دست کم عمر ۲۰ هزار ایرانی به واکسن کووید ۱۹ قد نخواهد داد!

به گزارش تابناک؛ پس از آنکه هفته گذشته اخبار خوشایندی از موفقیت چشمگیر واکسن تولیدی شرکت بیوان‌تک و عزم جزم شریک تجاری‌اش، فایزر منتشر شد، موجی از شادی جهانیان را فراگرفت که شاید بزرگترین شادی جمعی ساکنان کره خاکی در یک سال اخیر باشد. در سالی که کرونا بر همه چیز سایه سنگینی افکنده و رهایی از آن، آرزوی چندین میلیارد نفر است.
درباره واکسنی سخن می‌گوییم که محصول یک کمپانی زیست فناوری آلمانی است که از چندین سال پیش با شریک آمریکایی‌اش، پای در مسیر تولید نوعی جدید از واکسن‌ها گذارده که بر خلاف واکسن‌های قبلی، تکیه‌شان بر استفاده از عناصر عفونی نیست و واکسناسیون را با تکیه بر نسخه‌ای از رشته‌های وراثتی به نام mRNA به انجام می‌رسانند.
البته واکسن یاد شده، تنها نسخه‌ای از واکسن ساخته شده برای مقابله با بلای مصیبت بار این روزها نیست و پیش خبری منتشر شده که حکایت از موفقیت چشم گیرتر واکسن تولیدی شرکتی دیگر در ایالات متحده برای رهایی از هراس کووید ۱۹ دارد. محصول شرکت مُدرنا که آن هم به روش mRNA تهیه شده و داده‌های اولیه نشان می‌دهد که تنها روی ۵ درصد از آن‌هایی که در آزمایش این واکسن شرکت کرده‌اند، بی اثر بوده است.
اما منظور از «ام آران‌ای» چیست؟ بیایید پیش از تعریف این اصطلاح، ابتدا واکسن را تعریف کنیم؛ واکسن یک فرآوردهٔ بیولوژیک است که در بدنِ فرد گیرنده نوعی ایمنی فعال در برابر یک بیماری میکروبی مشخص ایجاد می‌کند. به این صورت که به بدن فرد، ذراتی از آن میکروب (لاشه میکروب یا محتویاتش) یا نسخه‌هایی ضعیف شده از آن میکروب را وارد می‌کنند (اغلب به صورت تزریق و در مواردی با خوراندن) تا مکانیزم دفاعی بدن وی، برای مقابله با بیماری وارد عمل شده و «پادتن» تولید کند.
البته این تعریف کاملاً دقیق نیست، اما به طور کلی می‌توان گفت که واکسن، راهی میان بر برای تولید پادتن در بدن افراد برای مقابله با بیماری‌های مشخص است تا در صورت ورود عامل آن بیماری به بدن ایشان، پادتنِ تولید شده به سرعت تکثیر شود و با آنتی ژنِ میکروبی که عامل بیماری است (چه باکتری باشد و چه ویروس) مقابله کند و مانع از بروز بیماری شود یا بیماری را به سرعت مهار کند و از بین ببرد.
به عبارت ساده‌تر، افراد با واکسیناسیون خود را به بیماری خفیف مبتلا می‌کنند تا در مقابل بیماری واقعی و جدی ایمنی کسب کنند. اتفاقی که حالا با نسل جدید واکسن‌ها به شیوه‌ای متفاوت رقم می‌خورد، به این صورت که به جای ذرات میکروب یا میکروب‌های ضعیف شده، نسخه خاصی از «آران‌ای» آن میکروب یا «آران‌ای پیام‌رسان» به بدن فرد وارد می‌شود که پیامش برای بدن فرد، ورود آنتی ژن میکروب به بدن و شروع دستور ساخت پادتن برای مقابله با آن در بدن است.
به زبان ساده‌تر، گویی زنگ هشداری به بدن فرد وارد می‌شود که سیستم دفاعی بدن صدایش را می‌شنود و برای مقابله با آن تولید پادتن ویژهٔ مقابله با آن هشدار را شروع می‌کند و در نتیجه وقتی میکروب اصلی وارد بدن فرد شود، پادتن مقابله با آن در بدن وجود دارد و در نتیجه یا بیماری بروز نمی‌کند یا خیلی زود و در مراحل اولیه با آن مقابله می‌شود و نابودی‌اش رقم می‌خورد؛ شیوه‌ای که به نسبت واکسن‌های قبلی ایمن‌تر و کم دردسرتر است.
 البته استفاده از آران‌ای‌های پیام رسان برای مقابله با بیماری‌های مختلف از چندین سال پیش در دستور کار قرار گرفته و از همان روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا در جهان و اعلام همه گیری (همان پاندمی) آن هم، امثال مدرنا و بیوان تک کوشیدند تا این شیوه را برای مقابله با کووید ۱۹ به کار گیرند، اما حصول نتیجه آن تا به امروز به درازا کشیده و آن گونه که خبر می‌رسد، هنوز آزمایش‌های بالینی این واکسن‌ها به پایان نرسیده است.
اتفاقی که احتمالاً چند ماه دیگر رقم خواهد خورد تا تولید انبوه این واکسن‌ها در دستور کار قرار گیرد؛ تولیداتی که از هم اکنون حجم بزرگی از آن‌ها توسط برخی کشورها پیش خریداری شده و به تاکید کارشناسان، خوشبینانه‌ترین زمان برای عرضه‌شان به خریداران و بازار، نوامبر یا دسامبر سال ۲۰۲۱ میلادی خواهد بود؛ بیش از یک سال بعد! مدت زمانی که اگر مثل روزهای اخیر در کشورمان طی شود و آمار رسمی فوتی‌های کرونا حدود ۵۰۰ تن در روز باشد، طی کردنش به عمر حدود ۲۰ هزار ایرانی قد نخواهد داد!
این در حالی است که می‌دانیم تحریم‌های وسیع علیه کشورمان چه تاثیرات شومی بر امور مختلف از جمله خرید تجهیزات مرتبط با دارو و درمان گذاشته و افزون بر آنها، شرکت‌های تولید کننده این واکسن‌ها از دشواری‌های فراوان در مسیر تولید و عرضه‌شان خبر می‌دهند که از جمله آن‌ها ضرورت نگهداری واکسن در دمای منفی ۷۰ درجه و طول عمر کوتاه آنهاست؛ چالش‌هایی که ممکن است رفعشان ساده نباشد.
به این موارد، بی اطلاعی از میزان ایمنی افرادی که تحت این واکسیناسیون‌ها قرار می‌گیرند را هم باید افزود که نکته‌ای کلیدی در مسیر ریشه کنی این ویروس از جهان است؛ ریشه کنی بلایی که تا در سراسر جهان از بین نرود، احتمال همه گیری‌اش از بین نرفته و در نتیجه می‌توان امیدوار بود که عزمی جهانی برای عرضه واکسنش به همه ساکنان کره خاکی شکل گیرد.