بیش از یک سال از توافق آمریکا و ایران برای آغاز مذاکرات درباره بازگشت متقابل به برجام می‌گذرد. این توافق که محصول حدود سه سال مذاکره بین واشنگتن و تهران در دوران دولت اوباما بود یک پیشنهاد مستقیم در خود داشت: در ازای محدود شدن فعالیت‌های غنی‌سازی ایران، ارسال 97 درصد از ذخایر اورانیوم غنی شده ایران به خارج از کشور و اجازه دادن به نظارت بین‌المللی بی‌سابقه بر برنامه هسته‌ای ایران از سوی آن کشور، ایالات متحده تحریم‌های بانکی، مالی و انرژی را از اقتصاد ایران حذف خواهد کرد. با این وجود، برجام در واشنگتن بسیار بحث برانگیز بود. گروهی از تندروها به شدت با امضای هرگونه توافقی که منجر به تسلیم کامل ایران نشود، مخالف بودند. برخی از مخالفان مانند «جان بولتون» و «مایک پمپئو» بعدا در دولت ترامپ در سمت‌های کلیدی امنیت ملی قرار گرفتند.
ایده این اقدام همان طور که پمپئو بیان کرد این بود که چنان فشار گزنده‌ای از نظر مالی بر تهران وارد کند که ایران چاره‌ای جز بازگشت به میز براساس شرایط واشنگتن نداشته باشد.
نیوزویک در گزارش اخیر خود نوشته است " در ماه فوریه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران بیش از 3100 کیلوگرم است یعنی بیش از 10 برابر میزانی که تهران در زمان پایبندی به توافق هسته‌ای در اختیار داشت. تقریبا 33 کیلوگرم از این ماده تا 60 درصد غنی شده است که با 3.67 درصد مجاز طبق توافق فاصله زیادی دارد. سیاست خارجی ایران نیز پس از آن که ایالات متحده کارزار فشار حداکثری خود را اجرایی نمود خصمانه‌تر و تهاجمی‌تر شد. دولت بایدن از آن زمان در تلاش است تا این آشفتگی را رفع کند. مذاکرات یک‌ساله از بسیاری جهات تاییدی است بر این که استراتژی قبلی واشنگتن نه تنها یک اشتباه بود بلکه شلیک گلوله‌ای خودساخته به پا بود. موضوع حذف یاعدم حذف سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت خارجه آمریکا مذاکرات هسته‌ای را به بن بست رسانده است. ایران خروج سپاه از فهرست را به تکمیل موفقیت‌آمیز مذاکرات هسته‌ای گره می‌زند. ظاهرا ایالات متحده این درخواست را رد کرده است."
در این باره ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا عصر دوشنبه به وقت محلی در نشستی با خبرنگاران در پاسخ به سوالی درباره اظهارات همتای ایرانی خود مبنی بر اینکه واشنگتن سیاست تاخیر را در پیش گرفته است، مدعی شد ما از ابتدا بیان کرده ایم که آماده ایم به اجرایی شدن کامل برجام بازگردیم.
وی افزود، ما همچنین برای تلاش های دیپلماتیک گسترده تر برای حل مسائل در خارج از برجام آماده هستیم. "انریکه مورا" (هماهنگ کننده اروپایی مذاکرات وین) همچنان پیام های ایران را به آمریکا منتقل می کند و در حال تلاش برای به پایان رساندن موفقیت آمیز این مذاکرات است.
ند پرایس بدون اشاره به زیاده خواهی های کشورش ادعا کرد: اگر ایران می خواهد لغو تحریم ها فراتر از برجام باشد، باید به نگرانی های ما نیز که فراتر از برجام است، رسیدگی کند.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تصریح کرد: اگر آنها نمی خواهند از این مذاکرات برای حل سایر مسایل دوجانبه استفاده کنند، ما اطمینان داریم که می توانیم به سرعت به یک درک مشترک در خصوص برجام برسیم و اجرایی کردن آن را آغاز کنیم.
وی در تداوم ادعاهایش گفت که این ایران است که باید این تصمیم گیری را انجام دهد. همه طرف ها که به صورت مستقیم در این مذاکرات شرکت داشته اند، می دانند چه کسی پیشنهادات سازنده ارائه کرده و چه کسی با حسن نیت مذاکره نکرده است.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا آمریکا در خصوص حذف سپاه از فهرست موسوم به سازمان های تروریستی تصمیمی گرفته است، اظهار داشت که ما در مورد این مسائل علنی صحبت نمی کنیم. ایرانی ها از مواضع ما در مورد مسائل مختلف آگاهی دارند.
وی مدعی شد ما به دنبال یک بازگشت مشترک به پایبندی به برجام هستیم. اگر آنها می خواهند در خصوص مسائل خارج از برجام مذاکره کنند ما می توانیم آن را انجام دهیم اما آنها باید با حسن نیت و به صورت اقدام متقابل وارد این مذاکرات شوند.
ند پرایس در پاسخ به سوال خبرنگار دیگری که با توجه به اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ایران مبنی بر اینکه در حال حاضر جو وین منفی نیست، از او پرسید آیا وی فضای مذاکرات را مثبت ارزیابی می کند، ادعا کرد، اینکه بخواهیم در مورد فضای مذاکرات صحبت کنیم، کمکی به ما نمی کند، تنها مساله ای که اهمیت دارد این است که ما می توانیم به پایبندی مشترک به برجام بازگردیم یا خیر.
وی ادامه داد، در این مرحله ما نمی دانیم که خواهیم توانست به این مرحله برسیم. ما در مورد پیشرفت های مهمی که بدست آمده صحبت کرده ایم اما اکنون چند هفته است دروضعیت متفاوتی هستیم به همین دلیل ما درحال آماده سازی خود برای هر دو شرایط دستیابی به پایبندی مشترک به برجام یا عدم دستیابی به آن هستیم.
این در حالیست که لارا روزن در خبرنامه خود با عنوان «دیپلماتیک» عنوان کرد که دولت بایدن تصمیم گرفته است پیشنهاد جدیدی برای چگونگی حل‌وفصل آخرین موضوعات باقی‌مانده برای احیای برجام (خروج سپاه از FTO) به تهران ارسال نکند. اگر این گفته‌های روزنامه‌نگار آمریکایی نزدیک به واقعیت باشد، دلایل نیامدن مقامات قطری و عمانی با هدف انجام تبادل زندانیان دوتابعیتی و اموال بلوکه‌شده در کره جنوبی را تبیین می‌کند و از آن مهم‌تر می‌تواند هشداری برای بهکمارفتن مذاکرات وین باشد.
با درنظرگرفتن این شرایط، فضای سیاسی و دیپلماتیک سازنده با هدف ارائه پیشنهادهای جدید برای برون‌رفت از انسداد کنونی و جلوگیری از بهکمارفتن احیای برجام به میزان درخور‌توجهی کاهش یافته است. این به آن معناست که نهایتا ما با دو سناریو روبه‌روییم. یا ایران برای بحرانی‌ترنشدن وضعیت اقتصادی و معیشتی درخصوص آخرین مسئله باقی‌مانده مذاکرات با محوریت خروج سپاه از لیست سیاه سازمان‌های تروریستی خارجی ایالات متحده (FTO) با دولت بایدن به توافق می‌رسد یا توافقی انجام نخواهد شد؛ هرچند بعید به نظر می‌رسد تهران در این زمینه دست به تعدیل موضع خود بزند. حال اگر احتمال وقوع سناریوی دوم را قوی‌تر بدانیم و به دنبالش توقف در مذاکرت وین به انسداد و انسداد به کمای دیپلماتیک بدل شود، عملا تمام برنامه‌های دولت رئیسی در حوزه اقتصادی و معیشتی هم به مانع می‌خورد. به‌ویژه که دولت سیزدهم حذف ارز چهارهزارو 200 تومانی را به آزادسازی اموال بلوکه‌شده جمهوری اسلامی ایران منوط کرده است.