با این حال سایت نورنیوز وابسته به شورای عالی امنیت ملی در گزارشی با تایید این تحول نوشت: ایران مستقل از روند مذاکرات هستهای، در حال پیگیری موضوع آزادی زندانیان خود در ایران و همزمان آزادسازی منابع مسدود شده ارزی کشورمان در کره جنوبی است. همزمان با این اتفاق، آمریکا و ونزوئلا نیز به تبادل زندانی پرداختند و رئیس‌‌‌جمهور ونزوئلا در ازای آزادی ۲ تبعه این کشور چند زندانی آمریکایی در ونزوئلا را آزاد کرد.
«استفان دوجاریک» سخنگوی سازمان ملل روز یکشنبه خبر داد که «باقر نمازی» از زندان آزاد شده و ایران را ترک کرده و سیامک نمازی نیز آزاد شده (اما همچنان در ایران) است. سخنگوی سازمان ملل افزود: ما به تماس‌‌‌های خود با مقامات ایرانی درخصوص موضوعات مهم، ازجمله وضعیت منطقه و ارتقا و حمایت از حقوق بشر ادامه می‌‌‌دهیم. حساب کاربری سازمان ملل نیز اعلام کرد که «آنتونیو گوترش» دبیر کل سازمان ملل قدردان این است که پس از درخواست از رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران برای آزادی باقر نمازی، به وی اجازه ترک ایران برای درمان داده شده است. سیامک و باقر نمازی چند سال پیش به اتهام جاسوسی و همکاری با دولت آمریکا هر کدام به ۱۰ سال حبس محکوم شده بودند.
مذاکرات فشرده برای آزادسازی منابع بلوکه شده
همزمان با این خبر، سایت نورنیوز نزدیک به شورای عالی امنیت ملی در گزارشی نوشت: در حالی که مذاکرات رفع تحریم‌ها به دلیل عدم‌اتخاذ تصمیم سیاسی از سوی ایالات متحده آمریکا همچنان بدون حصول نتیجه باقی مانده، این کشور مستقل از روند مذاکرات هستهای، در حال پیگیری موضوع آزادی زندانیان خود در ایران و همزمان آزادسازی منابع مسدود شده ارزی کشورمان در کره جنوبی است. خبرهای رسیده به «نورنیوز» حاکی است که طی هفته‌‌‌های اخیر مذاکرات فشرده‌‌‌ای با وساطت یکی از کشورهای منطقه درباره آزادسازی همزمان زندانیان ایران و آمریکا انجام و میلیاردها دلار از منابع ارزی مسدود شده کشورمان نیز در این چارچوب در شرف آزادسازی است. بر این اساس؛ ایران هنوز حساب‌‌‌های اعلامی برای انتقال منابع مذکور را بنا بر ملاحظات بانکی نپذیرفته و حساب‌‌‌های جدیدی را به این منظور معرفی کرده است.
اینکه «هیچ ارتباطی بین موضوع آزادی زندانیان و مذاکرات هستهای وجود ندارد» موضعی است که ایران همواره بر آن پا فشاری کرده است تا مانع از سوءاستفاده طرف غربی در پیوند زدن مسائل حقوق بشری با مذاکرات هستهای بشود. به همین دلیل پیشتر امیر عبداللهیان در مصاحبه با المانیتور با هدف تاکید بر این موضع در پاسخ به پرسشی درباره زندانیان دوتابعیتی گفت: «ما هیچ ارتباطی بین موضوع انسانی زندانیان و بازداشت‌شدگان با برجام قائل نیستیم لذا برای تبادل زندانیان به‌عنوان اقدام انسانی آمادگی داریم و به طرف آمریکایی هم گفته‌ایم.»
علی‌رغم این مواضع آمریکا همواره سعی داشته تا این دو موضع را در فضای رسانه‌ای متصل به یکدیگر نشان داده تا بتواند از این طریق باب طرح ادعاهای حقوق‌بشری علیه ایران را باز نگه‌دارد، به همین جهت علی‌رغم اینکه دو موضوع آزادی زندانیان و پول‌های بلوکه‌شده از مسیری کاملا مجزا از مذاکرات وین در حال پیگیری است، طرف آمریکایی در بحبوحه مذاکرات وین حاضر به توافق بر سر آن شده است. واشنگتن همین فرمول را قبلا درمورد امضای برجام نیز پیاده کرده بود. آغاز مذاکرات برای آزادی جیسون رضائیان و 3 زندانی آمریکایی‌تبار دیگر در آستانه امضای برجام و توافق بر سر آزادی آنها در دی‌ماه سال 94 یعنی 6 ماه بعد از برجام موید همین رویکرد آمریکاست. رویکردی که دبیرکل سازمان ملل نیز سعی کرده است هم‌راستا با منافع آمریکا به آن پایبند باشد. در بیانیه‌ای که سخنگوی سازمان ملل به نقل از آنتونیو گوترش دبیرکل این سازمان قرائت کرد، آمده است: «ما به تعامل با مقام‌های ایرانی در مورد طیفی از موضوعات مهم ازجمله وضعیت منطقه‌ای، توسعه پایدار و ارتقا و حمایت از حقوق بشر ادامه خواهیم داد.»
سیگنال آمریکایی در بن بست مذاکرات
اگرچه ایران سعی داشته با جداکردن مذاکرات هستهای وین و مذاکرات مرتبط با تبادل زندانیان مانع از سوءاستفاده طرف غربی شود اما به‌هرحال این واقعیت که طرف غربی سعی در غالب‌نمودن روایت دیگری از این ماجرا دارد، باعث می‌شود تا توافق بر سر تبادل زندانیان آن‌هم در شرایطی که مذاکرات وین به‌نوعی متوقف مانده واجد یک پیام مهم تلقی می‌شود. این پیام را می‌توان این‌گونه تفسیر نمود که علی‌رغم ادعای برخی مقامات آمریکا مبنی‌بر شکست مذاکرات وین اتفاقا احتمال زیادی برای رسیدن به یک توافق وجود دارد. حداقل سابقه تاریخی رویکرد طرف آمریکایی در پیوند زدن مسائل به اصطلاح حقوق‌بشری با توافق هستهای چنین احتمالی را خیلی پررنگ جلوه می‌دهد. این امر باعث می‌شود تا ادعای طرف آمریکایی مبنی‌بر شکست مذاکرات نیز یک تاکتیک موقتی برای فشار بر ایران تلقی شود. تاکتیکی که احتمالا قرار است تا بعد از انتخابات کنگره از جانب آمریکا ادامه یابد.
در این میان سخنان کنعانی هم می تواند گواه این امر باشد که سیگنال هایی برای ادامه مذاکرات وجود دارد. سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری روز گذشته خود بیان کرد: «پاسخ ایران به متن جمع بندی نهایی پیشنهادی مذاکره کننده اروپایی قبلا داده شده بود و تلاش ایران هم این بود که پاسخی شفاف داده شود که به جمع بندی نهایی و شکل گیری توافق کمک کند و تلاش ایران در آن پاسخ این بود که نقاط ابهام در جمع بندی مذاکره کننده اتحادیه اروپا برطرف شود که در صورت انجام توافق شاهد توافق پایدار باشیم و از تفسیرهایی که می‌تواند مخل توافق باشد پیشگیری شود. در این مسیر پایبند روند دیپلماسی و مذاکره هستیم. از حسن نیت کشورهای همسایه استقبال می‌کنیم. همچنان در روند مذاکرات و تعامل و تبادل پیام حضور داریم.»
همچنین کنعانی گفت: «همچنان امکان و فرصت برای توافق و ازسرگیری اجرای برجام وجود دارد و این امکان هست که در صورتی که طرف مقابل مشخصا دولت آمریکا اراده سیاسی خود را بروز و ظهور دهد این توافق در زمان کوتاهی شکل بگیرد و فرصت برای احیای توافق باقی است.»
پشت پرده عدم توقف مذاکرات
با این همه خبرهایی رسیده که گفته شده ایران از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواسته بررسی‌ها درباره فعالیت‌های هستهای اعلام نشده در گذشته را متوقف کند. به گفته یک دیپلمات اروپایی، توافق هستهای فقط یک مانع دارد، اما این مانع بزرگی است. باراک راوید در یادداشتی در نشریه آمریکایی اکسیوس درباره همین موضوع نوشته پشت پرده چیست؟ رئیس جمهور ایران ابراهیم رئیسی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل بر نیاز به تضمین از سوی آمریکا برای عدم خروج مجدد از توافق تاکید کرد. اما به گفته یک دیپلمات ارشد اروپایی، پیام‌های خصوصی که در حاشیه نشست رد و بدل شده نشان می‌دهد تنها درخواست ایران معطوف به بازرسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی بوده است. این مساله به تایید یک مقام ارشد آمریکایی که درجریان جزییات دیدار مکرون و ابراهیم رئیسی در حاشیه نشست مجمع عمومی بوده، رسیده است.
مقام اروپایی گفته ایرانی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که آمریکا می‌تواند به راحتی به آژانس بگوید مشکل را کنار بگذارد، اما رافائل گروسی مدیرکل آژانس و دولت بایدن معتقدند مساله باید قبل از توقف بازرسی‌های آزانس حل و فصل شود.
یک پشت صحنه دیگر هم وجود دارد؛ به گفته یک دیپلمات اروپایی، نیمه شب ۱۵ آگوست توافقی حاصل شده بود و فقط بعضی مسائل فنی باقی مانده بود، اما زمانی که ایران و آمریکا سعی داشتند این مسائل را با همکاری نزدیک حل و فصل کنند، ایرانی‌ها برای اولین بار مساله بسته شدن پرونده بازرسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان یک پیش فرض را پیش کشیدند.
این دیپلمات اروپایی گفته اتفاقی در تهران رخ داد. شاید بالاترین مقامات ایران تصمیم گرفتند که بدون بسته شدن پرونده آژانس تن به توافق ندهند. به گزارش رویداد۲۴ در پاسخ به فضای موجود، ایرانی‌ها ادعای اسرائیل در مورد وجود ذرات اورانیوم را رد کرده و گفته آمریکا و اروپا باید مساله را به صورت سیاسی حل و فصل کنند.
یک دیپلمات اروپایی گفته تا زمانی که ایرانی‌ها فکر کنند کافیست آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا تلفن را بردارد و به گروسی بگوید مساله را رها کن؛ ما به توافقی با ایران نخواهیم رسید. دیپلمات‌های اروپایی بار‌ها به ایران توضیح داده‌اند که این پرونده اینجور کار نمی‌کند. برای مثال هیچ فشار سیاسی نتوانست مانع از اعلام گزارش‌های نقض حقوق بشر توسط سازمان ملل در مورد شین جیانگ چین شود.
هیاتی از ایران به ریاست محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی روز دوشنبه عازم وین شد تا با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین الملی انرژی اتمی دیدار کند. گروسی در این دیدار بر روشن‌سازی مساله کنونی با ایران در ارتباط با بررسی‌های آژانس تاکید کرد و در توییتر خود نوشت کار‌های زیادی پیش روی ماست.
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در گفت‌وگو با رسانه المانیتور که روز یکشنبه هفته گذشته منتشر شد اعلام کرد ایران آماده پاسخگویی به سوالات آژانس در خصوص ادعاهای مطرح شده علیه ایران است.
بعید است که قبل از انتخابات میان دوره‌ای کنگره آمریکا، هیچ توافقی با ایران حاصل شود، اما یک دیپلمات اروپایی گفته آنها امیدوارند قبل از نشست شورای حکام در نوامبر، گشایش‌هایی حاصل شود. با این حال ایرانی‌ها هیچ عجله‌ای ندارند و مطلقا اهمیتی به این ددلاین‌های قدرت‌های غربی نمی‌دهند.