اترک_ گروه سیاسی: پافشاری ایران در مذاکرات برای احیای برجام نشان میدهد که محاسباتی که تهران در سال 2015 داشت، مبنی بر اینکه توافق هستهای بر ادامه فشار اقتصادی ارجح است، اکنون تغییر کرده است. این امر بسیاری از سیاستداران واشنگتن را بر آن داشته است که دولت بایدن را از میدان تعامل دیپلماتیک با ایران به سوی تداوم تقابل نرم و یا حتی نبرد سخت هدایت کنند. مایکل سین، مدیر ارشد امور خاورمیانه در شورای امنیت ملی دولت جورج بوش، در مقالهای برای فارن افرز، با عنوان «یک پلن B برای ایران» ضمن اشاره به این تغییر محاسبات به دولت بایدن توصیه کرده است که با افزایش فشار نشان دهد که ایران به دلیل موضعی که در مذاکرات وین اتخاذ کرده است، با عواقب [ادعایی] مواجه خواهد شد.
وی بدون یادآوری شکست بزرگ سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ که بسیاری از کارشناسان آمریکایی و مقاکات دولتی، ادامه آن را تداوم شکست آمریکا میدانند مدعی است که اگر پافشاری ایران ادامه یابد، دولت بایدن باید تحریم های اقتصادی موجود را به دقت اجرا کرده و به سرعت گسترش دهد. وی میافزاید: برای تحقق این امر، دولت بایدن باید بر تعهد خود به اجرای تحریمهای دوران ترامپ علیه ایران و پر کردن شکافهای رژیم تحریمهایی که در سالهای اخیر پدیدار شده و مهمترین آنها فروش نفت به چین است، تأکید کند و این کار را باید در هماهنگی با شرکای ایالاتمتحده بالأخص در اروپا انجام دهد.
استراتژی دو بخشی بایدن
وی در این مقاله آورده است: «جو بایدن، به عنوان یکی از نامزدهای ریاست جمهوری، یک استراتژی دو بخشی را ارائه کرد که برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران طراحی شده بود. نخست، دولت او بازگشت به "تطابق متقابل" با توافق هسته ای 2015 را پیشنهاد خواهد کرد، توافقی که ایالات متحده در سال 2018 آن را ترک کرد و ایران متعاقباً از آن عبور کرد. دوم، واشنگتن مذاکرات جدیدی را با تهران درباره توافقی «قویتر و طولانیتر» برای جایگزینی توافق اولیه آغاز خواهد کرد.
زمانی که بایدن این سیاست را اعلام کرد، به طور گسترده تصور می شد که اولین گام، بخش آسان آن خواهد بود. کمپین تحریمهای «فشار حداکثری» رئیسجمهور دونالد ترامپ، علیرغم شکست در جلب حمایت شرکای ایالات متحده، اقتصاد ایران را تضعیف کرده بود. و به نظر می رسید که عبور از توافق توسط تهران، برای باز گذاشتن فضایی برای بازگشت به توافق هسته ای طراحی شده است. اما وقایع بعدی نشان داد که چنین تحلیلی بیش از حد خوش بینانه است: ایران در مذاکرات برای احیای توافق هسته ای خواسته های سختی را مطرح کرده است، طبق گزارش ها به دنبال کاهش تحریم ها فراتر از آنچه در برنامه جامع اقدام مشترک توافق شده است، بوده و خواهان زمان کافی برای راستیآزمایی لغو تحریمها و تضمین عدم خروج دولت بعدی آمریکا از توافق شده است.
توجه کم دولت رئیسی به توافق سال 2015
در هر مذاکره ای، هر طرف معامله پیشنهادی را با بهترین گزینه جایگزین خود مقایسه می کند. پافشاری ایران در مذاکرات برای احیای برجام که در وین انجام شد، نشان میدهد که محاسباتی که در سال 2015 انجام داد - مبنی بر اینکه توافق هستهای بر ادامه فشار اقتصادی ترجیح داده شد - تغییر کرده است. این احتمالاً نشان دهنده توجه کمتر دولت رئیس جمهور ابراهیم رئیسی به توافق سال 2015 و دیدگاه روشن تر نسبت به گزینه های جایگزین آن است.
ایران احتمالاً از تجربه چهار سال گذشته به این نتیجه رسیده است که لغو تحریمها آن چیزی نیست که باید باشد -هم به این دلیل که شرکتهای خارجی تمایلی به ورود مجدد به ایران حتی در زمان اجرای برجام نداشتند و هم به این دلیل که لغو یکجانبه برای ایالات متحده بسیار آسان بود. رئیسی همچنین ممکن است به تمایل دولت بایدن برای اجرای تحریمها در غیاب توافق شک کند و امید زیادی به روابط رو به رشد ایران با چین به عنوان وزنهای در مقابل فشار اقتصادی آمریکا ببندد.
به عبارت دیگر، مقامات ایرانی ممکن است بر این باور باشند که بازگشت به پایبندی به برجام در مقایسه با گزینههای جایگزین دستاوردی پایینتر است. پرزیدنت بایدن با ایجاد یک پلن بی معتبر که در صورتی که ایران به تأخیر دیپلماتیک و گسترش فعالیتهای هستهای خود ادامه دهد، پیامدهای آن را برای ایران تشدید میکند، و همزمان به ایران یک پیشنهاد دیپلماتیک ارائه میدهد که شانس بیشتری برای بقا در دوران پس از تصدی بایدن داشته باشد و از این طریق محاسبات رهبران ایران را تغییر دهد.»چ
هشدار ایران درباره پلن B
اما روز گذشته سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری که با حضور خبرنگاران در محل وزارت امور خارجه برگزار شد، با اشاره به مذاکرات وین گفت: به وزیر امور خارجه آمریکا توصیه می کنم تمام تلاش خود را به کار ببرد که پلن A به نتیجه برسد، زیرا پلن B برای هیچ کشوری جذابیت ندارد. خطیب زاده با بیان آن که اگر امروز برجام زنده است به خاطر ایران است نه آمریکا، گفت: نظام بین الملل دچار فراموشی درباره اقدامات آمریکا نیست. تا زمانی که در رفتار آمریکا تغییری نبینیم، نمی توانیم بگوییم که توافق پایدار را در دست داریم. سخنگوی وزارت خارجه درباره ضرب الأجلهای ساختگی نیز اظهار داشت: رئیس جمهور فعلی آمریکا و تیم سیاست خارجی و مذاکره کنندگانش در وین میدانند اگر امروز برجام زنده است به خاطر ایران است نه آمریکا که از برجام خارج و تمام تلاشش را کرد برجام را همان موقع از بین ببردو نظام بینالملل دچار فراموشی نیست و بهتر است از مسیری که رفتند برگردند.
انتقاد کاخ سفید از ترامپ
در این راستا جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به این که وزیر امور خارجه آمریکا میگوید زمان برای احیای برجام بسیار کم است، ایران در مذاکرات وین وقتکشی می کند، گفت: به دو مورد در این زمینه اشاره میکنم. یک این که، سیاست ما صریح است، ما در ممانعت از دستیابی ایران به هرگونه سلاح هستهای مصمم هستیم. دو این که، ما بر این عقیدهایم دیپلماسی بهترین راه انجام دادن این کار است. اما همان طور که شما گفتید و وزیر امور خارجه هم گفته است، زمان دارد کم میشود.
سالیوان در ادامه اشاره کرد که آمریکا با شرکا و متحدانش در زمینه مذاکرات وین همکاری تنگاتنگی دارد و مسیری رو به جلو پیدا خواهد کرد.
مشاور امنیت ملی دولت بایدن در آخر با انتقاد از دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین آمریکا برای خروج از توافق هسته ای در سال ۲۰۱۸، بیان کرد: دلیل این که ما الان در وضعیت فعلیمان قرار داریم، این است که دولت قبلی از توافق هستهای ایران خارج شد و ما داریم بهای آن اشتباه فاجعهبار را میپردازیم.
اظهارات سالیوان در این گفتوگو در حالی مطرح میشود که دور هشتم مذاکرات وین برای احیای توافق هستهای در جریان است. در این مذاکرات، اقدامات هستهای و لغو تحریمها برای بازگشت دوجانبه آمریکا و ایران به پایبندی کامل به برجام در حال بررسی است.