براین اساس دولت‌ها همواره درصدد هستند رشد نقدینگی را کنترل و در مسیر درستی هدایت کنند. هر دولتی در این مسیر قدم بگذارد و اقدامات موثری انجام دهد پیامدهای مثبتی از نظر رشد اقتصادی، افزایش اشتغال و کاهش تورم برای کشور رقم زده است.
آمارها نشان می‌دهد که دولت یازدهم و دوازدهم در کنترل نقدینگی موفق نبوده است و در هشت سالی که سکان هدایت کشور را در دست داشت شاهد افزایش نقدینگی بیش از دوره‌های قبل بوده‌ایم.
در دولت قبل میزان نقدینگی ایجاد شده برابر سه هزار و ۳۴۰ هزار میلیارد تومان بوده است که این رقم ۶.۹ برابر بیش از نقدینگی در دوره قبل از شروع به کار این دولت است چراکه میزان نقدینگی پیش از دولت دوازدهم فقط ۴۸۰ هزار میلیارد تومان بود.
از عوامل مهم ایجاد تورم در اقتصاد کشور ما که موجب کاهش قدرت خرید مردم و فقر معیشتی خانواده‌ها شده است افزایش بی‌قاعده و قانون نقدینگی است. چنانچه نقدینگی به سمت تولید هدایت نشود، نه تنها وارد بازارهای سفته‌بازی می‌شود بلکه منجر به رشد سطح عمومی قیمت‌ها می‌شود.
حجم نقدینگی در دولت احمدی نژاد
بر اساس آمار منتشرشده حجم نقدینگی در دولت احمدی‌نژاد از ۶۸ هزار میلیارد تومان در پایان سال ۸۳ به ۴۶۰ هزار میلیارد تومان در پایان سال ۹۱ رسید. در دولت خاتمی هم حجم نقدینگی از ۱۱ هزار و ۶۵۵ میلیارد تومان در پایان سال ۷۵ به ۶۸ هزار میلیارد تومان در پایان سال ۸۳ رسید.
نقدینگی در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی هم تقریباً به‌اندازه دولت حسن روحانی افزایش یافته است با فاصله بسیار ناچیز. نقدینگی ۱۵۶۸ میلیارد تومانی در پایان سال ۶۷ به ۱۱ هزار و ۶۵۵ میلیارد تومان در پایان سال ۷۵ رسید.
در دوران جنگ هم نقدینگی کمترین رشد را داشته و از ۴۵۰ میلیارد تومان در پایان سال ۵۹ به ۱۵۶۸ میلیارد تومان در سال ۶۷ رشد که از رشد ۲۴۸ درصدی خبر می‌دهد.
یکی دیگر از متغیرهای کلان اقتصادی پایه پولی است. می‌توان گفت پایه پولی، منبعی است که توسط بانک مرکزی منتشر و در چرخه اقتصاد در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد و بانک‌ها می‌توانند با استفاده از این منابع و خلق پول بانکی به گسترش حجم پول می‌پردازند.
پایه پولی که به عنوان پول پرقدرت نیز نامیده می‌شود زیرا هرگونه افزایش در این شاخص منجر به افزایش عرضه پول می‌شود.
پایه پولی در هشت سال پیش قبل از دولت روحانی ۹۶ هزار میلیارد تومان بود اما در دوره تصدی دولت یازدهم و دوازدهم این رقم ۴.۳۸ برابر رشد داشت و ۴۲۱ هزار میلیارد تومان بیشتر شد.
پیش بینی نرخ تورم
اما اتفاقی که رخ داده این است: تا سال ۱۳۶۹، روزانه کمتر از یک‌میلیارد تومان خلق نقدینگی شده است، این میزان در سال ۱۳۷۰ به دومیلیارد تومان، در سال ۱۳۸۰ به ۲۰ میلیارد تومان، در سال ۱۳۹۰ به ۱۶۳ میلیارد تومان؛ تا سال ۱۳۹۵ به ۶۴۷ میلیارد تومان، تا پایان سال ۱۳۹۸ به ۲۷۹۰ میلیارد تومان و در آذر سال جاری به حدود ۴ هزار میلیارد تومان رسیده است.
از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۸۰ رقم نقدینگی خلق در هر ساعت کمتر از یک‌میلیارد تومان بوده، این میزان تا سال ۱۳۹۰ به ساعتی هفت‌میلیارد تومان رسیده، تا سال ۱۳۹۵ این مقدار ۲۷ میلیارد تومان بوده، اما حالا این میزان ۱۶۷ میلیارد تومان است.
نقدینگی خلق‌شده در مهرماه ۱۴۰۰ به میزان ۱۵۹ هزارمیلیارد تومان بوده که این مبلغ نسبت به یارانه پرداختی در حدود ۳.۵ هزارمیلیارد تومان در ماه، بیش از ۴۵ برابر یارانه پرداختی بوده است. طی ۹ ماه نخست ۱۴۰۰، بالغ‌بر ۹۵۳ هزارمیلیارد تومان نقدینگی خلق شده که به‌ازای هر نفر ایرانی معادل ۱۱ میلیون تومان است. پیش‌بینی می‌شود خلق نقدینگی تا انتهای سال به رقم ۱۱۶۶ هزارمیلیارد تومان برسد که ۲۰ برابرِ معادل ریالی ارز ترجیحی است. عملکرد هشت‌ماهه بودجه در سال ۱۴۰۰ بالغ‌بر ۴۸۲ هزارمیلیارد تومان است و پیش‌بینی می‌شود تا انتهای سال، این مبلغ به ۷۲۰ هزارمیلیارد تومان برسد و این به آن معناست که خلق نقدینگی ایجادشده طی سال‌جاری، بیش از ۱.۶ برابر بودجه عمومی کل کشور بوده است.
ادامه روند افزایش لجام‌گسیخته نقدینگی حاکی است که تا پایان سال ۱۴۰۲، نقدینگی دوبرابر می‌شود و تورم افسارگسیخته بیشتری در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود. همچنین پیش‌بینی می‌شود نقدینگی در پایان سال ۱۴۰۴، با ۳۵۰ درصد افزایش نسبت به ابتدای سال ۱۴۰۰، به حدود ۱۵۴۵۹ هزارمیلیارد تومان افزایش می‌یابد، یعنی خلق روزانه نقدینگی در سال ۱۴۰۴ به ۱۱ هزارمیلیارد تومان در روز خواهد رسید؛ رقمی که درحال‌حاضر حدود ۳۶۰۰ میلیارد تومان است.
دولت سیزدهم تاکنون مدعی شده که دولت افتخارش این است که برای درآمدزایی سمت پایه پولی نرفته و این رقم را پایین نگه داشته است، اما حالا عبدالناصر همتی رقیب رئیس‌جمهور، دولت جدید را به همین موضوع متهم می‌کند. اکنون باید دید اظهارات همتی تا چه حد صحت دارد. همتی می‌گوید در دولت فعلی ۱۸۰ هزار میلیارد تومان پایه پولی جدید خلق شده که همه آن به بانک‌ها برمی‌گردد (اضافه‌برداشت ۱۱۲همت و مانده ریپو ۷۵ همت). گرچه جزئیات آمار‌های نقدینگی ازسوی بانک مرکزی منتشر نشده، اما گفتیم که در دوره دولت سیزدهم رقم نقدینگی خلق‌شده حدود ۵۰۸ هزار میلیارد تومان و حجم پایه پولی اضافه‌شده نیز نزدیک به ۴۵ هزار میلیارد تومان بوده است.
بانک‌ها پایه پولی جدید خلق کردند؟
رشد پایه پولی در ۱۲ ماهه منتهی‌به آذرماه ۱۴۰۰ به ۳۷.۶ درصد رسیده و پایه پولی در پایان آذرماه ۱۴۰۰ نسبت‌به پایان سال ۱۳۹۹، رشدی معادل ۲۲.۲ درصد داشته است. همچنین طبق آمارها؛ رشد پایه پولی طی دوره پایان تیرماه تا پایان آذرماه امسال ۸.۴ درصد بوده است (رقم پایه پولی از ۵۱۷ همت به ۵۶۱ همت رسیده). طبق گزارش بانک مرکزی، در ۹ ماهه نخست امسال پایه پولی رشدی معادل ۲۲.۲ درصد داشته که خالص سایر اقلام دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مرکزی و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها به‌ترتیب با سهمی معادل ۱۲.۸ و ۸ واحد درصد مهم‌ترین عوامل رشد پایه پولی بوده‌اند، این درحالی است که عبدالناصر همتی مدعی همه این پایه پولی خلق‌شده در دولت جدید از سمت بانک‌ها بوده است.
اما در سمت دیگر، توجه داشته باشیم اظهارات همتی درحالی است که تزریق پول ازسوی بانک مرکزی به بانک‌ها و اجازه اضافه‌برداشت که قطعا امر نکوهیده‌ای است، به‌واسطه میراث شومی است که شخص همتی و دولت روحانی برای دولت سیزدهم به ارث گذاشته‌اند؛ چراکه افزایش «ریپو» دقیقا اصطلاحی است که ذهن همه را به‌سمت خریدوفروش اوراق می‌برد. آمارها نشان می‌دهد دولت روحانی فقط در سال گذشته نزدیک به ۱۸۵ هزار میلیارد تومان اوراق فروخته است، این درحالی است که در سال‌جاری کل اوراق فروخته‌شده حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین در سال‌جاری براساس همان آماری که همتی از آن پرده‌برداری کرده، دولت سیزدهم حدود ۷۵ هزار میلیارد از اوراق فروخته‌شده توسط دولت روحانی را تسویه کرده است.