حکومت مشروطه امروز تلفیق شده است. الگوی آرمانی دولت اسلامی [یا اولین قانون اساسی اسلامی] «منشور مدینه» بود، پیمانی میان حضرت محمد(ص)، پیامبر و دولتمرد و جامعه مسلمان-یهودی. این پیمان همزیستی میان مسلمانان و اهل کتاب را مجاز می شمرد زیرا که در عوض وفاداری به حکومت مسلمانان و پرداخت جزیه، از آزادی عبادت برخوردار می شدند.
قانون اساسی به مفهوم گسترده و به ویژه در معنای شکلی آن، اصطلاحی است که بیشتر در قرون اخیر متداول شده و مشتمل بر قواعد و مقرراتی است که به قدرت یک دولت و اصول حاکم بر مناسبات سیاسی ملت و نهادهای سیاسی و طرز تنظیم آنها ارتباط دارد و از یک سو آزادی فرد را در برابر عملکرد حکومت و از سوی دیگر حد و مرز اعمال قدرت حکومت را در برخورد با حوزۀ حقوقی افراد ترسیم میکند، و از نظر شکلی نیز مشتمل بر یک سلسله اصول و قواعد مدون و مرتبی است که در قالب یک متن رسمی و طی تشریفاتی خاص به وسیلۀ مردم یا مقامات صلاحیت دار به تصویب رسیده و بر همه قوانین عادی حکومت دارد. از خصوصیات مشترک قوانین اساسی میتوان موارد زیر را برشمرد: متکی بودن بر اصول حقوقی، منطبق بودن با مبانی اعتقادی جامعه، کلی بودن قابلیت اجرا داشتن، وضوح و قاطعیت، عدم تعارض اصول با یکدیگر و فصل بندی منظم.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تعیین «جمهوری اسلامی» به عنوان نظام حکومتی کشور در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ از سوی اکثریت مردم با ۹۸٪ آرا، متن پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی به عنوان طرح پیشنهادی به افکار عمومی عرضه شد که مورد اظهارنظر گروههای مختلف اجتماعی قرار گرفت. سپس در تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۵۸ برای انتخاب خبرگان جهت بررسی و تدوین قانون اساسی، انتخابات عمومی در سراسر کشور برگزار شد و مجلس خبرگان تشکیل شد تا بررسی نهایی قانون اساسی پیشنهادی را انجام دهد. این مجلس، پس از چند ماه کار فشرده، سرانجام در جلسه ۲۴ آبان ۱۳۵۸ با حضور همۀ نمایندگان ملت، قانون اساسی را به تصویب نهایی رساند که به امضای نمایندگان رسید. پس از تصویب در مجلس خبرگان، قانون اساسی به همه پرسی گذاشته شد و در این همه پرسی که در ۱۱ و ۱۲ آذر ۱۳۵۸ برگزار شد، قانون اساسی به تأیید مردم رسید. در ۶ مرداد ۱۳۶۸ مجلس خبرگان برای بازنگری و تغییر اصولی از قانون اساسی تشکیل و در متن ۴۶ اصل از مواد قانون اساسی تغییر داده شد. سپس این تغییرات نیز به همه پرسی گذارده شد و در تاریخ ۶ مرداد ۱۳۶۸ به تأیید مردم رسید.
عموما انقلاب هایی که در دنیا رخ داده است یا به صورت مردمی بوده است یا کودتا توسط نیروهای نظامی. جمهوری اسلامی ایران برگرفته از خواست و اراده مردم و همراه با کمک تمام اقشار به ویژه نیروهای نظامی بوده است. انقلابی اسلامی ایران دارای سه ویژگی مهم دارد که عبارتند از یک: عنوان نظام را مردم انتخاب کردند. دو: نمایندگان مردم قانون اساسی را نوشتند. و سه: در نهایت قانون اساسی نوشته شده هم به رای مردم گذاشته شد. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران از ابتدا بر پایه مردمی بوده و یک حکومت مردم سالار است.
همزمان با سالروز تصویب قانون اساسی، روزنامه اترک با همراهی تعدادی از دانشجویان و اساتید رشته حقوق در خراسان شمالی اقدام به تشکیل کرسی آزاد اندیشی با موضوع قانون اساسی در کشور نموده است. در جلسه اول این نشست به بررسی فصل اول قانون اساسی که شامل اصول اول تا چهاردهم می باشد پرداختیم که در ادامه میخوانید.
طبق اصل سوم قانون اساسی، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذكور در اصل دوم، همه امكانات خود را برای امور زیر به كار برد:
۱- ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی و مبارزه با كلیه مظاهر فساد و تباهی ۲- بالابردن سطح آگاهی های عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه های گروهی و وسایل دیگر ۳- آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی ۴- تقویت روح بررسی و تتبع و ابتكار در تمام زمینه های علمی، فنی، فرهنگی و اسلامی از طریق تأسیس مراكز تحقیق و تشویق محققان ۵- طرد كامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب ۶- محو هرگونه استبداد و خودكامگی و انحصارطلبی ۷- تأمین آزادیهای سیاسی و اجتماعی در حدود قانون ۸ - مشاركت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش ۹- رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امكانات عادلانه برای همه، در تمام زمینههای مادی و معنوی ۱۰- ایجاد نظام اداری صحیح و حذف تشكیلات غیرضرور ۱۱- تقویت كامل بنیه دفاع ملی از طریق آموزش نظامی عمومی برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی و نظام اسلامی كشور ۱۲- پیریزی اقتصاد صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینههای تغذیه و مسكن و كار و بهداشت و تعمیم بیمه ۱۳- تأمین خودكفایی در علوم و فنون و صنعت و كشاورزی و امور نظامی و مانند اینها ۱۴- تأمین حقوق همهجانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون ۱۵- توسعه و تحكیم برادری اسلامی و تعاون عمومی بین همه مردم ۱۶- تنظیم سیاست خارجی كشور بر اساس معیارهای اسلام، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمان و حمایت بیدریغ از مستضعفان جهان.
به عنوان سوال اول میخواهیم این را مطرح کنیم که چرا با وجود اینکه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، این اهداف را به صورت صریح و کامل مشخص کرده ولی ما شاهد یکسری تناقضات در جامعه هستیم؟ و چرا صدا و سیما و دیگر رسانه ها نمی‌توانند یا نمی خواهند به چنین موارد آشکاری که در قانون اساسی مطرح شده است بپردازند؟
ساینا شاکری - بسم الله الرحمن الرحیم. ببینید یکسری از مشکلاتی که ما در جامعه داشتیم و داریم و خواهیم داشت بحث عدم آموزش مناسب و کافی است. این عدم آموزش از پایه ابتدایی گرفته تا مقاطع بالا. اگر آموزش و پرورش ما در بحث آموزش صحیح وارد شود و یکسری قوانین را از ابتدا به دانش آموزان آموزش دهد، قطعا سطح آگاهی دانش آموزان در آینده بالا رفته و در نتیجه آن مطالبه گری در جامعه افزایش پیدا میکند. به عنوان مثال شما ببینید وقتی یک دانش آموزش با استفاده از آموزش صحیح، مطالبه گری را از کودکی آموزش ببینید قطعا در آینده وقتی در جایی مسئول می شود با توجه به مطالبه ای که فرا گرفته در جهت رفع نواقص حوزه های مدیریتی خودش گام های مثبتی بر می‌دارد. پس به نظر من، ما باید بیاییم و از پایه به دانش آموزان تخصص های مورد نیاز خودشان و قوانین را آموزش دهیم. اگر دانش آموز در کنار دروس خودش، مهارت هایی را آموزش ببیند که در آن استعداد دارد باعث میشود تا در آینده در انتخاب شغل خود سر درگم نشود و در نتیجه باعث پیشرفت جامعه خواهد شد. شما الان کشور ژاپن را ببیند. طبق آمار های اعلام شده دولت ژاپن حدود یک چهارم درآمد سالانه کشور خود را در بحث آموزش هزینه میکند. چرا؟ برای اینکه می داند با آموزش صحیح و تقویت زیر بنا، پایه های کشورش را مستحکم تر می کند. از طرفی صدا و سیما و دیگر رسانه ها در کشور هم باید در کنار زمینه های عمومی مانند سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... که فعالیت دارند، زمینه های آموزشی را هم داشته باشند. چون همانطور که گفتیم آموزش سالم، یکی از موارد مهم در ساخت زیر بنای کشور است.
سالار نوروزی- بسم الله الرحمن الرحیم. به نظر من معضل رسانه ها در کشور ما از زمانی آغاز شد که رسانه ها را با عنوان خصوصی سازی به برخی افراد و نهادها واگذار کردند. و در نتیجه فضایی را ایجاد کردند تا اکثر رسانه ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم، نقش روابط عمومی یک دستگاه یا وزارت خانه را بر عهده گرفتند. واقعیت این است که اکثر رسانه های ما در کشور صرفا روابط عمومی نظام هستند. یعنی نظام هر تصمیمی اعم از درست یا نادرست گرفت، صداوسیما و رسانه ها موظف هستند آن را به نفع نظام پوشش دهند و این غلط است. به نظر من رسانه باید آزاد باشد تا بتواند درد جامعه را منتقل کند نه اینکه اخبار را یک طرفه پوشش دهد و نوعی فضای نقد برای برخی مسایل جامعه بسته شود. حتی این فضا نه تنها برای مردم بلکه برای نمایندگان مجلس هم بسته شده و نقد آن ها هم انعکاس داده نمیشود.
مسئله دیگری که الان وجود دارد این است که صدا و سیمای ما دنبال برنامه هایی با عنوان سرگرمی است. دنبال این نیست که به مردم آگاهی بدهد بلکه دنبال این است که سر جوان را با برنامه های هدفمند سرگرم کند تا مردم به خیابان نروند و این غلط است. و به نوعی ما از اصل مطلب که صداو سیما باید دانشگاه باشد و آگاهی مردم بالا رود، فاصله گرفتیم و درگیر مسایل سرگرم کننده شده ایم. البته زمانی هم یکسری افراد و مسئولان قصد دارند بیاییند شفاف سازی کنند ولی این اجازه را به آن ها نمی‌دهد. حالا این اجازه ندادن میتواند توسط خود صداوسیما نباشد بلکه افرادی این وسط باشند که اجازه این کار را ندهند که باید این افراد شناسایی و از وسط برداشته شوند.
خانم ....... - به نظر من این مشکلات زمانی به وجود آمد که علم پولی شد. به نوعی الان کسی برای کسب علم به دنبال آن نمی‌رود، بلکه برای جایگاه و مدرک آن است که به دنبال آن میروند و همین امر باعث شد تا مدارس غیر دولتی و غیر انتفاعی شکل بگیرد. نظام آموزشی ما شبیه نظام آموزشی فرانسه هست فقط با این تغییر که ما پرورش را از آن گرفته ایم و صرفا به آموزش تکیه کرده ایم. نکته اینجاست که وقتی ما نتوانیم نظام آموزشی را مبتنی بر فرهنگ خودمان بسازیم، نتیجه این میشود که نظام آموزشی ما فقط آموزش محور باشد و از طرف دیگر افراد و یا موسساتی هم بخواهند از فضا استفاده کرده و مدارس غیر انتفاعی با هزینه های بسیار بالا را تشکیل بدهند. به نظر من متحدالشکل کردن دانش آموزان غلط است و با فرهنگ ما سازگاری ندارد. آموزش و پرورش تا نتواند کیفیت آموزش را بالا ببرد و از کودکی روی بخش مهارت و تخصص کار نکند، نتیجه میشود ظهور مدارس غیر انتفاعی.
الهه آقایی و شکوفه قنبری - به نظر من یکی از معضلاتی که در بحث آموزش و پرورش داریم، بحث بروکراسی پیچیده اداری است که در کشور داریم. و شاید همین بروکراسی پیچیده اداری یکی از دلایل پایین بودن کیفیت آموزش باشد. به عنوان مثال ما الان در دنیایی زندگی میکنیم که با سرعت برق و باد در حال تغییر و تحول است و قطعا برای پیشرفت باید با سرعتی که کشورهای پیشرفته درحال حرکت هستند ما هم حرکت کنیم. و باید ببینیم این بروکراسی اداری اجازه این حرکت را به ما می‌دهد یا نه؟ ما اگر بخواهیم یک سیستم نوین آموزشی را در مدارس دولتی کشور پیاده کنیم آیا در حداقل زمان انجام میشود یا اینکه به واسطه وجود این بروکراسی اداری، اجرای آن زمان بر یا غیر ممکن خواهد شد؟و در نهایت همین بروکراسی های اداری باعث میشود تا افراد و موسساتی از آن نهایت استفاده را برده و اقدام به تشکیل مدارس غیر انتفاعی و غیر دولتی کنند که با دریافت هزینه های بالا استقبال مردم هم از آن ها بیشتر شود.
محمد کمالی -وقتی امر به معروف از بین رود، همه افراد خوب و بد در این وسط می‌سوزند. الان متاسفانه شرایط جامعه طوری شده است که نمی‌توانیم امر به معروف کنیم. به عنوان مثال اگر شما الان یک خانمی که موهایش بیرون است را در خیابان ببینید و او را امر به معروف بکنید که موهایش را بپوشاند، جوابی خواهید که شنید چه خواهد بود؟ امر به معروف و نهی از منکر از سفارشات الهی است ولی چه کرده ایم که حتی بخواهیم بدان عمل کنیم با ترس مواجهه میشویم. البته این ترس میتواند اشکال مختلفی هم داشته باشد. مثال دیگر این که شما در یک اداره از عملکرد کارمندی شکایت دارید و آن شکایت را نزد حراست اداره مطرح میکنید. آیا حراست طرف حق و قانون را خواهد گرفت یا پشت کارمند خودش را خالی نخواهد کرد؟ به نظر من باتوجه به اینکه جامعه و نظام ما یک نظام مردم سالار و برپایه مردم است باید به خواست مردم احترام گذاشته شود. همین کارمندی که مثالش را زدیم اگر مردم از او ناراضی باشند و نارضایتی آن ها هم کاملا اثبات شود که حق با مردم است، باید آن کارمند از آن مسئولیتش برداشته شود. و اگر این اقدامات صورت گیرد، قطعا مردم هم چهره واقعی امر به معروف و نهی از منکر را خواهند دید و همه به دنبال اجرای آن خواهند رفت.
سحر نودهی -همانطور که در ابتدا عرض شد دنیا در حال تغییر است و ما هم خواسته یا نخواسته باید خودمان را با این تغییرات وفق دهیم. در امر به معروف و نهی از منکر هم همین است. مثلاً اگر میبینیم یک قانونی که الان اجرا میشود مربوط به سال های گذشته است و خواست مردم هم چیز دیگری است، بیایم و آن قانون را بر اساس شرایط روز جامعه و در چهارچوب قوانین کشور اصلاح کنیم. همانطور که گفتیم دنیا در حال تغییر است و یکی از این تغییرات، فرهنگ سازی مناسب از پایه است. اگر ما هم بسیاری از قوانین را با فرهنگ سازی و زبان شیرین برای مردم تبیین کنیم، قطعا نتیجه دلخواهی که دنبالش هستیم را خواهیم یافت.
استاد عاملی پور- به اعتقاد من وقتی میخواهیم در مورد کسی یا چیزی صحبت کنیم و آن را قضاوت کنیم حتما شرایط آن را مورد سنجش و بازبینی و مطالعه قرار دهیم. یا اگر میخواهیم در مورد چیزی صحبت کنیم آن مورد را نسبت به شرایط حال و گذشته قیاس کنیم. مثلاً شما فکر کنید الان در سال 1358 قرار داریم و انقلاب اسلامی تازه شکل گرفته و حضرت امام هم دستور دادند تا هرچه سریعتر قانون اساسی نوشته شود. یک حکومتی رفته و یک نظام جدیدی میخواهد بیاید که با بسیاری از انقلاب های دنیا تفاوت دارد و شعار آن نه شرقی و نه غربی بوده و رهبر آن هم یک مرجع تقلید است و از یک طرف هم بسیاری از گروه های مخالف در حال برنامه ریزی برای ضربه زدن به کشور هستند.
ما باید نگاه کنیم سطح آگاهی مردم قبل از انقلاب بیشتر بود یا بعد از انقلاب؟ مردم قبل از انقلاب سواد بیشتری داشتند یا بعد از انقلاب؟ چرا در همان زمان فردی که تحصیلات متوسطه را داشت به راحتی در دانشگاه های معتبر قبول می‌شد ولی الان آنطور نیست؟ حال ما میگوییم آیا شرایط حاضر آن چیزی است که ما می‌خواستیم؟ یا آن چیزی است که قانون اساسی از ما میخواهد؟
پس ما باید نسبت به مطالبی که دریافت میکنیم تحقیق کنیم که آیا این مطالب از مرجع رسمی بیان شده است یا خیر؟ آیا این مطالب پایه و اعتبار دارد یا خیر؟ چون اگر از مرجع رسمی باشد میتوانیم برویم و آن را مطالبه کنیم. و دولت یا حکومت هم باید این فضا را فراهم کند تا سطح آگاهی های مردم بالا برود.
در بحث آموزش و پرورش متاسفانه با سیاست هایی که دولت ها در این چندین سال داشته اند، فقط آموزش برای ما مانده است و پرورش را از آموزش گرفته ایم که نتیجه ان شده که بیشتر دنبال مدرک هستیم. البته خودمان هم به نوعی مقصر هستیم. چون مطالبه گری را اول باید از خودمان شروع کنیم و بعد بریم سمت دستگاه های دولتی و حکومت.
بنده هم قبول دارم که وضعیت کیفی آموزش در مدارس پایین آمده است. این میتواند دلایل مختلف و زیادی داشته باشد. یکی از دلایل این شرایط پیش آماده به نظر من انجام نشدن سند تحول آموزش و پرورش است. سندی که هر دولتی که روی کار آمده و رهبر معظم انقلاب هم از آن ها خواسته تا آن را اجرا کنند، متاسفانه تا به امروز اجرا نشده است. علت آن هم همانطور که گفتیم مسئولانی هستند که بنا به هر دلیلی از اجرای آن سر باز می‌زنند. قطعا اجرای کامل این سند باعث ایجاد تحول عظیم در نظام آموزشی خواهد شد.
به نظر من یکی از دلایلی که اقتصاد یک کشور ضعیف میشود دخالت دولت در اقتصاد است. به گفته کارشناسان، اقتصاد یک کشور زمانی شکوفا میشود که اقتصاد خصوصی شود و دولت پای خود را از اقتصاد بیرون کشیده و فقط نقش نظارتی خود را داشته باشد.
در دوره ریاست جمهوری حضرت آقا هم همین مورد مطرح بود. رییس جمهور حرفش همین بود که اقتصاد باید خصوصی باشد و دولت در آن دخالت نکند ولی نخست وزیر با ارائه کوپن های سهمیه، با آن مخالفت کرد. همانطور که گفتیم وظیفه دولت در اقتصاد باید نقش نظارتی باشد نه اجرایی. چون وقتی اقتصاد دولتی باشد، دیگر دولت وظیفه نظارتی خود را از دست داده و وضع همینی میشود که الان با آن مواجهه هستیم.
به گزارش اترک، با توجه به ناآرامی های اخیر در کشور، بسیاری از کارشناسان و اساتید دانشگاه معتقد هستند که فرهنگ گفت و گو در کشور کمرنگ شده است. روزگاری در ایران، در دولت ششم، گفت و گوی تمدنها در دنیا مطرح شد و اقوام و ملل مختلف را دعوت به گفت و گو کردند، اما در کشور خودمان این موضوع بتدریج کمرنگ شد.قطعا گفت و گو و استفاده از نقطه نظرات صاحبان اندیشه می تواند بسیاری از مشکلات جامعه را حل کند. روزنامه اترک هم در جهت بالا بردن سطح آگاهی جامعه اقدام به برگزاری کرسی آزاد اندیشی با حضور اساتید و دانشجویان رشته حقوق در خراسان شمالی کرده است. این کرسی آزاد اندیشی که همزمان با سالروز تدوین قانون اساسی شروع شد در ادامه به دیگر مسائل جامعه میپردازد.