فرشاد مومنی: رشدی که حاصل شده، نسبتی با توسعه ندارد

به گزارش اترک و به نقل از جماران، دکتر فرشاد مومنی ضمن بیان انتقاداتی نسبت به اظهارات احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و سخنگوی اقتصادی دولت در اولین نشست خبری خود در روز 14 فروردین، تلاشهای حکومتگران برای ارائه چشم انداز از اقتصاد ایران را همراه با سلطه رویه های کوته نگرانه دانست و تاکید کرد: اعلام اینکه ایران در حال ورود به مدار رونق اقتصادی است، بسیار مایه شگفتی بود. رشد اقتصادی که حاصل شده، نسبتی با توسعه ندارد. ادعای آقای سخنگو درباره با کیفیت بودن این رشد، به صرف اینکه یک ادعا از سوی ایشان است، پذیرفته نمی شود. این اظهارات به دور از علم، انصاف و ادب و به دور از مصالح نظام ملی است و شما در شرایط فعلی کشور، با این اظهارات مردم را عصبی می کنید و بر روی زخم آنها نمک می پاشید.

دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که در نشست «بررسی چشم انداز اقتصاد ایران در 1403» سخن می گفت، ضمن تبریک به مناسبت آغاز سال جدید و بهار قرآن، با بیان این توضیح که در ارائه چشم انداز برای سال جاری به نگاه های سطح خرد نمی پردازد و تلاش دارد مخاطبانش را در نظام تصمیم گیری های اساسی کشور متوجه پدیده تمدن ساز دورنگری کند، تصریح کرد: در ارائه چشم انداز برای سال جاری، رویه های کوته نگرانه این است که به روندهای ضد توسعه ای، مخرب و نگران کننده ای که در کشورمان وجود دارد تن دهیم. در واقع با توصیه های سطح خرد، مخاطبانمان را به عنصری فعال برای دامن زدن به تب کوته نگری تبدیل می کنیم که در چارچوب مناسبات رانتی، این کوته نگری با رفتارهای مبتنی بر حداکثرسازی منافع فردی و قربانی کردن نفع جمعی، پیوند برقرار می کند.

از سر غفلت افراد را دعوت به انتخاب فعالیتهای سوداگرانه برحسب نرخ بازدهی ها می کنند

وی ادامه داد: دیده اید که کسانی، انشالله از سر غفلت و فقدان بینش و نگرش توسعه ای، افراد را دعوت می کنند که بر حسب نرخ بازده فعالیتهای سوداگرانه، از میان آنها گزینه ای را انتخاب کنند. این اقدام، مانند ریختن نفت و بنزین روی آتش بحرانهای خانمان سوز و مشروعیت براندازی است که از درون آن، فقر، فساد و فلاکت در بلندمدت ظاهر می شود. باید به سهم خود کمک کنیم و به همه مخاطبان خود، به ویژه مخاطبان در ساختار قدرت و رسانه هایی که هنوز منافع ملی را به منافع کثیف و پلید باندی، رانتی و کوته نگرانه ترجیح می دهند بگوییم، یا توصیه هایمان مبتنی بر سطح توسعه باشد، یا اینکه در این آشفته بازار کثیف رانت، ربا و فساد به این بساط دامن نزنیم.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد با بیان اینکه اگر نمی توانیم جامعه مان را به سمت توسعه هدایت کنیم، حداقل این است که با سکوتمان نقش آفرینی کنیم تا اوضاع از آنچه اکنون ایجاد شده، بدتر نشود، افزود: در ادبیات توسعه، عنصر گوهری برای نجات کشور را تلاش فراگیر و همگانی برای همراستا کردن منافع فردی و جمعی می دانند و گفته می شود به اعتبار تقدم وجوه نهادی نسبت به وجوه فردی، باید در رویکردهای آینده نگرانه، کمک کنیم اصلاح نهادی سطح توسعه در اولویت قرار گیرد و تنها در آن شرایط است که افراد در مسیر جستجوی نفع شخصی خود، حداقل کاری خلاف منافع ملی انجام نمی دهند. اگر ظرفیتها و کیفیت نهادی ما ارتقاء یابد، افراد مغایرتی نمی بینند که هم منافع شخصی خود را با استانداردهای سطح توسعه حداکثر کنند و هم این امکان فراهم شود که جامعه هم از آن تلاشها نفع ببرد.

مومنی توضیح داد: از منظر اندیشه توسعه، آدرس کلی چنین رویه هایی، برجسته کردن ضرورت و اهمیت برقراری ثبات، امنیت و مهار انگیزه های فرصت طلبانه رانتی، بالابردن هزینه فرصت مفت خوارگی، کنترل پیش گیرانه از فساد و محور قرار دادن تولید فناورانه به مثابه ستون فقرات توسعه و برقراری نظم اجتماعی است. این مسیر نجات بخش است. در این مسیر هم به طور طبیعی، با تقدم امر سیاسی روبرو هستیم. آنچه که به تعبیر آیت الله شهید دکتر بهشتی، امر به معروف و نهی از منکر مورد رضایت خداوند است.

تریبون های رسمی، امر به معروف و نهی از منکر را واژگونه ارائه می دهند

وی با بیان اینکه متاسفانه تریبون های رسمی هم، امر به معروف و نهی از منکر و شیوه دین ورزی را واژگونه ارائه می دهند، گفت: به جای اینکه اساس امر به معروف و نهی از منکر را اصلاح و اعتلای نظام تدبیر و تصمیم گیری اساسی کشور قرار دهند، سطح خرد را مبنا قرار می دهند و شاهد هستیم خصوصا در این چند ساله اخیر، در پیش گرفتن این شیوه امر به معروف و نهی از منکر، بعضا با برخی روشهای به کلی غیر انسانی و ضد اسلامی همراه شده و باید امیدوار باشیم با برجسته کردن مساله توسعه و دورنگری و مقدم دانستن مصالح جمعی و آینده نگرانه به مصالح کوته نگرانه فردی بتوانیم راه نجاتی باز کنیم.

این اقتصاددان با بیان اینکه دغدغه اصلی در جمع هایی که نگاه های کوته نگرانه سطح خرد دارند، این است که می پرسند نرخ تورم و نرخ بهره و ارز چه می شود، در حالی که در تحلیلهای سطح توسعه اینها برای سرنوشت سازی کشور معلول هستند، یادآور شد: استاد فقید، امیرحسین جهانبگلو، اولین کتاب در زمینه آینده شناسی به شیوه مدرن را به زبان فارسی بالغ بر هفتاد سال پیش منتشر کرد، اما برای حکومتی که داعیه های دینی دارد، با ورود از دریچه دین هم ما باید بفهمیم و بفهمانیم که اولویت با دورنگری است. از این زاویه به اندیشه های آیت الله شهید، دکتر بهشتی هم که مراجعه کنیم خواهیم دید که ایشان می فرمایند یکی از مهمترین شاقول های سنجش اعتبار دین داری افراد و جوامع، بعد از رعایت میزان انصاف، میزان دورنگر بودن آنها است.

غم انگیز است که نظام تبلیغات رسمی مروج اندیشه هایی است که کرکره عقل و دورنگری را به نام دین پایین می آورند

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد تاکید کرد: بسیار غم انگیز است که نظام تبلیغات رسمی و رسانه های کلیدی کشور، به جای اینکه مروج آموزه های امثال شهید بهشتی باشند، مروج کسانی هستند که به نام دین ترجیح می دهند کرکره عقل، انصاف و دورنگری پایین بیاید. در این چارچوب همه چیز بر محور شخص پرستی و استمرار نظم اجتماعی قائم به شخص که ضد توسعه ای ترین و مخرب ترین نظم اجتماعی است که بشر در طول تاریخش تجربه کرده قرار می گیرد و این نظم با خشونت ورزیهای غیرانسانی و ضد انسانی و سلطه مناسبات مبتنی بر ستیز و حذف برای دسترسی به رانتهای ضد توسعه ای استوار است.

باید انصاف، علم، عقل و آینده نگری را ترکیب کنیم

مومنی اضافه کرد: وقتی از دریچه دین، آن طور که امثال بهشتی، مطهری، آقا موسی صدر، طالقانی، آقامحمدباقر صدر و باهنر و از این قبیل نگاه می کردند، می بینیم، علم و عقل و اخلاق در خدمت تمدن سازی قرار می گیرد و آینده نگری، زیر بنای تمدن سازی است. اگرصادقانه بخواهیم تمدنی براساس آرمانهایمان بنا کنیم، باید انصاف، علم، عقل و آینده نگری را ترکیب کنیم. این شیوه هم مورد رضایت خداوند است و هم با مصالح توسعه همراستایی کامل دارد.

تلاشهای حکومتگران برای ارائه چشم انداز از اقتصاد ایران، همراه با سلطه رویه های کوته نگرانه است

این اقتصاددان با تاکید بر اینکه باید بالاترین سطح از انتظاراتمان را به اصلاح شیوه های اداره کشور معطوف کنیم، گفت: ما با کمال تاسف شاهد هستیم که در سطوح تصمیم گیری های کلیدی و اساسی کشور، رویه هایی مشاهده می شود که نسبتی با دورنگری، توسعه، علم محوری و اخلاق محوری ندارد. مشاهده تلاشهای چند روزه اخیر حکومتگران برای ارائه چشم انداز امیدوارکننده از اقتصاد ایران در سال جدید، سلطه رویه های کوته نگرانه را نشان می دهد.

مشاوران رئیس جمهور، الفبای علم اقتصاد و توسعه را هم نمی دانند

وی توضیح داد: ما متوجه می شویم که آقای رئیس جمهور، صلاحیت تخصصی علمی در حیطه اقتصاد ندارند، ایشان می توانند در قله حسن نیت باشند، اما در عین حال مطالبی به نام ایشان منتشر می شود که از هیچ نظر، هیچ نوع برازندگی ندارد. می توانیم حمل بر این کنیم که این کار با نیت خیر انجام می شود و مثلا می خواهند برای جامعه روحیه ایجاد کنند، اما اگر این روحیه بخشی مابه‌ازاء عینی نداشته باشد، مشروعیت سوز می شود و ضد خود عمل می کند. این اقدام مانند پاشیدن نمک روی زخم است. توئیتی از طرف آقای رئیس جمهور منتشر کرده اند که رشد اقتصادی چنین و چنان است! این مطلب منتشر شده نشان می دهد آنهایی که به ایشان مشاوره می دهند، الفبای علم اقتصاد و توسعه را هم نمی دانند؛ چرا که آنچه که عنصر حیاتی است و با سرنوشت سازی، رشدهای اقتصادی را معنی دار می کند، کیفیت رشد است و نه اندازه آن!

وی اظهارداشت: با این توجیه که ایشان آگاهی تخصصی ندارند و به کسانی اعتماد کرده اند که آنها هم دستکم ناآگاهانه، و انشالله فراتر از آن نباشد، عمل می کنند، اما انتظاراتمان از افرادی مانند سخنگوی دولت و از آن مهمتر سخنگوی اقتصادی دولت بیشتر است. در نخستین گفت و گوی اقتصادی سخنگوی محترم دولت با جامعه، ملاحظات و نکته هایی را مشاهده می کنیم که به ما می گوید صد رحمت به آقای رئیس جمهور!

این الگوی تعامل با مردم، نسبتی با توسعه، علم و اخلاق ندارد

مومنی افزود: آنچه که با نهایت مهر و شفقت می توانیم با این عزیزان در میان بگذاریم این است که این الگوی تعامل با مردم از ناحیه حکومت نسبتی با توسعه و همچنین علم و اخلاق ندارد. این مساله بسیار شگفت انگیزی است که سخنگوی گرامی دولت در سخنان اخیر خود، عنوان کرده است که ایران در حال ورود به مدار رونق اقتصادی است! حقیقتا این اظهارات برای من بسیار مایه شگفتی بود! اگر ایشان حتی گزارشهای رسمی منتشر شده طی چند وقت اخیر را ملاحظه می کردند حتما از این شیوه تعامل با اصحاب رسانه و از طریق آن با جامعه، تجدید نظر می کردند.

این شیوه گفت و گو با مردم، با واقعیت و صدق ورزی و شفافیت فاصله زیادی دارد

این عضو هیات علمی دانشگاه با تاکید بر اینکه این شیوه گفت و گو با مردم از هر زاویه ای که نگاه شود، مبتنی بر تعامل سازنده میان حکومت و مردم نیست، خاطرنشان کرد:  شاقولهای این شیوه گفت و گو با مردم، پراشکال است و همان قدر که به غایت نسبتی دور با ملاحظات سطح توسعه دارد، از واقعیت، واقع بینی، صدق ورزی و شفافیت با جامعه هم فاصله زیادی دارد و نسبت بایسته ای را به نمایش نمی گذارد. ایشان در فرمایشات خود در توجیه وضعیت فعلی، درباره بهبود در فضای کسب و کار، سرمایه گذاری و رشد اقتصادی سخن گفته اند. باعث تاسف است که به این عزیزان گوشزد کنیم که ادعای آقای سخنگو درباره با کیفیت بودن این رشد، به صرف اینکه یک ادعا از سوی ایشان است، پذیرفته نمی شود. آقای سخنگو باید منطق هایی را ارائه کنند که اگر قرار باشد اعتبار علمی داشته باشند، حتما باید مبتنی بر شواهد قابل اعتنا و معتبر باشد.