به گزارش اترک، کشاورزی و دامداری بزرگترین ظرفیت خراسان شمالی برای اشتغال و توسعه است ولی همچنان این دو بخش در این خطه بر مدار سنتی می چرخند و این در حالیست که ۴۴ درصد جمعیت استان در مناطق روستایی سکونت دارند که اغلب آن ها در این دو بخش فعال هستند.
برای اینکه شعار توسعه و پیشرفت خراسان شمالی محقق شود، می توان با سرمایه گذاری بر روی بخش های مختلف کشاورزی و دامداری استان، بسیاری از جوانان را صاحب شغل کرد ولی این طور که پیداست هنوز برنامه های مشخصی برای خروج کشاورزی و دامداری استان از حالت سنتی به صنعتی اجرایی نشده و آن میزان هم که اجرایی شده ثابت مانده و افزایش نیافته است.
بیش از ۲ میلیون راس دام سبک و حدود ۸۰ هزار راس دام سنگین در خراسان شمالی وجود دارد که به نوعی قطب دامپروری کشور محسوب می شود و معیشت بسیاری از مردم به این بخش گره خورده است و همچنین گوشت تولیدی عشایر این استان کیفیت بسیار بالایی دارد اما به علت نداشتن برند، نبود صنایع بسته بندی و صنایع تبدیلی و تکمیلی، ارزش افزوده این محصول از استان خارج می شود و بی نام و نشان به فروش می رسد.
افزون بر ۹۰ درصد دامداری های سبک و ۸۵ درصد دامداری سنگین خراسان شمالی به شیوه های سنتی مدیریت می شود و خراسان شمالی در زنجیره تولید و ارزش در بخش دام سبک و طیور رتبه ۹ کشور را دارد.
خراسان شمالی با داشتن ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد دامی یکی از قطب های دامپروری کشور محسوب می شود که ظرفیت عظیم برای اشتغال و کسب درآمد برای مردم استان است اما متاسفانه مشکلاتی مانند خشکسالی و... موجب شده تا دامداران و مردم دام‌های خود را به فروش برسانند، برای اینکه مهم ترین و اساسی ترین چالش بخش کشاورزی و دامداری خراسان شمالی یعنی خشکسالی را پشت سر بگذاریم باید به سمت طرح های بیشتر صنعتی حرکت کرد چرا که از این طریق می توان بخشی از اثرات خشکسالی و تهدید آن برای کشاورزان و دامداران استان را کاهش داد.
البته ناگفته نماند که نبود صنایع تبدیلی بزرگترین چالش بخش کشاورزی و دامداری استان‌مان است که با سرمایه گذاری و جذب سرمایه می توان این مشکل را هم به طور قطع حل کرد و اگر در یک جمله بخواهیم مشکل استان در این بخش مهم را عنوان کنیم باید بگوییم که نیاز خراسان شمالی در بخش کشاورزی و دامداری ایجاد مشوق های لازم برای سرمایه گذاری است و باید زنجیره تولید بسیاری از محصولات استان برای اشتغال و توسعه فراهم شود چرا که با سرمایه گذاری و راه اندازی واحدهای بسته بندی و تبدیلی و حرکت کشاورزی و دامداری استان به سمت صنعتی شدن می توان آینده ای درخشان برای استان یک میلیون نفری خراسان شمالی متصور شد.
ضریب تبدیل استاندارد خوراک به گوشت در دام سبک ۶ کیلوگرم علوفه برای تولید یک کیلوگرم گوشت و در دام سنگین نیز هشت به یک کیلوگرم است در حالی که بدلیل افزایش قیمت نهاده دامی این ضریب به صرفه دامداران نیست با این حساب به طور متوسط برای تولید یک کیلوگرم گوشت قرمز دام سبک در دامداری های سنتی حدود ۱۱۰ هزار تومان هزینه در بر می گیرد در حالی که قیمت دام زنده در بازار کمتر از ۸۰ هزار تومان است.
۷۰ درصد هزینه های یک دامداری مربوط به تهیه علوفه و ۳۰ درصد مربوط به هزینه های دارویی، دامپزشکی و سایر موارد است که این هزینه ها با همدیگر همخوانی ندارد. باید منابع علوفه ای ارزان و حتی بی ارزش در اختیار دام قرار گیرد تا هزینه های تولید کاهش یابد چرا که در سال های گذشته خوراک لوکس از جمله جو، ذرت، سویا در اختیار دام قرار گرفت که دامدار با مشکلات واردات و افزایش قیمت ها مواجه بود، این در حالیست که در برخی از کشورها همچون هندوستان از مواد بی ارزش علوفه ای، دام را پروار می دهند در حال که دامداران کشور ما به مصرف خوراک دام لوکس وابسته اند.
خشکسالی، افزایش قیمت علوفه و کمبود نهاده ها سبب افزایش هزینه تولید می شود و این موضوع به شدت بر روی تصمیم گیری دامداران برای حذف دام موثر است و در گله های دام داشتی اعم از دام سبک و سنگین سالانه حذف دام از گله به دلائل مختلف از قبیل عدم باروری، غیر اقتصادی بودن دام، بیماری ها، صدمات فیزیکی، نقایص ژنتیکی و نیز مازاد بودن دام انجام می شود.
متاسفانه با فروش و کشتار دام ها در آینده دچار مشکل خواهیم شد چرا که دام های مولد نیز کاهش می یابد.
کمبود دام سبب افزایش قیمت گوشت قرمز خواهد شد از طرفی کشتار دام های مولد هم که با کاهش جمیعت دام همراه خواهد شد، صنعت دامداری و دامپروری را در معرض سقوط قرار می دهد کشتار و روند حذف دام های مولد در استان، صنعت دامداری و گاوداری خراسان شمالی را بشدت در معرض تهدید قرار خواهد داد.
از طرفی هم اعمال شیوه های اصولی مدیریت تغذیه و پرورش دام منجر به کاهش ۵۰ درصدی مصرف خوراک دام سنگین و سبک می شود اما تمامی دامداران به ویژه دامداران سنتی این مهم را رعایت نخواهند کرد چرا که نیروهای باتجربه برای بحث آموزش و ترویج نیز اندک است.
نه تنها باید به صنعتی شدن بخش دامپروری و دامداری خراسان شمالی توجه کرد بلکه باید بخش کشاورزی را هم مورد توجه جدی قرار داد.
سطح اراضی کشاورزی و بایر خراسان شمالی ۴۰۰ هزار هکتار است، کل اراضی استان ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار بوده که اکنون ۱۳ درصد از این سطح به بخش کشاورزی اختصاص دارد و ۸۷ درصد نیز اراضی غیرکشاورزی است و حدود ۸۲ هزار بهره بردار بخش کشاورزی هم در این استان مشغول به فعالیت هستند.
وجود خشکسالی های پی در پی و کمبود منابع آب در بسیاری از استان های کشور، مساله مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی را به یکی از مهمترین مسایل در این عرصه تبدیل کرده است و از عوامل اصلی محدودکننده توسعه فعالیت های کشاورزی به شمار می رود.
اهمیت و ارزش آب در دنیای امروز و ضرورت مدیریت مصرف و حفظ منابع آبی و نقش آب در توسعه بر کسی پوشیده نیست از این رو اجرای سیستمهای کنترل و مدیریت مصرف این مایع حیات در همه بخشها و مناطق کشور از جمله خراسان شمالی امری با اولویت بالاست. در بخش کشاورزی نیز با توجه به نقش و سهمی که در تولید و آب‌بری دارد با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری تلاشی موثر در جهت افزایش بهره‌وری آب و مدیریت مصرف آن انجام می‌شود.
بخش کشاورزی با ۹۰ درصد مصرف آب کشور بزرگترین و مهمترین مصرف‌کننده آب در ایران به شمار می‌رود و البته بیشترین میزان اتلاف منابع آب به دلیل عدم استفاده از فناوریهای پیشرفته آبیاری و عواملی مانند عدم رعایت الگوی کشت صحیح در مناطق مختلف در این بخش به هدر می‌رود.
با توجه به اینکه تا به امروز اقداماتی در بخش مدیریت منابع آبی بخش کشاورزی استان صورت گرفته اما لازم است این اقدامات بیشتر و جدی تر از قبل شوند.
به عنوان نمونه، مسئولان جهاد کشاورزی استان خراسان شمالی اعلام کرده اند که مدیریت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی در تطابق تمامی فرآیندهای اجرایی طرح های آبیاری نوین از مرحله معرفی طرح، ارائه تسهیلات، اجرا تا تحویل بعد از استان تهران رتبه دوم را کسب کرده است. ۹۵ هزار هکتار از اراضی خراسان شمالی مستعد اجرای طرح آبیاری نوین است که تاکنون این طرح در سطح حدود ۳۹ هزار هکتار اجرایی شده است که رقم قابل توجهی را شامل می شود. راندمان آبیاری در روش سنتی در سطح اراضی استان ۳۷ درصد است و با اجرای طرح های آبیاری نوین راندمان آبیاری متوسط تا ۷۵ درصد افزایش می یابد.
همچنین در نیمه نخست امسال ۵۰۰ هکتار از سطح اراضی استان مجهز به سامانه آبیاری نوین شده است که از اعتبارات سال گذشته برای این میزان سطح ۱۴ میلیارد تومان هزینه شد.
برنامه ریزی شده که برای سال جاری تا حدود ۲ هزار هکتار از اراضی استان مجهز به سامانه آبیاری نوین شود که برای این میزان نیز ۱۲۰ میلیارد تومان تسهیلات مورد نیاز است. سال گذشته یکهزار و ۲۰۰ هکتار از کشتزارهای استان به سامانه آبیاری نوین تجهیز شد که بهره‌برداران در این زمینه بیش از ۲۵ میلیارد تومان تسهیلات گرفتند.
تمام بهره برداران و متقاضیان اجرای طرح های آبیاری نوین از منابع مختلف آبی در صورت ارائه درخواست به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان نسبت به تشکیل پرونده و انجام مطالعات و تهیه طرح به صورت رایگان اقدام و پس از طی مراحل تایید طرح، تامین اعتبار و اجرا می شود.
در سامانه‌های قطره‌ای راندمان آبیاری تا ۹۰ درصد هم می‌رسد و بدین ترتیب در سامانه آبیاری قطره‌ای عملکرد انتقال آب ۲ برابر ارتقا می یابد و در هر هکتاری که این طرح اجرا شود به طور متوسط چهار هزار و ۴۰۰ مترمکعب آب صرفه جویی می‌شود.