اکنون به نظر می‌رسد که پیشنهاد بورل برای احیای برجام آخرین فرصت باشد چرا که خودش هم تاکید کرد که فرصتی برای مصالحه نمی‌بیند. از مواضع سایر طرف‌های برجامی و به خصوص آمریکایی‌ها نیز همین برداشت می‌شود. پیشنهاد اروپایی‌ها اما قطعا بهترین توافق نیست اما به نظر نمی‌رسد که گزینه بهتری هم روی میز باشد. لذا باید منتظر ماند و دید که طرف ایرانی چه تصمیمی در قبال آن می‌گیرد، همچنین طرف آمریکایی.
روز گذشته هم علی باقری کنی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «ما ایده‌های پیشنهادی شکلی و محتوایی خود را به منظور هموار ساختن مسیر برای جمع‌بندی سریع مذاکرات وین، که با هدف اصلاح یک شرایط پیچیده خسارت بار ناشی از خروج یک جانبه و غیرقانونی آمریکا آغاز شده، به طرف‌های مقابل ارائه دادیم. ما به صورت نزدیک با شرکای برجامی خود، به ویژه هماهنگ کننده، به منظور ارائه فرصتی دیگر به آمریکا برای نشان دادن حسن نیت و مسئولیت پذیری خود کار می‌کنیم. ایران آماده جمع‌بندی مذاکرات در مدت زمان کوتاهی است، اگر طرف مقابل نیز آماده اقدام مشابه باشد.»
این اظهارنظرها درحالی رسانه ای شده اند که المانیتور هم واکنش نشان داده و در یادداشتی نوشته است: "نه واشنگتن و نه تهران خواستار خروج از دیپلماسی نیستند، اما کارشناسان تردید دارند که پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای بتواند بن بست را بشکند. متن پیشنهادی برای احیای توافق هسته ای تاریخی ایران که اتحادیه اروپا می گوید بهترین پیشنهاد ممکن برای هر دو طرف است، توسط تصمیم گیرندگان در واشنگتن و تهران در حال بررسی است.
بیش از یک سال دیپلماسی ظریف با هدف احیای توافق از هم پاشیده 2015، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، به پیش نویس متنی رسیده است که اخیرا توسط جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارائه شده است.
اتحادیه اروپا به عنوان یک واسطه در مذاکرات غیرمستقیم بین آمریکا و ایران عمل کرده است. بورل در مقاله ای در فایننشال تایمز، این پیشنهاد را که شامل امتیازاتی که به سختی در دورهای قبلی مذاکرات به دست آمده است را به عنوان "بهترین توافق ممکن که من به عنوان تسهیل کننده مذاکرات، امکان پذیر می بینم" توصیف کرد. او گفت که پنجره سازش‌های مهم جدید بسته شده است.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه به خبرنگاران گفت که واشنگتن در حال بررسی پیش نویس تفاهم است و واکنش های خود را مستقیماً با اتحادیه اروپا در میان خواهد گذاشت.
پرایس گفت: «ما به طور خصوصی با متحدان اروپایی خود تعامل خواهیم داشت، اما باز هم، ما حاضر به پذیرش توافقی بوده‌ایم که مدتی است روی میز بوده و ایران قبول نکرده است."
مذاکرات با میانجی گری اروپا در وین برای احیای توافق اولیه، که محدودیت های سختی را برای برنامه هسته ای ایران در ازای لغو تحریم های آمریکا و بین المللی ایجاد می کرد، در اواسط مارس متوقف شد. مذاکرات دو روزه که در اواخر ژوئن در دوحه برگزار شد، بدون پیشرفت یا تعیین تاریخی برای دور دیگری از گفتگوها پایان یافت. مقامات آمریکایی مدعی‌اند که ایران با آمدن به میز مذاکره با مجموعه‌ای از مطالبات جدید باعث تشدید بن‌بست شد.
یک منبع اتحادیه اروپا که برای انتساب صحبت نمی کند، گفت: هیچ ضرب‌الأجلی برای دو طرف برای پاسخگویی به پیشنهاد بورل وجود ندارد، اما "اکنون فضا برای مذاکره تمام شده است."
این منبع گفت: «آنچه طرف‌ها می‌توانند روی آن توافق کنند در متن است. خواهیم دید. به نظر می رسد شرایط در تهران برای دستیابی به توافق داخلی دشوارتر است.
عمده ترین اشکالات توافق شامل اصرار ایران بر خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست سیاه تروریست های آمریکا بوده است. دولت بایدن این درخواست را رد کرد و رویترز گزارش می‌دهد که مذاکره‌کنندگان ایران از آن زمان خواستار لغو تحریم‌های مربوط به سپاه پاسداران شده‌اند.
ایرانی‌ها همچنین خواهان تضمین‌هایی هستند که دولت بعدی آمریکا از توافق خارج نخواهد شد، همانطور که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال 2018 انجام داد. دولت بایدن گفته است که تضمین حقوقی بقای توافق در سال 2024 ممکن نیست.
ایران همچنین ممکن است نظاره گر نتیجه انتخابات کنگره در ماه نوامبر باشد تا روندهای سیاسی در ایالات متحده را درک کند.
علی واعظ که به‌عنوان مدیر پروژه ایران در گروه بحران بین‌المللی مذاکرات را از نزدیک دنبال می‌کند، گفت که پیشنهاد اتحادیه اروپا کمتر از انتظارات ایران است و بعید است شکاف‌های باقی‌مانده بین دو طرف را پر کند.
واعظ گفت: «تصور این که بتوان هر نوع فرمول قابل قبولی را در این مرحله یافت، واقعاً سخت است.
او گفت: «اگرچه طرفین حاضر نیستند بپذیرند که مذاکرات شکست خورده است، اما عملاً فکر نمی‌کنم راهی به جلو وجود داشته باشد. تقریباً مطمئن هستم که ایران پیشنهاد تجدیدنظر شده را نخواهد پذیرفت.»
به طور علنی، رهبران در تهران لحن خوش‌بینانه‌تری از خود نشان داده‌اند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه به بورل گفت که ایران از ادامه دیپلماسی وی استقبال می کند.
اما یک منبع دیپلماتیک ایرانی با احتیاط به المانیتور گفت که تهران به روی ایده‌های جدید تا زمانی که به حداکثر سود از توافق کمک کند، باز است. در غیر این صورت، توافق بیهوده خواهد بود.
از سوی دیگر حسن بهشتی‌پور درخصوص سرانجام برجام گفت: افرادی که می‌گویند برجام شکست خورده همان‌هایی هستند که می‌گفتند برجام مرده به دنیا آمده است و به دلایل مختلف مخالف شدید برجام بودند.
بهشتی‌پور خاطر نشان کرد: معتقدم برجام چارچوبی بود که منافع ایران را از بُعد امنیتی و سیاسی تأمین می‌کرد اما به لحاظ اقتصادی نتوانست وعده‌هایی که رئیس جمهور قبلی داده بود را محقق کند اما این به این معنا نیست که کل برجام بی‌فایده بوده است.
وی اضافه کرد: ایران انتظار داشت که به اهداف اقتصادی برجام دست پیدا کند تا در این راستا تحریم‌ها پایان یابد اما این مهم محقق نشد، از این جهت ایران اکنون چانه‌زنی سیاسی می‌کند که آمریکا بپذیرد ایران از اثرات اقتصادی برجام بهره‌مند شود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: نمی‌شود که ایران به برجام بازگردد بدون اینکه منافع حاصل از برجام در بخش اقتصادی را داشته باشد. در هر صورت هم ایران و هم آمریکا چانه‌زنی سیاسی می‌کنند که حداقل امتیاز را بدهند و حداکثر امتیاز را دریافت کنند. اما متأسفانه این موضوع امروز به یک بن‌بستی رسیده است.
وی خاطرنشان کرد: از طرفی آمریکا نیاز دارد که نفت و گاز ایران به بازارهای بین‌المللی برگردد و حداقل در زمستان آینده قیمت نفت افزایش پیدا نکند.
بهشتی‌پور ادامه داد: درست است که ایران با روسیه، چین و ترکیه توافق کرده و معطل نتیجه برجام نیست اما باید واقع‌بینانه در نظر داشته باشیم مادامی که تحریم‌ها علیه ایران ادامه داشته باشد عملاً نمی‌توانیم از شرایط عادی صادرات و واردات بهره‌مند شویم و مشکلات همچنان ادامه پیدا خواهد کرد بنابراین باید تدابیری اندیشیده شود تا شرایط از وضعیت کنونی بدتر نشود.
وی گفت: ایران و آمریکا محکم مواضع خود را حفظ کردند و به دنبال این هستند که طرف مقابل را به تجدیدنظر وادار کنند
به گزارش اترک، با در نظر گرفتن همه این نکات است که انتظار می‌رود مقامات مسئول در ایران با نگاهی واقع‌بینانه‌تر و سیاستی هوشمندانه‌تر نسبت به این پیشنهاد اروپایی‌ها واکنش نشان دهند، بلکه این فرصت آخر از دست نرود. در این میان کارشناسان بر این باور هستند که گرچه در موضوع برجام مجموعه حاکمیت تصمیم‌گیرنده است اما دولت می‌توانست نقش بهتری ایفا کند. تیم مذاکره‌کننده اساسا به برجام باور نداشتند و خب طبیعی بود که این تیم با چنین نگاهی نتوانند چندان مؤثر باشند. امروز هم آن‌قدر امید به احیای برجام کم است که شاید بتوانیم بگوییم که برجام به پایان کار خود رسیده است.