پوتین در اندیشه جهان دو قطبی

پایان جنگ جهانی دوم تاثیرات همه جانبه ای بر تعاملات سیاسی و نقشه جهانی داشت. مهمترین مسئله ظهور دو ابرقدرت آمریکا و شوروی و رویارویی این دو کشور با یکدیگر برای مدیریت جهان بود. رقابت بر سر ابرقدرتی و بسط حوزه نفوذ دو کشور به سرعت تمام دنیا را تحت الشعاع قرار داد. زیست سیاسی برای هیچ کشوری به طور مستقل امکان پذیر نبود، دنیا به دو نیمه شرق به رهبری شوروی و غرب به رهبری آمریکا بدل شد و دو اندیشه کمونیست و سرمایه داری در مقابل یکدیگر صف آرایی کردند. با فروپاشی شوروی و استقلال بسیاری از مناطق تحت الحمایه روسیه و اعلام جدایی این کشورها، آمریکا به ابرقدرت جهان مبدل شد و حوزه منافع خود را در همه جغرافیای جهان تعریف کرد . لکن کشورهای اروپایی بواسطه تقویت اتحادیه اروپا و چین با افزایش صادرات خود یکه تازی آمریکا در جهان را محدود کردند. کنترل سیاسی جهان به سمت مدیریت چند قطبی حرکت کرد و این کشورها با وضع قوانین دید در سازمان های بین المللی در اداره سیاسی جهان شریک شدند. در این بین روسیه که به نحوی دچار انزوا شده و کمتر در تصمیمات جهانی مشارکت داده می شد اکنون با نگرشی جدید در رویای بازگشت به جایگاه واپسین خود است. قطعا حافظه تاریخی در سیاست های امروزین این کشور نقش اساسی دارد. پوتین، مرد اول عرصه سیاست روسیه اکنون توسعه طلبی هایی در پیش گرفته که ترکیبی از عناصر مدیریت خارجی در زمان جنگ سرد و قبل از آن است. اکنون روسیه مشغول جنگ با اوکراین به بهانه پیشگیری از توسعه طلبی های ناتو در حیاط خلوت خود و مقابله با سیاست های مداخله گرانه آمریکا است. از سویی به دنبال جذب همکاری و مشارکت های بلند مدت اقتصادی با کشورهای خاورمیانه برای محدود کردن دایره قدرت آمریکا در این منطقه است. تحرکات دیپلماتیک روسیه حکایت از درک مناسب پوتین از قواعد حاکم بر روابط بین الملل دارد اما به نظر می رسد رویای ابر قدرتی برای روسیه بسیار دور است.

اکنون میزان و ملاک در تعیین جایگاه کشورها در جهان اقتصاد و میزان سرمایه ملی است، ایدئولوژی نقش کم رنگی در اداره جهان دارد. با دستیابی بسیاری از کشورها به سلاح هسته ای اکنون مسائل امنیتی نیز چهره ای جدید به خود گرفته، در گذشته توان نظامی یک کشور می توانست با محاسبه میزان تسلیحات جنگی در تعیین جایگاه آن کشور موثر باشد اما اکنون سلاح هسته ای توان نظامی کشورها را در حدی برابر نگه داشته است به این معنی که اکنون افزایش سلاح هسته ای نشان از افزایش قدرت یک کشور نیست بلکه به معنی افزایش بازدارندگی یک کشور است.

آغاز یک جنگ هسته ای مساوی با نابودی هر یک از طرفین است نه به معنای پیروزی نهایی یک کشور. بنابراین مسائل امنیتی گرچه برای بازدارندگی ضروری، اما برای ارتقا قدرت سیاسی چندان موثر نیست. روسیه به دنبال تغییر در نقشه جهانی است .چهار منطقه لوهانسک، دونتسک، زاپروژیا و خرسون از شرق اوکراین جدا شده و پوتین رسما پیوستن این مناطق به خاک روسیه را اعلام کرد.

کشورهای اروپایی و آمریکا به شدت با این مساله مخالفت کرده و وزرای خارجه گروه هفت با انتشار بیانیه‌ای، الحاق بخش‌هایی از شرق اوکراین به روسیه را رد و محکوم کردند.

در این بیانیه آمده است: ما وزرای امور خارجه کشورهای گروه ۷ شامل کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و نماینده عالی اتحادیه اروپا در محکومیت شدید جنگ روسیه، تجاوز به اوکراین و نقض مستمر حاکمیت، تمامیت ارضی و استقلال اوکراین متحد هستیم. تلاش‌های پوتین برای الحاق مناطق دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپوریژیا به قلمرو فدراسیون روسیه گام جدیدی در نقض آشکار قوانین بین المللی و نمونه دیگری از نقض غیرقابل قبول حاکمیت اوکراین از سوی روسیه و نقض منشور سازمان ملل و اصول جهانی است. وزرای خارجه گروه هفت با رد برگزاری همه پرسی اخیر در استان‌های شرقی اوکراین گفتند: ما هرگز نه این الحاقات ادعایی را به رسمیت خواهیم شناخت و نه همه پرسی ساختگی که با اسلحه انجام شده است.

بایدن رئیس جمهور آمریکا نیز در این رابطه موضع گیری کرده و می گوید: همه پرسی برگزار شده در مناطق چهارگانه اوکراین را به رسمیت نشناخته و از طریق وضع تحریم های جدید علیه روسیه با آن مقابله خواهد کرد. نهایتا اکنون رقابت در جهان ابعاد گوناگون، لایه های متفاوت و زوایای چندگانه به خود گرفته، روسیه اکنون برای ابرقدرتی در جهان تنها آمریکا را پیش رو ندارد. اتحادیه اروپا، چین و بسیاری دیگر از کشورها موانع اصلی روسیه در این مسیر هستند. صف کشورهای مدعی بر رهبری جهان اکنون فشرده تر از دوران پس از جنگ جهانی دوم است. روسیه شاید در حیطه نظامی توان رقابت با کشورهای رقیب را داشته باشد اما در حیطه اقتصادی فاصله بسیاری با چین، آمریکا و کشورهای اروپایی دارد. گرچه روسیه پتانسیل و زمینه های ارتقاء جایگا جهانی مانند انرژی، وسعت سرزمینی، نیروی کار، تسلیحات نظامی و... را دارد لکن همکاری های فشرده بین اتحادیه اروپا و آمریکا مانع دوقطبی شدن جهان و ظهور روسیه ای جدید به عنوان یک ابرقدرت جهانی است.