کودکی؛ فصل جاودانۀ انسانیت
یادداشت - نجمه سیددخت
صبح یک روز پاییزی را تصور کنید که کوچه هنوز خیس از باران شب قبل است و صدای خنده‌های کودکانه در حیاط کوچک خانه می‌پیچد. دختربچه‌ای با موهای بافته و پسرکی با کیف رنگی بر دوش، بی‌خبر از پیچیدگی‌های جهان، پا به دنیایی می‌گذارند که برایشان همه‌چیز تازه و رنگین است. برای کودک، جهان ساده است و فاقد حسد و کینه؛ این همان دنیای پاکی است که همۀ ما در خاطراتمان به یاد داریم و هیچگاه دیگر باز نمی‌گردد.
کودکی، زیربنای آیندۀ انسان است. روان شناسان اعتقاد دارند تجربه‌های مثبت و منفی سال‌های نخست زندگی، اثراتی عمیق و پایدار بر شخصیت بزرگسالان دارد. زیگموند فروید، بنیان‌گذار روانکاوی، اهمیت این دوره را فراتر از یک مرحله گذرا می‌داند و معتقد است شخصیت انسان در پنج سال اول زندگی شکل می‌گیرد و تجربه‌های این دوران است که آیندۀ انسان را رقم می‌زند. به گفتۀ او کودک، پدر انسان است؛ یعنی آنچه کودک امروز تجربه می‌کند، ساختار فردای جامعه را می‌سازد.
از همین رو، سازمان ملل متحد با هدف جلب توجه جهانی به حقوق کودکان و تضمین فرصت‌های برابر برای رشد و آموزش کودکان، روزی ویژه برای آنان نام‌گذاری کرده است. روز جهانی کودک به سال ۱۹۵۴ میلادی باز می‌گردد؛ این نام‌گذاری، فراتر از یک مناسبت نمادین، پیامی روشن دارد و آن اینکه زندگی کودکان باید پرامید، امن و مملو از فرصت‌های یکسان باشد و حقوق کودکان در اولویت سیاست‌ها قرار گیرد.
در ایران نیز با همین دیدگاه، نهادهایی مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در کنار وزارت آموزش و پرورش شکل گرفتند تا هدایت نوباوگان کشور را در مسیر استعدادیابی و پرورش اخلاقی، فکری و هنری هدایت کنند. این سازمان‌ها برنامه‌های متنوعی برگزار می‌کنند؛ از کارگاه‌های نقاشی و قصه‌گویی گرفته تا مسابقات علمی و جشنواره‌های فرهنگی. همۀ این فعالیت‌ها با هدف پرورش نسلی مسئول، خلاق و همدل با جامعه انجام می‌شود.
طبق آمار رسمی، بیش از ۲۶ میلیون کودک در ایران زندگی می‌کنند و سرمایه‌گذاری بر روی آنان، نه تنها یک حق انسانی است، بلکه تضمینی برای آیندۀ کشور محسوب می‌شود.
با این حال، هنوز هستند کودکانی که در سخت‌ترین شرایط، تحصیل می‌کنند؛ کودکانی که در کانتینرها با حداقل امکانات درس می‌خوانند و ازابتدایی‌ترین فرصت‌های آموزش برخوردار نیستند. طبق آمار رسمی، در ایران، بیش از 770 هزار کودک در سنین 6 الی 16 سال از تحصیل بازمانده‌اند (1395-1394). همچنین بر اساس گزارش‌های رسمی، نزدیک به ۹۰ هزار دانش‌آموز کشور در مدارس غیراستاندارد تحصیل می‌کنند؛ آماری که پشت آن هزاران رویا و استعداد نهفته است.
از سویی دیگر، امسال در شرایطی روز جهانی کودک را گرامی می‌داریم که در غزه، هزاران کودک ماه‌هاست که زیر سایۀ جنگ، گرسنگی و ناامنی زندگی می‌کنند. طبق گزارش سازمان ملل، بیش از نیمی از کشته‌شدگان اخیر جنگ غزه، کودک هستند. دنیای آنان که باید سرشار از بازی، خنده و یادگیری باشد، به میدان وحشت و کابوس شبانه تبدیل شده است. این تضاد تلخ میان کودکان امن و شاد و کودکان جنگ‌زده، وظیفۀ اخلاقی و انسانی جامعۀ جهانی را یادآور می‌شود که هیچ کودکی نباید قربانی جنگ، فقر یا بی‌عدالتی شود.
روز جهانی کودک، یادآور مسئولیتی بزرگ برای همگان است؛ مسئولیتی که شامل تضمین آموزش باکیفیت، تغذیۀ سالم، دسترسی به امکانات ورزشی و امنیت روانی کودک است. هر لبخند، هر کلاس درس امن و هر فرصتی برای خلاقیت، سرمایه‌ای ارزشمند برای فردای جامعه و راهی برای ساختن جهانی امن، عادلانه و پرامید است؛ این فرصت‌ها را با سیاست‌های ناصواب از دست ندهیم.