گزارش حوزه روستایی استان از بدو تاسیس تا سال 1401

استان خراسان شمالی جزو معدود استان­های مرزی کشور است که نرخ شهرنشینی آن تقریبا برابر با نرخ روستا نشینی آن می­باشد و در نسبت توزیع شاغلان در گروه­های عمده فعالیتهای اقتصادی،  بخش کشاورزی با  4/41  درصد بیشترین شاغلان را به خود اختصاص داده ( در مقایسه با متوسط نرخ کشور  23درصد ) اهمیت توجه به توسعه روستایی در این استان بسیار حائز اهمیت می­باشد. استان خراسان شمالی با وسعتی درحدود 28434  کیلومترمربع، 75/1 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می­دهد. اين استان از لحاظ وسعت در رتبه پانزدهم كشور قرار دارد و جمعیت آن 867727 نفر می باشد. خراسان شمالي ازشمال و شمال شرقی به طول 281 کیلومتر دارای مرز مشترک با کشور جمهوری ترکمنستان، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غرب با استان سمنان و از غرب با استان گلستان دارای مرز مشترک می­باشد. مرکز این استان شهرستان بجنورد است. این استان دارای 8 شهرستان، 14 بخش، 22 شهر، 44 دهستان و 1235 آبادی می­باشد. اقلیم­های مختلف، تنوع گیاهی و پوشش مناسب برخی مراتع و امکان آبزی پروری از جمله قابلیت­های استان در بخش کشاورزی است. علاوه بر کشاورزی، این استان دارای قابلیت­های زیادی در سایر بخش­ها از  جمله معادن مانند الومینا و سنگ مرمر و سنگ­های زینتی- توسعه گردشگری و اکوتوریسم- صنایع دستی مانند فرش دست باف، گلیم و... می­باشد ولی با وجود این شرایط و داشتن پتانسیل­های بالقوه متاسفانه بدلیل عدم برنامه­ریزی دقیق و شناخت معضلات موجود، شاهد مهاجرت روستاییان به شهر و یا مراکز سایر استان­ها- افزایش فقر و ناهنجاری­های  اجتماعی و فرهنگی در روستاهای این استان هستیم.

روستاییان به عنوان مهم ترین رکن توسعه می بایست به طور فعال در فرآیند برنامه ریزی و اجرا در جهت بهبود شرایط زندگی خود مشارکت داده شوند. بنابراین ایجاد این انگیزه در ساکنان منطقه که خودشان آغازگر حرکت و ابداع باشند، یکی از شرط­های اساسی و مهم توسعه روستاها می باشد(رستمعلی‌زاده، 1386). به دلیل محدودیت در منابع و سرمایه گذاری کلان، راهکار برون رفت از چالش های موجود و بهبود وضعیت اجتماعی- اقتصادی در روستاها، تکیه بر  توانمندی های بومی و درونی روستاها با انجام مطالعات کاربردی، برنامه ریزی و اجرا جهت  ایجاد و تقویت اشتغال های خرد می باشد. توانمندی های روستاییان در حوزه اشتغال های خرد با توجه به ظرفیت و پتانسیل آن منطقه بصورت متمادی و نسل به نسل در قالب  دانش بومی بین مردم و با مشارکت مردمی صورت پذیرفته است. بایستی با انجام مطالعات، برنامه ریزی، افزایش آگاهی، آموزش های تخصصی، فرهنگ سازی، تسهیل گری، تولید محصول و اتصال به بازار با مشارکت روستاییان تلاش در جهت بهبود وضعیت اجتماعی- اقتصادی تحقق پذیرد. در صورت بی توجهی به این موضوع مهم، تامین امنیت غذایی،تامین مواد اولیه برای تولیدات صنعتی،حفاظت از منابع آب و خاک در روستاها و نواحی مرزی با تهدید مواجه می گردد و عدم تعادل منطقه ای را به دنبال خواهد داشت. از جمله مزیت های آن می توان به بومی بودن، متناسب بودن با ظرفیت و پتانسیل روستاها، زود بازده بودن، تنوع در فعالیت اقتصادی، نیاز به سرمایه اندک، زمینه سازی برای مشارکت جمعیت روستایی و تعامل آن ها، ایجاد معیشت پایدار و حفظ محیط زیست اشاره نمود. ایجاد و توسعه اشتغال های خرد روستایی با بسیج جوامع محلی و توان افزایی جوامع محلی محقق می گردد.

استان خراسان شمالی دارای8 شهرستان 22 شهر و  19 بخش ، 45 دهستان و با جمعیت روستایی بالغ بر  368،457 نفر و تعداد  1296 آبادی دارای سکنه و فاقد سکنه می باشد که 43% جمعیت استان روستایی می باشند.

دفتر روستایی و شوراهای استانداری  با پشتوانه دهیاریهای استان به عنوان بازوان اجرایی دولت در ارائه خدمات به روستاییان نقش به سزایی دارند و با احصای مشکلات و اطلاع رسانی به دستگاههای اجرایی در مرتفع نمودن مشکلات تلاش بسیار می کنند. با توجه به جمعیت 43 درصدی روستایی استان، وسعت، پراکندگی و محرومیت روستاها طرح ها و برنامه ها تا حدی توانسته سطح رفاه روستایی را ارتقا دهد. با ورود دولتمردان در عرصه روستا در قالب برنامه های توسعه روستایی کشور تغییر نگاه به مدیریت روستایی استان در امتداد سیاست های نظام، این مسائل مهم بیشتر مورد توجه قرار گرفت تا جاییکه شاهد ارتقای سطح خدمات در ابعاد اجتماعی( مردم روستا) اقتصادی( طرحهای اقتصادی روستا) در سطح مطلوبی از شاخصها در سال 1400 بوده ایم واهتمام سیاستهای دولت در کاهش شکاف شهر و روستا در زمینه برخورداری از زیرساخت های توسعه و رشد روستاهای استان گواه این ادعا می باشد.