جمعی از مسوولان و سرمایه گذاران خراسان شمالی معتقدند که این استان با وجود ظرفیتهای بخش کشاورزی و معدنی غنی با موانع تولید در حوزه زیر ساختی و اداری مواجه است که این مشکلات در سفر رئیس دولت سیزدهم به استان نیاز به بررسی دارد.
به نوشته ایرنا، نگاهی کلی به شرایط اقتصادی استان بیانگر این است که استان ۸۶۳ هزار نفری خراسان شمالی حدود ۴۰۰ واحد تولیدی و صنعتی با سرمایه گذاری ۱۳ هزار میلیارد ریال و اشتغال ۱۱ هزار نفر دارد که از لحاظ داشتن صنایع بزرگ صنعتی در بین ۳۱ استان کشور رتبه دهم را داراست که این آمار نشان میدهد از لحاظ توسعه اقتصادی در شرایط مناسبی قرار نداریم و موانع بزرگی بر سر راه تولید استان واقع شده است.
ضمن اینکه سهم این استان در حوزه کشاورزی بیش از میانگین کشور است اما در حوزه صنعت و خدمات پایینتر است ولازم است تا در حوزه تولید و صنعت به عنوان پیشران اقتصاد تلاش بیشتری شود.
هر چند که اقتصاد خراسان شمالی همانند سایر استانهای دیگر متأثر از مشکلات ملی همچون تحریمها، کرونا و مشکلات ارزی است ولی نبود زیرساخت ریلی، بزرگراهی و سیستم حمل و نقل ناقص در کنار واسطهگری، قوانین دست و پاگیر و در کنار نبود نیروی ماهر از مهمترین مشکلات و موانعی است که تولیدکنندگان با آن دست و پنجه نرم میکنند و طرحهایی نیز در استان وجود دارند که با وجود سرمایهگذار به سرانجام نرسیده است.
این کارشناسان معتقدند که این گرههای کور در اقتصاد خراسان شمالی در سفر بیست و ششم آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور در استان مطرح و بررسی شود که برخی از این مشکلات و موانع تولید استان در گفت و گو با چند تن از مسوولان و تولید کنندگان این خطه از شمالشرق کشور را جویا شدیم:
+موانع بانکی و مالیاتی
بر اساس آمار گمرک خراسان شمالی، در سال ۹۹ با وجود همه گیری کرونا میزان صادرات کالاهای غیر نفتی استان حدود هشت درصد از واردات پیشی گرفت و تراز تجاری خراسان شمالی مثبت شد ضمن اینکه در سال ۱۴۰۰ نیز حدود ۵۳ میلیون و ۶۲۷ هزار دلار کالای غیرنفتی از این استان صادر شد که نسبت به سال قبل از آن ۲۴ درصد رشد یافت.
با وجود کارآمدی دولت در بخش تولید و صنعت در این استان مرزی، ولی موانعی نیز در اقتصاد این استان وجود دارد که در مواردی رغبتی برای حضور سرمایه گذار در استان ایجاد نمیکند.
معاون اقتصادی استانداری خراسان شمالی در این رابطه کمبود اختیارات بانکهای استان در پرداخت تسهیلات و مشکلات مالیاتی را از موانع تولید در این خطه بیان کرد و میافزاید: بانکهای دولتی و خصوصی مجوز پرداخت تسهیلات بیشتر از ۲ میلیارد تومان را از مرکز دریافت میکنند که بایستی تدابیری اندیشیده شود تا این میزان از پرداختی در سال پنج برابر شود و در اولین جلسه ستاد تسهیل در سال جدید مصوب کردیم که اختیارات بانکها پنج برابر افزایش یابد، چرا که طرحهای بزرگی در استان داریم و نیاز به بودجه زیادی است.
محمود قنبری؛ کارخانه منیزیم جاجرم را با اشتغالزایی زیاد از جمله مصداقی از کارخانههای استان عنوان کرد که هم اکنون نیاز به ۱۷۵ میلیارد تومان تسهیلات نیاز دارد و در گیر و دار نامههای اداری بانکها مانده است.
وی در ادامه مشکلات مالیاتی را از دیگر موانع تولید استان عنوان میکند و میگوید: بر اساس قانون هر شرکت سرمایه گذاری برای تولید باید مفاصحات حساب را از اداره کل مالیات دریافت و ارائه دهد و نیاز است تا در این زمینه همکاری بیشتری انجام شود.
قنبری میگوید: سرمایه گذاری که از لحاظ قانونی در امر گرفتن مجوز دارای مشکل است ولی از دانش و طرح خوبی برخوردار است باید کمک شود و موانع تولید آن برطرف کرد.
وی خواهان سرعت بخشی به صدور مجوز سرمایه گذاری در استان خراسان شمالی شد و از مدیران دستگاههای مرتبط خواست تا موانع سرمایه گذاری را در این استان برطرف کنند.
+زیرساخت ناقص
بر اساس نظر کارشناسان نبود زیرساختهای جادهای از جمله بزرگراه و شبکه ریلی را میتوان بزرگترین مانع برای تولید استان عنوان کرد و اگر نگاهی به وضعیت حمل و نقل استان داشته باشیم، متوجه میشویم که بر اساس آمار اداره کل راه و شهرسازی استان، طول بزرگراهها در استان ۱۸۱ کیلومتر است که کمتر از یک درصد بزرگراهها و طول راههای فرعی استان ۷۴۵ کیلومتر که معادل ۱.۷۵ درصد از راههای فرعی کشور است و بنا به گفته مدیرکل راه و شهرسازی خراسان شمالی؛ این استان برای پاسخ به نیاز سرمایه گذاران باید سه هزار کیلومتر راه در محورهای روستایی، اصلی و بزرگراهی استان ساخته شود.
از آنجایی که خراسان شمالی در حد فاصل ۲ قطب سیاحتی و زیارتی کشور واقع است و از طرفی نیاز شدیدی سرمایه گذاران در این استان به اتصال ریلی و بزرگراهی احساس میشود که باید این مانع در اولویت طرحهای استانی قرار گیرد.
با این حال اجرای پروژه ریلی مشهد- بجنورد- گرگان نیز از دیگر طرحهای استان بود که در حال حاضری در سودای جذب سرمایه گذار به سر میبرد.
اجرای پروژه ریلی مشهد- بجنورد- گرگان از برنامههای دولت دهم در استان بود که ۶۰۰ کیلومتر آن از استان خراسان شمالی عبور میکرد ولی بدلیل نبود سرمایه گذار همچنان این طرح در بلاتکلیفی به سر میبرد.
مدیرکل دفتر جذب و سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی در این ارتباط با بیان اینکه زیرساختهای حمل و نقل نقش مهمی در رونق اقتصاد ملی، محلی و افزایش اشتغالزایی دارد، میگوید: بسیاری از کشورها به دنبال توسعه این زیرساختها هستند تا در این میدان گوی رقابت را از یکدیگر بربایند.
سید علی میرکریمی بر این نکته تأکید دارد که درآمد ترانزیتی مهمترین و پولسازترین دستاورد توسعه زیرساختهای حمل و نقل است که در برخی از استانها یک منبع درآمد پایدار محسوب میشود که استان ما از این نعمت بی بهره است و این مانع سایر حوزهها نیز تحت شعاع خود قرار داده است.
وی میگوید: نبود سیستم حمل و نقل مناسب دسترسی به استان را مشکل کرده و سرمایه گذاری که وارد استان ما میشود در ابتدا به فکر تسهیل صادرات است که نقش شبکه ریلی برای دسترسی به آبهای آزاد و مرکز کشور بسیار برجسته میشود.
مدیرکل دفتر جذب و سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی در ادامه میافزاید که علاوه بر مشکلات زیرساختی، قوانین دست و پاگیر نیز مانعی دیگر بر سر راه تولید کنندگان استان است و ارگانها فرآیند استعلامات را برای تولید کننده زمانبر و مشکل میکنند. هر چند که تفسیرهای سلیقهای در موضوع سرمایه گذاری چالش برانگیز است و انتظار نیست که قانون رعایت نشود، اما تفسیر درستی از قانون با دانش و آگاهیها داشته باشیم.
میرکریمی میگوید: عدم آشنایی با آیین نامهها، تازه کاربودن کارشناسان در بدنه اقتصادی دستگاهها موجب زمانبر بودن پروسه سرمایه گذاری در استان میشود و همین مشکل موجب اتلاف زمان و انگیزه سرمایه گذار را از بین میبرد.
وی؛ تورم، بی ثباتی قیمتها و کرونا را از دیگر مشکلات ملی در سالهای اخیر دانست که بر اقتصاد استان نیز تاثیرگذاشته است، به طوری که این موضوع میتواند عاملان اقتصادی را در تصمیمگیری خود دچار بلاتکیلفی کند چرا که وجود تورم، بنگاههای اقتصادی را در زمینه برآورد درآمد و هزینه با دشواری مواجه میکند.
+نبود بانک اطلاعاتی دقیق
چالشها و موانع تولید استان تا حدی توسط برخی از مسوولان بیان شد و در این میان بخشخصوصی در توسعه اقتصادی استان نقشی انکارناپذیر بر عهده دارد و در قانوناساسی جمهوری اسلامی ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بهعنوان نماینده بخشخصوصی در حوزه اقتصاد معرفی شده و از جایگاه مشورتی با قوای سهگانه نظام نیز برخوردار است و این نهادی که بسترسازی و ریلگذاری جهت از سرگیری روابط در فضای بینالملل را بر عهده دارد تنها در یک سال گذشته میزبان سفیر ترکمنستان، ارمنستان و اعزام هیات تجاری از خراسان شمالی به ترکیه و اسپانیا بوده است. که منجر به انعقاد تفاهم نامههایی در حوزههای مختلف در راستای افزایش مراودات تجاری استان خراسان شمالی با این کشورها شده است.
این دیدارها در نهایت منجر به امضای چند تفاهم نامه و افتتاح دو دفتر در استانهای خراسان شمالی و آخال ترکمنستان و کشور ترکیه برای پیگیری امور اقتصادی وهمچنین معرفی تولیدات استان به این کشورها شد.
استان خراسان شمالی با وجود برخورداری از ۲۸۱ کیلومتر مرز امن و آرام با کشور ترکمنستان و همجواری با این استان میتواند بازار خوبی را برای فروش محصولاتش فراهم کند.
در این زمینه و چگونگی استفاده از این روادید و موانع تولید در این ارتباط با سعید پورآبادی رئیس اتاق بازرگانی خراسان شمالی گفت و گو کردیم.
دبیر شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی استان خراسان شمالی در ابتدا تحریمها را مشکلی اساسی برای تبادلات تجاری با کشورهای خارجی بیان کرد و بدون اشاره به میزان ارز برگشی استان گفت که صادراتی به کشورهای عراق، افغانستان، ترکیه، روسیه، چین، قزاقستان و ارمنستان داشتهایم که ارز تجاری ما بدلیل تحریمها برگشت نخورده است.
سعید پورآبادی نبود بانک اطلاعاتی دقیق از تولید را مشکل حوزه سرمایه گذاری استان دانست و خواهان تشکیل بانک اطلاعاتی قوی در حوزه تولید و نیازمندیها شد.
وی در ادامه میافزاید: ۵۳ واحد تولیدی راکد و تأمین مواد اولیه دیگر واحدهای تولیدی در شهرکهای صنعتی استان وجود دارند که مانعی بزرگ برای تولید محسوب میشود و باید در سال جدید با همنشینی مسوولان به چرخه تولید بازگردد.
پورآبادی میگوید: تأمین قطعات پلاستیکی برای واحدهای تولیدی و آهن اسفنجی برای کارخانه فولاد استان از مهمترین مواد اولیهای است که برای تأمین آن با مشکل مواجه هستیم، هر چند که این کارخانهها تاکنون فعال بودهاند ولی با رایزنی میتوانیم سهم بیشتری از مواد اولیه را وارد استان کنیم.
وی نبود زیرساخت حمل و نقل و شبکه ریلی را از دیگر موانع تولید استان عنوان کرد و گفت که توسعه استان در گرو توسعه شبکه ریلی و احداث بزرگراه است و باید سیاستهای استان به سمتی پیش رود که سرمایه گذار به راحتی به بازارهای استانهای همجوار، پایتخت و حتی بنادر و آبهای آزاد دست یابد.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان شمالی میافزاید: ناوگان باربری استان تنها با یک شرکت حمل و نقل باربری فعال است و صادرات پتروشیمی و سیمان استان در بیشتر موارد با ناوگان باربری استانهای همجوار جابجا میشود که هزینه زیادی را هم بدنبال دارد.
+ ضرورت برندسازی
مزیت نسبی یکی از ابزارهای کارآمد برای تصمیم گیری در تولید و تجارت محصولات از دو بعد جایگزینی واردات و توسعه صادرات حائز اهمیت است و کالاهای دارای مزیت نسبی جایگاه خوبی در برندسازی دارند و در حال حاضر محصولات همچون آبنبات بجنورد، لبنیات شیروان، سمنوی گرمه از جمله محصولاتی هستند که میتوانند بعنوان کالایی مهم در استان برندسازی شوند ولی آمار دقیقی نیز از برندسازی استان در دست نیست.
رئیس اسبق سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در ادامه گفت و گو به مانع برندسازی بر سر راه سرمایه گذاری استان اشاره کرد و میافزاید: در بازار رقابتی امروزی هر چقدر برند قویتر و شناختهتر باشد، مؤثر خواهد بود و گوی سبقت را از رقبای خود میگیرد و در استان ما بر روی این مقوله باید بیشتر کار شود.
رضا فیروزه میگوید که ما در استان محصولاتی با مزیت نسبی داریم، ولی غافل از برندسازی نتوانستهایم بهخوبی در کشور نمایان شوند.
+ریسک ناپذیر مدیران
همواره می دانیم که تولید کنندگان در برخی از موارد دل پری از مشکلات دارند و با وجود سختیها دست از تلاش برای آبادانی میهن بر نمیدارند و از این جهت است که نگاه فعالان اقتصادی همواره در خط مقدم تولید دارای اهمیت خاص است و باید دید که این جهادگران در این استان با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم میکنند.
شرکت سبک سازان شرق یکی از شرکتهای فعال در حوزه تولید استان است که در شهرک صنعتی بجنورد در زمینه بتن سبک فعالیت میکند و تولیدات خود را به سایر استانها نیز صادر میکند.
از دید عبدالله خدابنده مدیرعامل شرکت سبک سازان مهمترین مانع عرصه تولید دراستان ریسک پذیری مدیران دانست و معتقد است که مدیران باید از اقتدار لازم برای نرم کردن قانون برخوردار باشند و راه سخت و پر پیچ و خم اداری را برای سرمایه گذار هموار کنند.
وی میافزاید: اگر مدیران استان سازماندهی و برنامه ریزی منسجمی برای به حداقل رساندن تأثیر ریسکهای منفی و افزایش دامنه فرصتها برای تولید کنندگان ایجاد کنند، در این صورت تولید کننده و مدیر به نتیجه مثبتی دست مییابند.
این تولید کننده بتن به مشکلات قانونی مدیران نیز واقف است و میگوید: چنانچه مدیری در استان ما ریسک پذیری کند با هزاران گیرودار و تبصره قانونی بالادستی مواجه میشود، تا نتواند مشکل را حل کند.
خدابنده پیشنهاد میکند که در این شرایط لازم است تا فضای استان برای تولید کنندگان بازتر شود و تا حدی قوانین دست و پاگیر و بروکراسی اداری را محدود کنیم تا سرمایه گذار با شوق بیشتری در استان تولید کند.
+واسطهگری بلای جان تولید کنندگان
از نگاه برخی از مدیران واسطهگری پدیده دیگری است که تا حدی بر پیکره اقتصاد استان ضربه وارد کرده است که تجربه تلخ پیازکاران استان خراسان شمالی در سال زراعی ۱۳۹۹ که به دلیل نبود مشتری و پایین بودن قیمت منجر به خراب شدن بیش از ۱۰ هزار تن از این محصول در انبارهای غیر استاندارد خانگی و سردخانهها انجامید، مصداقی از دست واسطهگری در این بازار است و باعث شد تا در فصل کشت پیاز در سال جاری (اوایل فروردین تا اواسط اردیبهشت) کشاورزان رغتبی به کشت این محصول نداشته باشند.
مدیرعامل شرکت سبک سازان شرق در ادامه واسطهگری در بازار تولید استان را تأیید و در این ارتباط میافزاید: واسطههایی از استانهای همجوار محصولات شرکت ما را در حجم انبوه خریداری میکنند و در استانهای دیگر انبار و با توجه به تورم به بازار عرضه میکنند.
وی میافزاید: واسطهگری در صنف ما موجب شده تا مسیر تولید تا عرضه طولانیتر شود و به همان میزان شاهد حضور حلقههای بیشتری از زنجیره دلالی خواهیم بود.
عبدالله خدابنده معتقد است از آنجایی که کشاورزی قطب اصلی توسعه خراسان شمالی را تشکیل میدهد، جنس واسطهگری در خراسان شمالی بیشتر در حوزه کشاورزی رخنه کرده است و کشاورزان بیش از صنعتگران با پدیده شوم دلالی درگیر هستند.
وی در ادامه میگوید که استان ما به نسبت سایر استانها دارای جمعیت و مساحت کمتری است و به همین تناسب واحدهای تولیدی کمتری نیز دارد و اگر مدیران ما اطلاع دقیقی از حوزه کاری خود داشته باشند بازار را بهتر کنترل و دلالی فرزند ناخلف اقتصاد را از بین میبرند.
این تولیدکننده میگوید: واسطهگری در استان ما به نسبت گذشته در حال رواج است و مادامی که عرضه مواد خام و پایه برای تولیدکننده فراهم نباشد و سیر و فرآیند عرضه و ارائه مواد کوتاهتر نشود دست دلالان از بازار استان قطع نمیشود.
+کمبود نیروی ماهر و متخصص
دانیال شمسیان از تولید کنندگان صنعت بسته بندی استان در ادامه این موانع، کمبود نیروی ماهر و متخصص را از مهمترین موانع تولید در خرسان شمالی دانست و میگوید: نیروی ماهر سرمایهای است که در توسعه هر بخشی بیشترین تاثیرگذاری را دارد، در صورتی که دیدگاه تولیدکنندههای استان خلاف این نظر است و سعی میکنند که نیروی متخصص را با کمترین مزایا و حقوق به کار گیرند و همین معزل موجب میشود تا نیروی ماهر و جوان به تهران و سایر مناطق دیگر مهاجرت کنند.
وی میافزاید: اقتصاد خراسان شمالی با محوریت کشاورزی و دامداری بنا نهاده شده که این موارد موجب شده است که فضای سرمایه گذاری مناسبی در منطقه شکل نگیرد و مردم رغبتی به کار تولید نداشته باشند و بیشتر به سمت واسطهگری و فعالیتهای بدون دردسر پیش بروند و این امر موجب میشود تا فرهنگ ارزش آفرینی در اقتصاد استان کمرنگ شود.
این سرمایه گذار میگوید: بعنوان سرمایه گذاری که ارتباط نزدیکی با صنعت استانهای شمالی و تهران دارم، معتقدم که مسوولان خراسان شمالی بسیار دلسوزانه با سرمایه گذاران برخورد میکنند، ولی نبود نیروی کارشناس در دستگاههای دولتی تا حد زیادی سرمایه گذاران را در قوانین تولید دچار سردرگمی میکند و اگر خود سرمایه گذار با افراد مطلع در سازمانها ارتباط نداشته باشد از نوع تسهیلات بانکی و قوانین جدید تولید بی اطلاع میشود.
وی با بیان اینکه مشکلات حمل و نقل خراسان شمالی هر تولید کنندهای را آزار میدهد، میافزاید: این استان شبکه ریلی و بزرگراهی مناسبی ندارد و همین مانع هزینه حمل و نقل را افزایش میدهد به طوری بسیاری از محصولات منطقه به خراسان رضوی ارسال و از طریق این استان به مناطق دیگر صادر میشود.
به گفته شمسیان؛ محصولاتی را که از طریق شبکه حمل و نقل خراسان رضوی به پایتخت ارسال میکنم ۳۰ درصد کمتر از خراسان شمالی است با وجود اینکه فاصله تهران به بجنورد کمتر از فاصله تهران به مشهد است.