مطالعات انجام شده توسط کارشناسان پلیس نشان می دهد، خستگی و خواب آلودگی رانندگان بعد از عدم توجه به جلو یکی از بیشترین و مهمترین عوامل حوادث رانندگی است. خواب آلودگی رانندگان باعث خروج ناگهانی خودرو از جاده و یا واژگون شدن آن ، برخورد با موانع ثابت حاشیه جاده و یا تصادف با خودروهای دیگر می شود که در برخی مواقع نیز این حوادث با مرگ راننده و سرنشینان همراه بوده است. در یادداشت حاضر بنا داریم تا عوامل مؤثر در بروز خستگی و خواب آلودگی رانندگان را مورد بررسی قرار داده و راه کارهای پیشگیری از آنها را ارائه کنیم.
ساعات بروز خواب آلودگی در رانندگی
یکی از عوامل خواب آلودگی در رانندگان، رانندگی آنها در ساعات بعد از ظهر و نیمه شب است. مطالعات صورت گرفته توسط کارشناسان پلیس حاکی از این است که حوادث ناشی از خستگی و خواب آلودگی بیشتر بین ساعات 2 تا 4 بعد از ظهر و همچنین 2 بامداد تا 6 صبح اتفاق افتاده است.
علت آن هم این است که در این ساعت ها بدن رانندگان بطور طبیعی کُند شده و این امر باعث کاهش سرعت واکنش و توانایی تصمیم گیری رانندگان در مواقع لزوم می شود. یک تحقیق علمی نشان می دهد که رانندگان جوان بیشتر در ساعات صبح دچار خواب آلودگی می شوند و افراد مسن تر اغلب در ساعات بعد از ظهر خواب آلوده تر هستند.
تاثیر خوراکی ها بر خواب آلودگی رانندگان
تقریباً همه پزشکان و متخصصان تغذیه علت اصلی خواب‌آلودگی رانندگان را اقدام به رانندگی بلافاصله پس از خوردن غذا ی سنگین می دانند. آنان معتقدند که پس از خوردن غذا، خون به سمت سیستم گوارش رفته و کمتر به سمت مغز گردش می‌کند و این مسئله باعث خواب‌آلودگی میشود و باید رانندگان توجه کنند که حد اقل حدود 2 ساعت بعد از صرف غذا به رانندگی اقدام کنند.
مصرف مواد لبنی مانند پنیر، شیر، ماست و دوغ به دلیل اینکه حاوی تریپتوفان کافی است به خواب الودگی کمک می‌‌کنند. بنابر این توصیه می شود که رانندگان از مصرف این مواد غذایی قبل از رانندگی خودداری کنند.
برنج سفید هم به دلیل بالا بردن شاخص قند خون سبب می شود که حدود ۳ تا ۴ ساعت بعد از میل کردن وعده غذایی، احساس خواب آلودگی کنید. مطالعات انجام شده بر انواع گوناگون برنج نشان داده که برنج یاسمن در مقایسه با سایر برنج ها، خواب آلودگی بیشتری را سبب می شود.
بادام هم از جمله تنقلاتی است که باعث خواب آلودگی می شود. برخی افراد عادت مصرف بادام به همراه شام و یا به عنوان دسر دارند. بادام حاوی تریپتوفان و منیزیم است و یکی از گزینه‌‌های مناسب برای ایجاد خواب خوب محسوب میشود. لذا از مصرف بادام قبل از رانندگی خودداری کنید.
مرغ یا بوقلمون، موز، گردو، تخم کدو ، سیب زمینی و ماهی های چرب هم از جمله خوراکی هایی هستند که مصرف آنها باعث خواب آلودگی می شوند و بنابر این توصیه می شود اگر قصد رانندگی دارید در خوردن این نوع خوراکی ها زیاده روی نکرده و بلافاصله پس از مصرف آنها هم اقدام به رانندگی نکنید.
راهکارهای پیشگیرانه از خواب آلودگی در رانندگی
1- کمی استراحت و دوش گرفتن قبل از رانندگی : اگر شما برای یک سفر طولانی برنامه ریزی می کنید بهتر است که قبل از حرکت حداقل 7 ساعت استراحت کنید خواب خوب به شما کمک خواهد کرد که برای چند ساعت آینده هوشیار بمانید . البته دوش گرفتن با آب ولرم هم باعث می شود که خواب از سر شما پریده و با شادابی پشت فرمان بنشینید.
2-همیشه یک سرنشین حواس جمع همراه خود داشته باشید: اگر در سفر، یک کمک راننده و یا سرنشین حواس جمع داشته باشید رانندگی به ویژه در شب بسیار آسان تر می شود آنها می توانند در مورد حوادث جاده به شما هشدار دهند و اگر شما شروع به چرت زدن کردید شما را هوشیار کنند و همچنین می توانید به نوبت رانندگی کنید. این نکته بسیار مهم است، کسی که همسفر شما می شود خودش خواب نباشد.
3- استفاده از عینک آفتابی در طول روز: اگر در طول روز مسافرت می کنید بدانید که تابش مستقیم نور خورشید برچشم شما باعث خستگی و خواب آلودگی می شود و بنابر این توصیه می کنیم که از یک عینک آفتابی مناسب که به کاهش نور خورشید و آرامش شما کمک می کند استفاده کنید.
4-نوشیدن یک فنجان قهوه قبل از رانندگی: اگرچه قهوه نمی تواند جایگزین خواب راحت و عمیق باشد ولی قابلیت بیدار نگهداشتن شما را در حین رانندگی دارد. برای سفرهای جاده ای 5 ساعته یک فنجان قهوه ایده بسیار خوبی است برای این که خواب از سرتان بپرد. چنانچه علاقه ای به قهوه نداشتید به جای آن می توانید از چای سبز یا سیاه استفاده کنید چرا که نوشیدنی های کافئین دار برای بیدار ماندن شما بسیار کمک کننده خواهد بود.
5-نوشیدن آب قبل از رانندگی: باید بدانید که چنانچه آب بدن شما تامین نباشد به سرعت احساس خواب آلودگی و خستگی خواهید کرد. بنابراین برای اینکه اندام ها و بافت های داخلی بدن شما به درستی به فعالیت خود ادامه بدهند نیازمند مقدار کافی آب هستند و آب خالص بهترین گزینه برای سفرهای طولانی شما می باشد پس حتماً یک بطری آب خنک در کنار خود داشته باشید تا بتوانید هر بار پس از استفاده دوباره آن را پر کنید و در هنگام استراحت های بین راهی قبل از رانندگی از آن استفاده نمایید.
6- ایجاد تهویه مناسب در خودرو: با باز گذاشتن شیشه ماشین و یا با استفاده از تهویه مناسب، داخل خودرو را خنک نگه دارید چون گرمای بیش از حد داخل اتومبیل هم باعث خسته شدن چشم ها و خواب آلودگی شما می شود.
7-هر 2 ساعت رانندگی 15 دقیقه استراحت: بر خلاف باور غلط عده زیادی از مردم تحقیقات نشان می دهند که گوش دادن به موسیقی، پایین کشیدن شیشه، خوردن تنقلات و استعمال سیگار و کارهایی از این دست اثرات بسیار ناپایدار و گذرایی بر هوشیار ماندن راننده داشته و از این رو کارشناسان این کارها را بیهوده دانسته و معتقدند که هیچ کاری بهتر از یک استراحت کوتاه در بین راه نیست و بنابر این رانندگی طولانی مدت به ویژه در جاده هایی که سطح جاده ها صاف و ممتد هستند کاری بسیار خطرناک است.
بنابر این توصیه می شود که رانندگان در مسافت های طولانی هر 2 ساعت، 15 دقیقه استراحت لازم داشته باشند.نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که هیچ کس نمی داند حالت خواب‌آلودگی راننده دقیقاً از چه زمانی آغاز میشود و این خود راننده است که باید با بروز نخستین علائم خواب‌آلودگی، خودرو را در مکان امنی متوقف کرده و پس از حداقل 10 تا 15 دقیقه استراحت کوتاه و انجام حرکات کششی و شستن دست و صورت خود دوباره به رانندگی بپردازد.
در پایان یک بار دیگر تاکید می کنیم که هرگز با حالت خستگی و خواب آلودگی بر ادامه دادن به رانندگی خود اصرار نورزید چرا که شما مسئول جان سرنشینان خود هستید و با این کار نه تنها جان خود بلکه جان سرنشینان خودرو را نیز به خطر می اندازید. امیدواریم با رعایت کامل قوانین و مقررات و توجه به توصیه های ایمنی پلیس، رانندگی امن و بدون حادثه ای داشته باشید.
تهیه و تنظیم: اداره آموزش همگانی معاونت فرهنگی واجتماعی فرماندهی انتظامی استان خراسان شمالی