دکتر یحیی نیکدل – کارشناس مسائل اقتصادی
چند روز پیش خبری از قول رئیس‌کل بانک مرکزی خواندم که جای تعجب داشت! ایشان فرموده بودند درحالی‌که تورم در اکثر کشورهای جهان افزایشی است، با تمهیدات اندیشیده شده دولت، تورم در کشور ما کاهشی است!
این جملات اگر از زبان یک شهروند عادی بیان‌شده بود جای تعجب نداشت اما جاری شدن این جملات بر زبان عالی‌ترین مقام پولی کشور جای تعجب و تأسف دارد.
البته امیدوارم این ادبیات سلیقه خبرنگار در نگارش مطلب باشد تا جمله بیان‌شده توسط بالاترین مقام پولی کشور! اگرچه چنین مطلبی از یک گزارشگر اقتصادی هم دور از انتظار هست.
ای‌کاش قبل از بیان و انتشار چنین جملاتی به مفاهیم آن توجه و در صورت نیاز از یک اقتصاددان مشورت گرفته شود. در مورد این مطلب چند نکته قابل‌تأمل است که امیدوارم موردتوجه قرار گیرد.
اول اینکه فرق است بین نرخ تورم و نرخ رشد تورم. گاهی به‌عمد و یا ندانسته در گزارش‌های اقتصادی، از نرخ رشد تورم بجای نرخ تورم استفاده می‌شود که اگر ناشیانه و ندانسته باشد که جای تأسف دارد چراکه گویای این است کسانی با نداشتن تخصص لازم بر مسندی تکیه زده‌اند که با الفبای اولیه آن کار آشنا نیستند و اگر دانسته و تعمدی از نرخ رشد تورم بجای نرخ تورم استفاده می‌شود نوعی عوام‌فریبی است و ضربه به اعتماد عمومی میزند و از دولتمردان انقلابی و مردمی چنین انتظاری نمی‌رود.
قبل ورود به تحلیل این موضوع لازم است محض روشن شدن مطلب، یادآوری کنم، به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در یک دوره نسبت به دوره قبل «تورم» گفته می‌شود و میزان این افزایش را با نرخ تورم بیان می‌کنند. به‌عنوان‌مثال اگر سطح عمومی قیمت‌ها در بهمن‌ماه 100 بوده و در اسفند به 120 و فروردین 140 رسیده است، در این دوره‌ها به‌صورت پیوسته شاهد افزایش قیمت‌ها (تورم) بوده‌ایم و نه کاهش تورم.
با این مثال فرضی ما، در اسفندماه تورم نسبت به بهمن‌ماه 20 درصد رشد داشته اما در فروردین‌ماه نسبت به اسفندماه 16/7 درصد رشد داشته است.
نتیجه اینکه قیمت‌ها کاهشی نبوده اما نرخ رشد قیمت‌ها نسبت به دوره قبل کمتر شده است. (بجای 20 درصد افزایش قیمت شاهد 16/7 درصد افزایش قیمت بودیم) یعنی همچنان مردم کالاهای موردنیاز خود را در فروردین‌ماه گران‌تر از اسفندماه خریده‌اند. همین مثال ساده را می‌توان به دوره‌های سالانه نیز تعمیم داد. با این مقدمه برمی‌گردیم به گزارش رئیس‌کل محترم بانک مرکزی.
با توجه به آنچه گفته شد، تورم یعنی افزایش قیمت‌ها و ما تورم افزایشی و تورم کاهشی نداریم اما تورم مثبت و تورم منفی چرا.
تورم مثبت یعنی افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در یک دوره نسبت به دوره قبل اما تورم منفی یعنی کاهش قیمت‌ها در یک دوره نسبت به دوره قبل (در مثال فوق اگر قیمت فروردین ما بجای 140، عدد 110 بود ما در فروردین نسبت به اسفند تورم منفی داشتیم و اگر قیمت فروردین 80 بود نسبت به بهمن‌ماه هم ما تورم منفی داشتیم اما آیا این‌گونه بوده است؟!).
آنچه در گزارش منتسب به رئیس‌کل بانک مرکزی عنوان‌شده در اصل همان کاهش نرخ رشد قیمت‌ها بوده است نه کاهش قیمت‌ها که از آن به تورم کاهشی یادشده است.
با این اوصاف چند تا سؤال مطرح است:
- وقتی سطح عمومی قیمت‌ها دائماً در حال افزایش است و نرخ تورم بالای 40 درصد را مردم در زندگی‌شان با گوشت و پوست‌واستخوان لمس می‌کنند و همچنان اقلام موردنیاز خود را گران‌تر از دور قبل خریداری می‌کنند، کاهش نرخ رشد تورم چه دردی از مردم درمان می‌کند که جای افتخار داشته باشد و از آن به‌عنوان عملکرد مثبت یاد می‌شود.
- از طرفی افزایشی بودن نرخ تورم در کشورهای مختلف را با چه منطق اقتصادی با کاهشی بودن نرخ رشد تورم در کشور خودمان مقایسه می‌کنید و باافتخار بیان می‌کنید: درحالی‌که نرخ تورم در کشورهای مختلف دنیا افزایشی بود ما باسیاست‌های اتخاذشده شاهد کاهش تورم در کشور بودیم؟ لطفاً اگر از این مطلب خودتان چیزی فهمیدید برای ما هم بیان کنید شاید آگاه شویم.
- نکته دیگر اینکه با فرض اینکه منظورتان نرخ رشد تورم هم بوده باشد وقتی نرخ تورم در کشورهای موردنظر شما در حد 4 تا 5 درصد است و در کشور ما بالای 40 تا 50 درصد، افزایشی بودن نرخ رشد تورم در آن کشورها با کاهشی بودن نرخ رشد تورم در کشور ما با چه معیاری سنجیده شده است که از آن به‌عنوان یک افتخار یاد می‌کنید؟
و دهها سؤال ازاین‌دست که تخصصی بوده و از حوصله خوانندگان محترم خارج خواهد بود و بهتر به همین میزان بسنده کنیم چراکه در خانه اگر کس است یک حرف بس است.
خلاصه کلام اینکه مردم به خاطر مشکلات اقتصادی به‌اندازه کافی شرمنده خانواده هستند و تحت‌فشارهای شدید روحی و روانی قرار دارند و لذا از مسئولین محترم انتظار می‌رود اگر حرف درستی برای گفتن ندارند عاقلانه سکوت کنند و با این‌گونه عوام‌فریبی‌ها در گزارش‌هایشان، نمک بر زخم دل مردم نپاشند.