تا چهار سال قبل مواد خام این معدن به استان خراسان شمالی و کارخانه آلومینای جاجرم منتقل می شد و در آنجا بعد از فرآوری و تولید پودر آلومینا به شمش آلومینا تبديل می شد.
اکنون تولیدکنندگان برای تامین مواد اولیه خود گرد جهان می گردند و سالانه واردات یک و نیم میلیون تن پودر آلومینا به کشور با قیمت هر تن حدود ۵۰۰ دلار انجام می شود.
با توجه به خواص منحصربه فرد فلز آلومینیوم و استراتژیک بودن این فلز در جهان، و همچنین با توجه به هدفگذاری تولید ارقام بالای این فلز در برنامه های کشور و احداث چند کارخانه تولید شمش آلومینیوم، اهمیت تأمین مواد اولیه این فلز راهبردی بیشــتر مشخص می شود.
آلومینا مهمترین ماده اولیه در این صنعت است که از فراوری سنگ معادن بوکسیت به دست می آید. در حال حاضر تنها تولیدکننده این محصول، شــرکت آلومینــای ایران (مجتمع جاجرم) است که تأمین خوراک آن از طریق استخراج معادن بوکسیت
به عنوان ورودی زنجیره تولید آلومینا و آلومینیوم صورت می پذیرد.
ذخایر بوکسیت در کشور ما در مقایسه با سایر کشورها، اندک محسوب می شود، به گونه ای که تولید یک سال برخی از این کشورها به اندازه کل ذخایر بوکسیت شناسایی شده ایران است.
در این میان معدن تاش، به دلیل میزان ذخیره قابل استخراج، کانی زایی و شرایط ماده معدنی آن، به عنوان یکی از منابع اصلی تأمین، در حال حاضر از جمله مهمترین معادن بوکسیت کشور محسوب می شود. با این حال پروانه بهره برداری این معدن در سال 1398 به سبب نگرانی های اجتماعی از آلودگی های زیست محیطی حاصل از استخراج و بروز برخی منازعات محلی تمدید پروانه با دستور شورای تأمین استان تمدید نشد.
جلوگیری از بهره برداری معدن تاش و تعطیلی این معدن تأثیر زیادی بر کاهش کیفیت بوکسیت مورد استفاده شــرکت آلومینا به عنوان تنها تولیدکننده پودر آلومینا گذاشته است. به طورکلی مهمترین نگرانی هــای موجود پیرامــون فعالیت معدن، درخصوص آلودگی آب و تخریب منابع آبی و تبعات ناشــی از آن نظیر تأثیر این فعالیتها بر آبهای سطحی، تغییر جریان آبهای سطحی و سیل خیزی منطقه اســت.
در راستای بررسی این چالشها و همچنیــن برمبنای مطالعات صورت گرفته، اقدام هایی پس از سال 1398 در جهت برطرف کردن نگرانیها انجام شده است.
بر این اساس و با توجه به اقدامهای اصلاحی و تمهیدات صورت گرفته و تأییدات مراجع قانونــی و نظارتی و اهمیت معدن تاش در چرخه اقتصادی کشــور، چالشهای تأمین بوکســیت از خارج از کشور، خروج ارز و کاهش اشتغال پایدار، پیگیری ها برای امکان بازگشایی مجدد معدن توسط مسئولان ذیربط با در نظر گرفتن اقناع اجتماعی در حال انجام است که باید دید چه نتیجه ای در این زمینه حاصل خواهد شد.
پیگیری های خوبی برای بهره برداری مجدد از معدن تاش در حال انجام است
رئیس مجمع نمایندگان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار ما، در خصوص معدن تاش و بهره برداری آلومینای ایران از این معدن، گفت: پیگیری های خوبی برای بهره برداری مجدد از معدن تاش در سمنان به عنوان یک معدن استراتژیک در حال انجام است.
دکتر محمد وحیدی اظهارداشت: نکته مهم این است که پیگیری های حقوقی در سطح کشور در این رابطه انجام شده است و جلسات مهمی توسط ریاست جمهور و معاونت اجرایی رئیس جمهور برگزار شده است.
وحیدی افزود: گزارشاتی نیز به کمیسیون اصل ۹۰ و سازمان بازرسی کشور ارسال و پیگیری از دستگاه های نظارتی مرتبط در حال انجام است تا فرصت جدیدی برای این موضوع فراهم شود.
وی اظهارداشت: در جلسه ای که با وزیر صمت داشتیم نیز ایشان دستور ویژه به معاونت بهره برداری امور معادن دادند تا مذاکره فوری در این خصوص انجام شود و بحث مشکل ایجاد شده و راه اندازی مجدد این معدن با رعایت تمام اصول ، قوانین و مقررات مربوطه حل شود.
رئیس مجمع نمایندگان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی گفت: معاون وزیر نیز اعلام کردند با توجه به اینکه این معدن قبلا بهره برداری شده و هیچ گونه مشکل و گزارشی در خصوص ایرادات اعلام شده توسط دستگاه های نظارتی، محیط زیست و جهاد کشاورزی و... در بهره برداری از معدن و نکات مهمی که به عنوان موانع بهره برداری در حوزه آب چاه های آن منطقه اعلام شده بود وجود نداشته ُ تمام دستگاه ها فرآیند بهره برداری را تایید کردند.
وحیدی افزود: اکنون در صورت اینکه استانداری و اداره کل صمت سمنان تمدید پروانه نهایی این معدن را به وزرات صمت اعلام کنند، کار بهره‌برداری از این معدن برابر قانون به عنوان یک معدن استراتژیک برای استحصال فلز استراتژیک در سطح کشور مورد تایید قرار خواهد گرفت.
وی تصریح کرد: وزیر صمت در دوره حضور خود با جدیت و حساسیت نسبت به این موضوع پیگیری های خوبی داشتند که امیدواریم نتیجه مطلوب حاصل شود.
تعطیلی معدن بوکسیت تاش غیر قانونی است
این در حالی است که معاون معادن و فرآوری مواد وزارت صمت نیز چندی قبل از پیگیری فعالیت مجدد معدن بوکسیت تاش در استان سمنان خبر داد.
رضا محتشمی پور با اشاره به پیگیری ها این وزارت در زمینه تعطیلی معدن تاش، گفت: تعطیلی این معدن غیرقانونی است.
محتشمی پور با بیان اینکه محدوده فعالیت معدن تاش به شدت برای کشور مورد نیاز است و جزء اولویت های معدنی کشور محسوب می شود، افزود: این معدن هیچ محدودیت قانونی برای فعالیت ندارد و تمام مجوزهای زیست محیطی، منابع طبیعی، میراث فرهنگی و سایر مجوزهای مورد نیاز از دستگاه های لازم را داشته و در حال فعالیت بوده اما در یک مرحله ای با یک فضا سازی روانی که انجام شد مخالفت و ممانعت هایی برای فعالیت آن ایجاد شده که این مشکل پیش آمده با ورود دستگاه های مرتبط حل خواهد شد.
ظرفیت استخراج حدود ۴۰۰ هزار تن بوکسیت از معدن تاش
مدیر معدن بوکسیت تاش نیز اعلام کرده بود: براساس پروانه بهره برداری در سال حدود ۴۰۰ هزار تن از این معدن بوکسیت استخراج می شود اما اکنون فعالیت این معدن تعطیل شده است.
سعید بیات افزود: در حال حاضر این مواد مورد نیاز در کشور از سایر کشورها وارد می شود.
رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق ایران نیز گفت: در بسیاری از کشورها فعالیت معادن در حال انجام است همانند گرجستان که معدن طلا را در میان جنگل برداشت می کنند و مشکلی در این زمینه ندارند.
بهرام شکوری افزود: این در حالی است که در این کشورها در قبال استحصال معدن موظف می شوند تا پوشش گیاهی و جنگلی در دیگر نقاط ایجاد کنند.
برخی از دستگاه ها معتقدند این تصمیم در شورای تامین استان گرفته شده است اما اگر ضوابط محیط زیستی رعایت شود و منابع آب و خاک منطقه در خطر نباشد مشکلی برای ادامه فعالیت این معدن وجود ندارد.
مرکز پژوهش های مجلس نیز در خصوص این موضوع در گزارشی ضمن ارائه ۸ راهکار گفته است باید با ارائه راهکارهای عملیاتی و واقع بینانه علاوه بر تدوام فعالیت معدن کاری و تامین نیازهای کشور به بوکسیت، امکان رفع نگرانی های زیست محیطی و اجتماعی نیز فراهم شود.
طبق قانون چنانچه بین دستگاه های وزارت صمت و محیط زیست در موضوع بهره‌برداری از یک معدن اختلاف نظری وجود داشته باشد تعیین تکلیف درباره بهره برداری از معدن به هیات وزیران سپرده می شود.