عاشورا و احیای فرهنگ شهادت طلبی

دکترای جامعه شناسی سیاسی

موضوع: 

شهادت و شهادت طلبی یکی از ویژگی های فرهنگ اسلامی است این رویکرد ناشی از  نوع نگاه آنان به مفهوم حیات و مرگ می باشد که شکل دهنده رفتار و عمل آنان است و اساسا کسانی که حیات دنیوی را آخرین مرحله زندگی ندانسته بلکه آن را به عنوان یک دوران گذرا می دانند تلاش می نمایند به گونه ای رفتار نمایند که سعادت اخروی خود را تضمین نمایند که یکی از این ابزارهای کسب سعادت اخروی شهادت در راه خداوند می باشد اگرچه از ابتدای دعوت حضرت رسول (ص) بسیاری از مسلمانان در کنار ایشان به مبارزه پرداخته و مرارت های بسیاری تحمل نمودند و برخی از آنان نیز به مقام شهادت نائل شدند اما اگر به بررسی ریشه های تاریخی گسترش این فرهنگ در مسلمان بپردازیم به قیام امام حسین (ع) و شهادت ایشان خواهیم رسید و اساسا  می توان نمود و تجلی کامل این فرهنگ را را در نهضت حسینی مشاهده نمائیم و به بیان دیگر نقطه اوج و مرتبه اعلای این فرهنگ در قیام عاشوراست امام (ع) از ابتدای نهضت بارها بیان می داشتند که آرمان شهادت طلبی از ارکان اصلی قیام ایشان است و در دعوت های خود صریحا بیان می داشت :

«من کان باذلاً فینا مهجته و موطّناً علی لقاء اللّه نفسه فلیرحل معنا فانّی راحلٌ مصبحاً ان شاءاللّه تعالی؛ هر کس حاضر است تا در راه ما از خون خویش بگذرد و جان خود را در راه لقای پروردگار نثار کند، آماده حرکت با ما باشد که من صبحگاهان حرکت خواهم کرد ان شاءاللّه تعالی». این سخنان حضرت نشان می دهد که ایشان با آگاهی از شهادت خود راه کربلا را در پیش گرفت و این موضوع را بارها به کسانی که همراه او بود نیز بیان فرمود چنان که وقتی ام سلمه از سفر حضرت اظهار ناراحتی نمود فرمود: من می دانم در چه ساعتی و در چه روزی کشته خواهم شد و می دانم کدام شخص مرا خواهد کشت و از خاندان و یاران من کدام افراد کشته می شوند. این آگاهی امام از شهادتشان عظمت نهضت عاشورا را چندین برابر می کرد زیرا ایشان با علم به این موضوع باز هم حاضر شد این قیام را شروع نماید و حتی عزیزترین افراد خود را همراه آورد که نشان از روح بلند و عظمت اهداف ایشان دارد و در نهایت نیز توانست با شهادت خود به جاودانگی در تاریخ دست یابد. اگرچه در ظاهر قیام امام (ع) پس از بازگشت اسرای خاندان نبوی به مدینه پایان یافت ولی این پایان خود آغازی بر اثرات گسترده این حرکت در جامعه و فرهنگ اسلامی بود علاوه اثرات کوتاه مدت این قیام که موجب قیام های بسیاری به خونخواهی حضرت در سرزمین های اسلامی شد. شهادت حضرت و یاران ایشان موجب گردید که خون تازه ای در رگ های فرهنگ اسلامی دمیده شود که یکی از اثرات آن همان نهادینه شدن فرهنگ شهادت و ایثار در جوامع اسلامی بود که ما با یک نگاه گذرا اثرات عمیق آن را در مشاهده می کنیم به عنوان نمونه یکی از دلایل پیروزی انقلاب اسلامی و پیروزی ایران در جنگ هشت ساله هیمن فرهنگ شهادت بود که توانست به سلاحی برنده تبدیل گردد که دشمنان اسلام را علی رغم برخوردار بودن از مدرن ترین سلاح ها و حمایت های خارجی به زانو درآورده و موجبات پیروزی را فراهم نماید. عشق و علاقه جوانان ایرانی به شهادت در جنگ  موجب شگفتی متجاوزان شده و چنان عرصه را بر آنان تنگ نمود که ناچار به پذیرش شکست خود شدند ریشه این عشق به شهادت و روحیه فداکاری جوانان در جنگ، در نهضت حسینی بود که نشان دهنده قدرت و عظمت قیام امام حسین (ع) بود که پس از چهارده قرن کماکان به قوت خود باقی و سرمنشأ اثر در جامعه اسلامی است.