میدان گازی آرش

میدان نفتی و گازی آرش یکی از میادین توسعه نیافته استراتژیک ایران است که مشترک با ناحیه بی طرف بین کویت و عربستان است.

امتداد ساختمان میدان آرش در آب‌های ایران و ناحیه بی طرف بین کویت و عربستان، به میدان الدرة کویت می‌رسد و اکثر مساحت آن در آب های کویت و عربستان قرار دارد که از سال ١٩٧۵ در حال بهره‌برداری است. طبق این مرز حدود چهل درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش، در آب‌های ایران قرار دارد.

روابط ایران و عربستان

توسعه روابط ایران و عربستان پس از آغاز مجدد روابط دوجانبه با میانجیگری چین طی سال جاری، گسترش یافته است حالا بعد از ۷ سال کنار گذاشتن اختلافات این روزها با مطرح شدن مالکیت میدان گازى آرش ممکن  است کمی روابط دو کشور دچار احتلافاتی در زمینه انرزی شود 

اختلاف در میدان گازى آرش فقط میان ایران و  عربستان نیست بلکه طرف سوم این اختلاف کویت است چرا که این میدان مشترک میان ایران با عربستان و کویت است و کویت می‌گوید میدان نفتی آرش، کویتیسعودی است و ایران حق بهره‌برداری از آن را ندارد.

روابط ایران و کویت

بعد از قطع روابط ایران و عربستان در دی ماه ۱۳۹۴، دولت کویت اقدام به بازگرداندن سفیر خود از تهران کرد و روابط را به کاردار کاهش داد.

اما بعد از هفت سال، مجددا سفیرش را به تهران اعزام کرد. البته سفیر ایران در کویت در این مدت همچنان به فعالیت خود ادامه داد و قرار است بزودی «محمد توتونچی» به جای «محمد ایرانی» برای تصدی سفارت ایران در کویت راهی این کشور شود.

میادین مشترک

ایران در ۲۸ میدان نفت و گاز با کشورهای همجوار خود که مهم ترین آن کشورهای عضو شورای همکاری و عراق است، اشتراک دارد؛ این میادین ۲۰ درصد از ذخایر نفت ایران و ۳۰ درصد از ذخایر گاز طبیعی ایران را در بر دارد که مشهورترین آن میدان پارس جنوبی است که در قطر با نام میدان الشمال شناخته می شود. ایران و عربستان نیز در سه میدان اسفندیار یا همان لولو، فروزان یا همان المرجان و الدره یا همان آرش اشتراک دارند.

آرش کجاست؟ 

میدان گازی آرش در شمال خلیج فارس واقع است و این میدان را شرکت نفتی ژاپنی «‌ای ـ او ـ سی»  در سال ۱۳۴۶ کشف کرد. ذخیره گاز این میدان ۲۰ میلیارد متر مکعب و ذخیره نفت درجای آن هم نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود. 

ایران و کویت در آن زمان هر کدام امتیاز بهره‌برداری از این میان را به شرکتی واگذار کردند، ایران به شرکت نفت ایران و انگلیس (بی پی فعلی) و کویت به شرکت رویال داچ شل. این اختلاف از آن زمان لاینحل مانده است.

نزاع بر سر این میدان گازی میان ایران و کویت به دهه ۱۹۶۰ مربوط می‌شود که هر کدام  از این کشورها حقوق حفاری برای کشف گاز را به دو شرکت مختلف واگذار کرد.

بازخوانى پرونده

عربستان و کویت در گذشته، توافقی برای توسعه این میدان امضا کردند اما ایران اعتراض و تاکید کرد که او نیز در این میدان اشتراک دارد و برخی از بخش های آن در آب های منطقه ای ایران قرار دارد.

پس از اعلام سفر امیر کویت به ایران در سال ١٣٩٣، معاونت امور بین‌الملل وزارت نفت با همکاری کارشناسان ذیربط اقدام به تعریف سناریوهای مختلف مرزی جهت امضای تفاهم نامه فیما بین رییس جمهوری کشورمان و امیر کویت نمود. این در حالی بود که عملیات ساخت پایه آرش نیز در شرف اتمام بود و این سازه آماده نصب در موقعیت تعیین شده بود، اما متاسفانه پس از سفر امیر کویت، به شکل ناگهانی تمامی فعالیت‌های این میدان به حالت تعلیق درآمد و در سکوت خبری پایه ساخته شده برای این میدان نیز تغییر کاربری داده و برای نصب در یک میدان دیگر آماده شد. به این ترتیب توسعه این میدان از دستور کار خارج شد.

توافق ترسیم مرزهای دریایی

در سال ۲۰۱۱، ایران حفاری در این میدان را از سر گرفت و این باعث شد که کویت و عربستان درباره ترسیم مرزهای دریایی خود و ترسیم میدان‌های نفتی مشترک به توافق برسند.

سپس به مدت چند سال ایران و کویت مذاکراتی برای حل اختلافات بر سر منطقه کمربند ساحلی در مرز دریایی دو کشور اجرا کردند که نتیجه‌ای در پی نداشت.

مروری بر اتفاقات از سال ۲۰۱۹تا ۲۰۲۲

در دسامبر ۲۰۱۹ کویت و عربستان یادداشت تفاهم «همکاری مشترک برای توسعه میدان الدره  آرش امضا کردند که در مارس ۲۰۲۲ عملی شد.

در ۲۱ مارس ۲۰۲۲ عربستان و کویت، توافقی را برای توسعه این میدان گازی امضا کردند که به موجب آن شرکت نفط کویت و شرکت آرامکو اقدامات لازم برای توسعه این میدان گازی و استخراج آن را انجام می‌دهند.

در تاریخ نهم فروردین وزیر خارجه کویت : میدان گازی الدرة یک موضع سه جانبه میان این کشور، عربستان و ایران است.

 ۲۹ مارس ۲۰۲۲ احمد ناصر الصباح، وزیر خارجه کویت: میدان الدره کاملا متعلق به کویت و عربستان است و فقط این دو کشور حق سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری در این میدان نفتی و گازی را دارند.

 ۸ آوریل ۲۰۲۲ وزیرخارجه کویت در تماس تلفنی با وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به لزوم تعیین مرز آبی و بهره برداری از میادین مشترک، آمادگی کویت را برای از سرگیری مذاکرات حقوقی دو کشور اعلام کرد.

در آوریل ۲۰۲۲ وزارت خارجه عربستان در بیانیه ای تاکید کرد که عربستان و کویت بر حق خود در بهره برداری از منابع طبیعی این منطقه تاکید می کنند.

در ۱۶ مه ۲۰۲۲ عبدالعزیز بن سلمان، وزیر نفت عربستان بر تمایل عربستان و کویت بر بررسی مساله میدان گازی الدره با ایران تاکید کرد.

نزاع مجدد

نزاع مجدد بعد از اظهارات محسن خجسته‌ مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران صورت گرفت.

خجسته مهر، یکم ژوئیه گفت: برای همه میدان‌های مشترک بین ایران و عربستان برنامه و مصوبه‌های لازم برای افزایش تولید و نگهداشت توان تولید دریافت شده است.

وی افزود که آمادگی کامل برای آغاز حفاری در میدان مشترک نفتی آرش وجود دارد و منابع قابل‌توجهی را برای اجرای طرح توسعه این میدان در هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران مصوب کرده‌ایم و با آماده شدن شرایط، حفاری را در میدان آرش آغاز می‌کنیم.

موضع گیری کویت 

بعد از سخنان خجسته مهر سعد البراک، وزیر نفت کویت، بر مخالفت کامل کشور خود با ادعاها و اقدامات ایران در میدان گازی الدرة تاکید کرد.

البراک تاکید کرد که میدان الدره، ثروت طبیعی کویت و عربستان است و هیچ طرف دیگری تا زمانی که ترسیم مرزهای دریایی تعیین تکلیف نشده، در آن حقوقی ندارد.

غافلگیرى کویت از موضع ایران 

وزیر نفت کویت گفت که از ادعاها و قصد ایران درخصوص میدان الدره که با ساده ترین قواعد روابط بین المللی در تعارض است، غافلگیر شدیم.

البراک تاکید کرد که کویت و عربستان کاملا بر سر اینکه  ایران یک طرف مذاکره باشند توافق دارند.

وزیر نفت کویت ایران را به پایبندی به ترسیم مرزهای بین المللی دریایی پیش از اینکه حقی در میدان الدره داشته باشد، فراخواند.

موضع گیری وزارت خارجه کویت

پیش از البراک یک مقام مسئول در وزارت خارجه کویت اعلام کرده بود که منطقه دریایی که میدان گازی الدره در آن قرار دارد، در محدوده دریایی کشور کویت است و منابع طبیعی آن بین کویت و عربستان مشترک است و دارای حقوق انحصاری در آن هستند.

بعد از کویت موضع گیری عربستان

خبرگزاری رسمی عربستان "واس" به نقل از یک مقام آگاه در وزارت خارجه این کشور تأکید کرد که مالکیت ثروت‌های طبیعی در مناطق آبی تقسیم شده از جمله میدان گازی الدره / آرش  کاملا و فقط متعلق به عربستان و کویت است و فقط این دو کشور از حاکمیت کامل بر منابع طبیعی این منطقه برخوردارند.

این مقام تأکید کرده که عربستان سعودی بار دیگر از ایران می‌خواهد که مذاکرات مربوط به ترسیم مرزهای شرقی منطقه آبی را که میان کویت و عربستان تقسیم شده آغاز کند.

به گفته این مقام رسمی عربستانی، به موجب قوانین بین‌المللی این کشور و کویت با یکدیگر یک طرف مذاکره‌کننده در برابر طرف ایرانی را تشکیل می‌دهند.

عربستان و کویت به دنبال خوردن حق مردم ایران نباشند!

عضو کمیسیون انرژی مجلس، در این باره به تابناک گفت: از همسایگان توقع داریم به دنبال خوردن حق مردم ایران نباشند، به ویژه عربستان در این زمنیه خوش رفتارتر عمل کند.

هادی بیگی‌نژاد در واکنش به اظهارات مقامات این دو کشور بیان کرد: هیچ سندیتی مبنی بر آنکه ایران در میدان آرش سهیم نیست وجود ندارد. اگر چنین است کویت و عربستان هم سهمی در این میدان ندارند.

وی ادامه داد: بروز چنین رفتارهایی از سوی کشورهای همسایه مخصوصا عربستان باعث تنش‌زایی می‌شود. این در حالی است که زمان زیادی از بهبود رابطه ایران و عربستان نگذشته است. با این اوصاف اینکه مقامات ریاض چنین اظهاراتی می‌کنند سوال برانگیز است!

بیگی‌نژاد افزود: ایران در میدان آرش سهم دارد و از حق خود کوتاه نمی‌آید. دولت نیز باید این موضوع را از مسیر حقوقی دنبال کند و  نسبت به آن بی‌توجه نباشد. 

او در پاسخ به این که چرا عربستان به‌رغم بهبود روابط خود با ایران چنین رفتاری نشان داد عنوان کرد: این واکنش عربستان ثابت کرد در عرصه بین‌الملل نمی‌توان روی دوستی هیچ کشوری حساب باز کرد. 

این نماینده مجلس تصریح کرد: تا چندی پیش از عربستان به عنوان گاو شیرده آمریکا یاد می‌کردند؛ بنابراین، این کشور تغییر رویه داد و اقدام به ترمیم رابطه خود با همسایگان از جمله ایران کرد؛ اما این به معنای آن نیست که از منافع خود چشم‌پوشی کند.

بیگی در جمع‌بندی سخنان خود گفت: توقع می‌رود عربستان در رفتار خود تجدیدنظر کرده و خوش رفتارتر عمل کند. مقامات ایران نیز از مسیر حقوقی نسبت به تعیین سهم ایران در میدان آرش اقدام کند.

میدان آرش معادل یک فاز پارس جنوبی گاز دارد

بر اساس این گزارش مشخص است که کشورها فارغ از هرگونه تعهدی نسبت به همسایگان خود، به دنبال منافع شخصی خود هستند؛ بنابراین، نمی‌توان روی دوستی هیچ یک از کشورها حساب باز کرد.  ماجرای سهم ایران در میدان آرش، مصداق بازر همین موضوع است.

این میدان که کویتی‌ها آن را الدره می‌نامند، میان ایران، کویت و عربستان است. بخش‌هایی از میدان آرش در محدوده آب‌های تعیین حدود نشده ایران و کویت قرار دارد و چندین دهه است، موضوع مورد نزاع دو کشور به شمار  می‌آید.

به گفته نرسی قربان، کارشناس حوزه انرژی، میدان آرش، روزانه یک میلیارد فوت مکعب یا معادل یک فاز پارس جنوبی می‌تواند برای ایران گاز داشته باشد؛ بنابراین، علاوه بر تأمین کامل گاز در داخل، می‌توان نسبت به صادرات آن نیز اقدام کرد.