فضای حاکم بر مذاکرات :از این ستون به آن ستون فرج است

این روزها با جستوجوی اخبار سیاسی ایران و جهان قطعا به اخباری از این دست برخواهید خورد که مذاکرات برجامی به مرحله نهایی نزدیک شده، مهلت توافق طرفین تمام شده، مذاکرات به دور بعدی کشیده شد، فردا آخرین مهلت امضای توافق و... فارغ از اینکه تصمیم نهایی برای امضای سند جدید چه خواهد بود و آیا کشورهای طرف مذاکره در نهایت به توافقی که رضایت طرفین را جلب کند خواهند رسید یا نه؟ مساله این است که کش و قوس پیدا کردن و طولانی شدن مذاکرات برای چیست؟ 

مذاکرات به صورت محرمانه در حال انجام است و معمولا رویه مذاکره و کار در تهیه پیش نویس همکاری های بین المللی معمولا همین است که به صورت مخفی مقررات آن و تعهدات دو طرف آماده می شود، لکن در هنگام امضا یا پس از آن برخی از این تعهدات در بین مردم منتشر می شود. قاعده این است که تنها نهادهای تصمیم گیر معمولا در جریان روند مذاکرات و پیشرفت آن قرار می گیرند و اعلام نظر می کنند بخشی از فرصت و زمان مذاکرات به حق مربوط به روال عملی و اجرایی مذاکرات می شود. مذاکره کنندگان گاهی به مسائلی می رسند که وارد دامنه سیاست های کلی کشور قرار می گیرند ، گاه قانون اساسی یک کشور مانع واگذاری امتیاز می شود یا اهداف و منافع کلان کشور را درگیر می کند لذا طرفین برای رایزنی و مشورت و اعلام تصمیم به کشورهای خود بازمی گردند و اصلاحا تنفسی به روند مذاکرات می دهند. اما طولانی شدن برجام معانی فراتر از این قواعد به خود گرفته. بخشی از این تعلل شاید در بلاتکلیفی طرفین است که هنوز حاضر نیستند بر سر مسائل اساسی توافق کنند. در جنبه بین المللی سهم خواهی بیشتر، سابقه و پیشینه شکست برجام و عدم حسن نیت کشورها شاید از عوامل طولانی شدن و تعلل در توافق نهایی است. مضاف بر اینکه مانع تراشی از سوی کشورهای 5بعلاوه 1و باج خواهی این کشورها از یکدیگر نیز فضای همکاری بین المللی را تحت الشعاع قرار داده از بخت بد برجام اکنون فضای بین المللی ملتهب است و در این فضای پر کشمکش رسیدن به توافقی بلند مدت و اصولی چندان در دسترس نیست. کشورهای قدرتمند دنیا اکنون در حل و فصل مسائل خود وامانده اند و سیگنال های واگرایانه برای یکدیگر ارسال می کنند از جایی که ایران در دسته بندی بین المللی در تیم روسیه و چین قرار گرفته همین مساله دامن برجام را گرفته که بخشی از امروز و فردا کردن برجامی ها از این بابت است. مهمتر از این مساله شاید آینده­ی اعلام نتیجه مذاکرات است. فرض بر اینکه پس از یک دور مذاکره طرفین اعلام کنند که روند مذاکرات با شکست مواجه شده و دیگر نشستن دور یک میز در این موضوع امکان پذیر نیست. انتشار این خبر چه بازخوردهای بر مسائل اقتصادی و امنیتی سیاسی خواهد داشت؟ قطعا در عرصه داخلی کشور ما بسیاری منتظر شنیدن این خبر هستند! فارغ از اینکه علت چه بوده و چرا به نتیجه نرسیده این خبر احتمالا برخی از عناصر داخلی و خارجی را شاد خواهد کرد اما اثر این خبر بر بازار داخلی و بین المللی بیش از هر حوزه دیگری خواهد بود. ارز بین المللی اوج می گیرد و تلاطم در بازار ایجاد می شود. چشم انداز همکاری های بین المللی و مبادلات منطقه ای منفی می شود و قطعا نفت و گاز و سایر انرژی ها در مسیر گرانی خواهد افتاد. لذا اعلام شکست برجام خوف و هراسی در کشورهای درگیر ایجاد می کند و آینده ای پر تلاطم پیش روی هر یک می گذارد که تمایل به همکاری را بر واگرایی ترجیج می دهند. فشار افکار عمومی و تبلیغات رسانه ای بر علیه مذاکره کنندگان بیشتر می شود و قطعا باید پاسخگوی بسیاری از سوالات بی واهمه باشند. شاید تصور این موضوع در مسئولان سیاسی کشورها و نهادهای تصمیم گیر عزم آنها را برای رسیدن به توافق هر چند توافقی بد بیشتر کند. شاید یکی از علت های طولانی شدن مذاکرات همین باشد که برخلاف اظهارات علنی مذاکره کنندگان چندان میلی برای رسیدن به نتیجه در آنها وجود نداشته باشد و این اجبار اوضاع بین اللمللی است که آنها را به سمت مذاکره سوق می دهد. اوضاع پر کشمکش این روزهای جهان خود نقطه عطفی برای توافق نهایی در چارچوب برجام است چه بسا اگر ترس از افزایش بحران های بین المللی نبود شکست مذاکرات چندی قبل اعلام شده بود حال آنکه برای طرفین مذاکره شاید از این ستون به آن ستون فرج است.