب نشویم.
وی یادآور شد: در حوزه برق نیز دو ماه تابستان امسال را مشکل داشتیم و ۳۰۰ تن کمتر تولید فلز داشتیم که مشکل‌ساز شد.
مهندس زارع افزود: قطع و وصل گاز در آلومینا باعث می‌شود راندمان تولید کاهش یابد و راه‌اندازی مجدد با مشکلاتی همراه باشد، هزینه‌ها افزایش یابد، مقدار انرژی مصرفی تغییر کند و به‌طورکلی آسیب بسیاری می‌بینیم
بنابراین به‌عنوان صنعت می‌خواهیم نقش خود را ایفا کنیم و انتظار می‌رود وزارت نفت هم برنامه‌ریزی مناسبی برای کشور داشته باشد.
+ پیگیری‌های نماینده مردم در مجلس
نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان، حل مشکل کمبود گاز خراسان شمالی از طریق تأمین گاز از خط لوله پارس جنوبی و نیز تأمین سوخت جایگزین برای صنایع در زمان افت فشار گاز به‌ویژه در زمستان را به‌عنوان دو مطالبه مهم خواستار شد.
دکتر محمد پاکمهر در گفتگوی اختصاصی با روزنامه اترک رفع مسئله کمبود گاز خراسان شمالی برای مصارف خانگی و صنعتی را از اولویت‌های مهم دانست و گفت: در حال حاضر با کوچک‌ترین افت فشار در فصل سرما اولین انشعاباتی که قطع می‌شود مربوط به صنایع استان از قبیل سیمان، پتروشیمی و آلومینا است که در این شرایط ایجاد فاز ۲ پتروشیمی و تکمیل احداث سیمان سمنگان با مشکل مواجه می‌شود.
وی با بیان اینکه در صورت عدم اصلاح وضعیت گاز، باید با توسعه صنایع خداحافظی کرد، اظهار داشت: زمانی خراسان شمالی در حوزه گاز خانگیران در ردیف اول قرار داشت ولی به دلیل افزایش مصرف گاز در خراسان جنوبی و انتقال یک انشعاب از خانگیران به آن استان، در حال حاضر دچار کمبود گاز شده‌ایم ولی لازم است به‌عنوان یک راهکار مهم گاز خراسان شمالی از طریق خط لوله گاز پارس جنوبی تأمین شود.
وی راه‌حل موجود را انتقال تأمین گاز خراسان شمالی از خط انتقال سیستان از محل پارس جنوبی دانست تا مشکل گاز شمال شرق کشور مرتفع شود و گفت: در حال حاضر گاز پارس جنوبی از غرب کشور می‌آید ولی بازهم ما در انتهای خط هستیم.
وی با بیان این که هم اینک در فصل سرما با وجود افزایش مصرف گاز اولین بخشی که تعطیل می‌شود صنایع هستند تاکید کرد: این در حالی است که پتروشیمی بسیاری از استان‌ها با مصرف بسیار بالاتر در فصل سرما فعال بوده و قطع گاز خراسان شمالی به دلیل نبود گاز ظلم بزرگی است برای صنایع استان که در کنار منبع سرشار گاز خانگیران تشنه گاز در بخش صنایع و خانگی هستیم.
دکتر پاکمهر فراهم‌سازی زیرساخت‌ها را مهم‌ترین عامل ایجاد اشتغال و توسعه صنعت دانست و خاطرنشان کرد: در حال حاضر صنایع استان فقط امکان ذخیره‌سازی ۱۵ روزه گاز را دارند درحالی‌که نیاز است تا حتماً در برخی صنایع از قبیل آلومینا، سیمان و بخشی از سوخت پتروشیمی، ذخیره‌سازی سوخت جایگزین را داشته باشیم.
وی با بیان اینکه هم اینک بسیاری صنایع از قبیل آلومینا و پتروشیمی متقاضی ذخیره‌سازی سوخت هستند گفت: بسیاری از صنایع ما در زمان افت فشار با تعطیلی یک یا دوماهه مواجه می‌شوند؛ بنابراین ضروری است ذخیره‌سازی گاز بین حداقل ۳۰ الی ۴۵ روز در زمان افت فشار انجام گیرد.
وی با بیان اینکه قیمت سوخت مازوت و گاز یکی است و تفاوتی ندارند، اظهار داشت: تمام تلاش خود را برای حل مشکلات صنایع به کار بسته‌ایم.
نماینده مردم بجنورد، گرمه و جاجرم، رازوجرگلان و مانه و سملقان در مجلس در ادامه با بیان اینکه تعطیلی کارخانجات حتی برای یک روز خسارت‌های زیادی را به مردم استان تحمیل می‌کند، افزود: این ضررها غیرقابل‌جبران هستند؛ بنابراین باید علاج واقعه را قبل از وقوع داشته باشیم و اقدامی اساسی برای تأمین سوخت گاز و تأمین سوخت جایگزین صورت گیرد.
وی ضعف برنامه‌ریزی و بی‌برنامگی را یک بیماری مزمن دانست و اظهار داشت: هم اینک کارخانجاتی از قبیل آلومینا و سیمان از سوخت مازوت به‌عنوان سوخت جایگزین استفاده می‌کنند درحالی‌که قیمت گاز و مازوت یکی است.
وی با اشاره به مشکلات فراوان ایجاد شده برای صنایع در زمان تعطیلی خاطرنشان کرد: اگر سوخت جایگزین داشته باشیم صنایع نمی‌خوابند و متضرر نشده و اشتغال دچار مشکل نمی‌شود.
وی با بیان اینکه حتی یک روز تعطیلی نیز برای کارخانجات خسارت زاست، اظهار داشت: این ضررها جدی و غیرقابل‌جبران است بنابراین باید علاج واقعه را قبل از وقوع داشته باشیم و اقدامی اساسی برای ذخیره‌سازی صورت گیرد.
وی همچنین به احداث نیروگاه ۵۰ مگاواتی برق در آلومینای جاجرم اشاره کرد و گفت: این امر برای جلوگیری از قطع برق به‌ویژه در ایام پرمصرف تابستان و ادامه روند کار این کارخانه صورت‌گرفته است.