اگر عاشورا نبود انقلاب اسلامی نبود

حسین ناوشکی: دکتری جامعه شناسی سیاسی،

عاشورا برای ما شیعیان فقط یک رویداد تاریخی نیست بلکه یک فرهنگ است و محدود به یک کشور و یا یک منطقه خاص نیز نیست بلکه همواره الهام بخش تشیع در راستای حرکت­ها، جنبش ها و قیام های کشورهای اسلامی بوده است ما اگر به قیام های شکل گرفته در تاریخ توجه نمائیم معمولا قیام­هایی توانسته اند بر تاریخ خود اثر بگذارند که پیروز شده و به نوعی تاریخ بعد از خود را شکل دادند اما قیام عاشورا که در سال 61 هجری اتفاق افتاد تنها نهضتی است که در آن تمامی افراد قیام کننده کشته و اسیر شدند و در ظاهر شکست خوردند اما توانستند اثری شگرف و فوق العاده بر جنبش های مردمی پس از خود در سطح جهان و به طور خاص در قیام های واقع شده در جوامع اسلامی بگذارد. بنابراین یکی دیگر از اثرات سیاسی نهضت عاشورا "الگوی برداری سایر قیام ها از این واقعه" بوده است قیام عاشورا به قدری بزرگ بود که پس از گذشته بیش از چهارده قرن کماکان این واقعه یکی از مهم ترین الگوهای اسلامی در حرکت­ها، قیام­های اسلامی خصوصا در میان شیعیان بوده است به نحوی که از همان ابتدا قیام­های بسیاری به خونخواهی عاشورا آغاز گردید و روح مبارزه و ظلم ستیزی را در میان جامعه اسلامی زنده نگه داشت به نحوی که عاقبت یکی از همین قیام­هایی که با شعار انتقام از مسببان واقعه عاشورا و احقاق حق خاندان پیامبر آغاز شد. بنیاد حکومت امویان را  ازجای کند اگر قیام­هایی که در طول تاریخ در جوامع اسلامی واقع شده است را بررسی نمائیم در تمامی آن­ها ردی از عاشورا و مفاهیم آن وجود دارد و اساسا اگر نامی از عاشورا و حسین(ع) نبود نمی توانستند مردم را گردهم آورده و قیام را شکل دهند در واقع نام عاشورا با قیام عجین می باشد.

ما حتی اگر پدیده انقلاب اسلامی ایران را به عنوان یک انقلاب در حدود 1400 سال بعد از واقعه عاشورا را بررسی نمائیم می بینیم حتی پس از  گذشت قریب 14 قرن، اما باز هم مهم ترین مفاهیمی که توانست مردم را گرد امام خمینی (ره) جمع نماید همین مفاهیم عاشورا و قیام امام حسین بود.  اگر ما مهم ترین گروه های فعال در مبارزات علیه رژیم پهلوی را بررسی نمائیم به سه جریان مهم می رسیم یک، گروه های که دارای گرایشات کمونیستی بوند و با استفاده از مفاهیمی از قبیل دست یابی به برابری، مبارزه با استعمارگران و... که با الگوبرداری از انقلاب شوروی به دنبال جذب مردم دور خود بودند. دوم، گروه های لیبرالی که با شعارهای آزادی و ایجاد حکومت مدرن و.... در کشور فعال بودند. سوم، گروه های اسلامی که با الهام از اندیشه های اسلامی و با الگو قرار دادن واقعه عاشورا به مبارزه علیه رژیم می­پرداختند.

اگرچه دو گروه اول معمولا حامیانی در بین قدرت های بزرگ داشتند و از حمایت آنان برخوردار بودند اما گروه سوم با استفاده از مفاهیم عاشورا توانستند گوی سبقت را از بقیه بربایند و مردم را گرد خود جمع نمایند اساسا شروع حرکت انقلاب اسلامی در سال 1342 همزمان با شروع محرم بود و آخرین ضربات بر پیکر حکومت پهلوی نیز در محرم سال 1357 زده شد و هر ساله با آغاز ماه محرم شور و شوق و هیجان مبارزه مردم چندین برابر می شد.

 امام با استفاده از مفاهیم عاشورا توانست نقش محوری در رهبری انقلاب اسلامی داشته باشد اگر عاشورایی نبود شاید هیچگاه انقلاب اسلامی اتفاق نمی افتاد.

در طول تاریخ بشریت جنگ های بسیاری اتفاق افتاده است که مورخان آن را گزارش داده اند و رجوع به آنان نیز صرفا جهت آگاهی از آن رویدادها به عنوان یک واقعه تاریخی است اما عاشورا از معدود وقایع تاریخ است که مراجعه به آن نه فقط برای گزارش دهی و آگاهی یافتن، بلکه برای یادگیری و آموختن است چون عاشورا فقط یک رویداد دنیوی و مادی نبود در تک تک رویدادهای عاشورا اهداف الهی موج می زند و اگر امام حسین نگاه مادی داشت، پس از مسجل شدن تعداد نفرات طرفین می بایست تن به مذاکره داده و به نعمت های دنیوی بسیاری دست یابد اما اینکه شخصی با تعداد 72 نفر جنگجو به نبرد ده هزار تن می رود از قبل کشته شدن خود را قطعی می داند بنابراین این شخص قطعا اهداف بالاتری در ذهن دارد و اگر ما با نگاه دنیوی به بررسی این رویداد بپردازیم قطعا در حق ایشان و تمامی شهدای کربلا اجحاف نموده ایم

در ادامه بررسی سیاسی واقعه عاشورا به بررسی یکی از درس های مهم عاشورا که همان ظلم ستیزی می باشد می‌رسیم قبل از شروع باید یادآوری کنیم که معمولا افرادی که مورد ظلم واقع می شوند از دست یابی به حق و حقوق خود محروم می مانند و برای احقاق حقوق خود می بایست در مقابل ظلم بایستند اما در واقعه عاشورا اگر چه امام حسین(ع) برای احقاق حق مردم و خاندان نبوی و برپایی حکومت اسلامی قیام کردند اما چنین نبود اگر سکوت می کردند از منافع دنیوی بی بهره باشند بلکه خاندان اموی حاضر بودند برای سکوت ایشان هر بهای مادی که درخواست نماید بپردازند اما با تمام این شرایط امام معصوم حاضر نبود کوتاه آمده و در برابر ظلم و جور سکوت کند.

بنابراین یکی از مهم ترین اهداف امام حسین ظلم ستیزی و مبارزه با ظلم بود ایشان در طی مدت حرکت خود از مدینه به کربلا بارها به این قضیه اشاره نمود که حکومت امویان ظالم است و باید با آن مقابله نمود ایسان در یکی از نامه های خود چنین می گوید «کسی که سلطان ظالمی را ببیند که حرام الهی را حلال نموده، عهد و پیمان شکسته، نسبت به بندگان خدا به گناه و دشمنی می پردازد ولی نسبت به او در عمل و کلام، اظهار مخالفت ننماید، بر خداوند است که وی را در همان جایگاه حاکم ظالم در آتش دوزخ وارد نماید»امام  (ع) با این بیانات مقابله با ظلم و ستم را وظیفه تمام مردم می داند که بایستی به سهم خود در برابر ظلم مقابله نماید.

از آنجایی که در نگاه ما شیعیان امام حسین مِصباحُ الْهُدی وَ سَفینَهُ الْنِّجاة زندگی ماست ما باید باید علاوه بر آن که از واقعه عاشورا درس می گیریم و آن را سرلوحه زندگی خود قرار می دهیم به سهم خود در اعتلای فرهنگ عاشورایی تلاش نمائیم.