تاملی در تهدیدات و فرصت های استان

یکی از شیوه های رایج برای مدیریت بهتر کشور و پیاده سازی سیاست های کلی و اهداف ملی تقسیم کشور به اجزاء کوچکتر و واحدهای غیر مستقل سیاسی است به این معنی که تصمیمات و سیاست های استان باید مطابق با منافع ملی باشد از سوی دیگر مدیریت بومی در اداره شهرها به کار گرفته شود. تقسیمات کشوری و استانی می‌تواند در توزیع عادلانه ثروت ملی راهگشا باشد لذا تسهیل در مدیریت و توسعه از راه تقسیم استانی انکار ناپذیر است.

در این راستا در سال 1383 و با تلاش نمایندگان مجلس و مطالبه مردمی، خراسان بزرگ به سه استان تقسیم شد و بجنورد به عنوان مرکز استان خراسان شمالی رسما معرفی شد. استان خراسان شمالی که گنجینه فرهنگ های مختلف است به لحاظ جغرافیایی  28434 کیلومتر مربع از کشور را به خود اختصاص  داده، مانه و سملقان پهناورترین شهرستان و فاروج کوچکترین عضو این استان است. قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم مهملی برای تجمع فرهنگ ها و قومیت ها و زبان های مختلف بوده که اکنون ترکیب این فرهنگ های مختلف استان را به جاذبه گردشگری خاصی بدل کرده و غنای فرهنگی افزونتری به آن بخشیده است.

قرار گرفتن در مسیر اتصالی مشهد و شهرهای شمالی ایران، موقعیت ویژه ای به استان داده منجمله دارا بودن مرز مشترک با ترکمنستان به اهمیت این استان افزوده است. به لحاظ تاریخی استان خراسان شمالی دارای آثار تاریخی چند هزار ساله است دردوران اشکانیان قوم پارت در شمال استان زندگی می کرده و از دوران میانه سنگی مورد توجه اقوام گوناگون بوده است.

بخش بزرگی از مشاغل استان اختصاص به حوزه کشاورزی دارد و بیش از 40 درصد از جمعیت استان در این حوزه فعالیت می کنند. غلات بیشترین محصولات تولیدی استان است و دامپروری در این استان با توجه به اقلیم و آب و هوای مطلوب و وجود مراتع رونق دارد. علی رغم توسعه در حوزه کشاورزی و دامداری هنوز غالب این فعالیت ها به شیوه های سنتی و با بازدهی کم صورت می گیرد که نیازمند توجه خاص مسئولان است. گرچه وسعت و اقلیم و ظرفیت های مثبت کشاورزی و دامداری زمینه و بستر مناسبی برای توسعه است لکن ملاک های ترقی شهری و استانی امروزه تغییر کرده و تکنولوژی و صنایع پیشرفته اهمیت بیشتری دارد.

لذا دارا بودن ظرفیت و مزیت های ثابت در این زمینه هنگامی کارایی دارد که با تکنولوژی همراه شود چرا که بازدهی بیشتر تنها از راه تکنولوژی قابل دستیابی است.

به عنوان مثال علی رغم اینکه استان خراسان شمالی در حوزه تولید چغندر قند و گوجه فرنگی رتبه بالایی دارد لکن در حوزه صنایع تبدیلی و کارخانجات این محصولات جایگاه مناسبی ندارد.  وجود این کارخانجات می تواند درصد اشتغال جوانان در استان را افزایش دهد حال آنکه به علت پایین بودن سطح شغل پایدار و فصلی بودن مشاغل کشاورزی و دامداری بسیاری از نیروی کار استان به شهرهای دور و نزدیک مهاجرت می کنند.  

با دقت در این مساله که ظرفیت های اینچنین در معرض خطرات نابودی نیز قرار دارند به عنوان نمونه برداشت ممنوعه و خارج از حد آب های زیرزمینی و حفر چاه های غیر مجاز، عدم تناسب تعداد دام و مراتع و علفزارها تهدید جدی برای این مشاغل در استان است. جایگاه بالای استان در حوزه مشاغل سنتی، مانند کشاورزی در مقایسه با سایر استان ها و جایگاه پایین استان (رتبه 28کشوردر حوزه هتلداری و اقامت و رتبه 28 برخورداری از پزشک متخصص) در حوزه مشاغل پیشرفته نشان از این واقعیت دارد که هنوز عقب ماندگی و کم برخورداری بر مشاغل استان سایه افکنده. گرچه استان در حوزه صنایع مادر و کارخانجات بزرگ مانند پتروشیمی و سیمان و فولاد بستر مناسبی دارد و در حوزه دامپروری و باغات و تنوع زیستی مستعد گسترش است اما عدم وجود زیرساخت های ارتباطی مناسب اعم از فرودگاه، راه آهن و... خلع بزرگی در مسیر پیشرفت استان است. عدم سازماندهی ارتباط مرزی و مناسبات اقتصادی با ترکمستان موضوع معطل مانده و بلاتکلیف این استان است که می تواند کمک شایانی در به اقتصاد کشور و اشتغال استان داشته باشد. کمبود سرانه ورزشی در استان و فرسودگی زیرساخت ها در حوزه درمان و پزشکی، عدم جذب سرمایه گذار و سرمایه های کلان، کمبود امکانات درحوزه خدمات شهری، پایین بودن فضای فرهنگی و کوچ نیروی انسانی از استان از جمله موضوعات مهمی هستند که چشم انداز روشنی برای ترقی و توسعه ندارد و نیاز به تمرکز و فعالیت مسئولان استانی و کشوری دارد. چانه زنی و مطالبه در محافل تصمیم گیر مانند دولت و مجلس و رایزنی در محافل تصمیم ساز مانند سازمان های فرهنگی، تعامل با سرمایه گزاران و بستر سازی در جهت جذب سرمایه های خصوصی  امروزه باید دغدغه مستمر نمایندگان سیاسی و فرهنگی استان باشد تا سایه کم برخورداری از استان استراتژیک خراسان شمالی دور شود.