رجز خوانی یاران امام حسین(ع) در میدان جنگ

رجز خوانی به معنی شعری است که با وزن خاصی جنگجویان در هنگام آغاز جنگ می خوانند و مضامینی حماسی دارد. اشعار رجزخوانی غالبا کوتاه و دارای واژگانی به هم پیوسته است  رجز برای حریف طلبیدن، افتخار ورزیدن، شرافت خویش را بیان کردن حسب و نسب و قبیله خود را معرفی کردن و...کاربرد داشترجز از آیین نظامی زمان گذشته بود. دو قهرمان در میدان جنگ نخست در زمینه شرافت و مدح خود و قبیله خود رجز می‌خواندند و یا اهداف و عقاید خود را روشن می‌ساختند و سپس کارزار می‌کردند،غالبا جنگجویان از این طریق به دنبال معرفی خود هستند این کار که با صدای بلند و لحنی شجاعانه صورت می گرفت آثار روحی بر دشمن می گذاشت و روان آنها را متزلزل می کرد درواقع هدف از این کار به نوعی تحمیل ترس به طرف مقابل بود. لذا غالب این اشعار دارای مفاهیمی هستند که جنگجو را برتر از رقیب و دارای شرافت و شجاعت بیشتر نشان می دهد.

در جنگ در سرزمین های اسلامی نیز بسیار مشاهده شده که جنگجویان هنگام ورود به میدان جنگ تن به تن رجز می خواندند . در روز عاشورا نیز رجز خوانی از سوی یاران امام حسین (ع)  صورت گرفت که علاوه بر مضامین فوق مفاهیم عمیقی نیز در خود دارند. و علی رغم اینکه غالبا فحاشی به رقیب نیز در این رجز ها معمول و مرسوم بود اما رجزهای یاران امام حسین همه مفاهیمی ارزشی و الهی دارند. بنی امیه چنان اوضاع اجتماعی را تحت سیطره و تبلیغات خود قرار داده بودند که بسیاری از لشگریان نمی دانستند که به جنگ اهل بیت رسول الله می روند. لذا رجزهای یاران امام حسین بیشتر جنبه معرفی و شناخت داشت و هدف های الهی و ارزش های انسانی در آنها به وضوح پیداست. یاران امام حسین در رجزهای خود یاران دیگر را ترغیب می کردند و بهشت را به آنها یادآور می شدند و دشمن را از عقوبت جنگیدن با امام حسین آگاه می کردند

یکی از کسانی که در روز عاشورا هنگام ورود به میدان رجز خواند احمدبن محمد هاشمی بود وی یک شعر عربی خواند که معنایش اینچنین است: امروز شمشیر به دست در دفاع از دین و شرفم امتحان خود را پس می دهم و با آن در روز جنگ از دینم دفاع می کنم. جعفربن عقیل نیز یکی دیگر از یاران شهید امام حسین (ع) است که تنها 23 سال سن داشت و اینچنین رجز خواند:( من، جوان ابطحی (مکی) و از نسل طالبم از خاندان هاشم و غالب و ما بی‌گمان، سرور بزرگان هستیم این، حسین است، سرور پاکیزگان. او پس از رجز خوانی وارد میدان شد و 15نفر از دشمنان امام حسین را به قتل رسانید و نقل شده او را با پرتاب تیر از دور به شهادت رساندند.

یزید بن زیاد که ، جزو تیراندازان ماهری بود که هنگام رجز می فرمود: ای خدا همانا من برای حسین یار و یاور هستم از ابن سعد دوری می کنم. همچنین عبدالله بن عمیر کلبی در رجزی که قبل از نبرد خویش می خواند، خشم و قتال و جنگ و کشتار خویش را برای خدا می داند و خود را به غلامی که به پروردگارش ایمان دارد، تشبیه می کند و میفرماید بیعنی نیزه و تیغ شجاعانه به دشمن فرو می برم مانند جوانی که به پروردگارش ایمان دارد.

عمرو بن قَرظه انصاری در رجز خویش می فرماید: یعنی من نگهبانی می کنم از کسی که حفظ جان او بر من واجب است. و می فرماید: یعنی جان من و سرای من فدای حسین(علیه السلام. همچنین زُهیر بن قین در رجز خویش می فرماید: همانا حسین(علیه السلام) یکی از دو فرزند رسول خداست و از خاندانی پاک و پرهیزکار و نیکو کار است...نافع بن هلال جملی با تیرهایی که نام خود را بر آن ها نوشته بود سپاه ابن سعد را هدف قرار داد و 12 نفر را هلاک کرد. وی چنین می سرود:تیرهایی که سوفارشان نشانه دار است، پرتاب می کنم و زمین را از آن ها پر می کنم. ترس از مرگ برای آدمی نفعی ندارد و او را از مرگ باز نمی دارد.» آن گاه به میدان آمد و این رجز را خواند:«من پسر هلال جملی هستم و بر دین علی(ع) می باشم و دین علی(ع) همان دین پیامبر(ص) است.» و نیز این رجز را می خواند:منم جوان یمنی جملی؛ دینم همان دین حسین و علی است. اگر امروز کشته شوم این آرزوی من است و اعتقادم این است که با عمل خویش (شهادت) ملاقات خواهم کرد.»سپس عبدالرحمن بن عبداللَّه بن الکدن یزنی به میدان رفت و چنین سرود:اگر کسی مرا نمی شناسد، من فرزند کدَنَم و بر دین حسین و حسن می باشم».

حضرت علی اکبر هنگام ورود به میدان چنین رجر خواند: «منم علی، فرزند حسین بن علی، به خدای کعبه سوگند، ما به [جانشینی] پیامبر اولی هستیم. به خدا سوگند، (ابن زیاد) بر ما حکومت نخواهد کرد. شما را با نیزه آن قدر می زنم تا خم گردد، و با شمشیر چنان ضربت می زنم که شمشیر در هم پیچد ضربت زدن جوانی هاشمی علوی».رجز حضرت عباس(ع) چنین در تواریخ آمده است: آنگاه که پرندۀ مرگ صدا کند، هراسی از مرگ ندارم تا آن که در دریایی از مردان چابک و شتابنده فرو روم و ناپدید شو جان من فدای (حسین) برگزیدۀ پاک باد. منم عبّاس و هر بامداد کارم سقایی است. آن روز که با شر رو به رو گردم، از آن نمی هراسم». به خدا سوگند، اگر دست راست مرا قطع کردید، من پیوسته از دین خود و از امام راست گوی دارای یقین که نوۀ پیامبر پاک و امین است دفاع می کنم.  «ای نفس از کفّار نترس و در کنار پیامبر، سرور و برگزیدۀ خدا، تو را به رحمت خدای جبّار مژده باد. آنان با ستم کاری، دست چپ مرا قطع کردند، پروردگارا، آنان را به آتش (دوزخ)وارد کن.

امام حسین سالار شهیدان نیز در رجز خود چنین فرمود: «منم حسین بن علی. از خاندان پدرم حمایت می کنم. سوگند خورده ام که تسلیم نشوم و برای دین پیامبر(ص)جان دهم». منم فرزند علی، آن مرد والا از خاندان هاشم؛ هرگاه فخر کنم، همین افتخار مرا بس است.جدّم رسول خدا، بهترین انسان از گذشتگان است و ما چراغ فروزان خدا میان مردم هستیم.مادرم فاطمه است از دودمان احمد، و عمویم که صاحب دو بال (در بهشت) است، جعفر خوانده می شود در خاندان ما، کتاب خدا به راستی نازل شده است و از هدایت و وحی به نیکی یاد می شود.ما مایۀ امنیّت زمین برای تمام مردم هستیم. (به دشمن) حمله می کنیم و به این امر در میان مردم افتخار می کنیم. ما اختیار داران حوض کوثر هستیم که دوستداران مان را با جام رسول خدا سیراب می کنیم و این امر قابل انکار نیست. پیروان ما میان مردم، بهترین پیروان هستند و دشمنانمان روز قیامت زیان می کنند.و...»رجزهای امام حسین (ع) و یارانش همگی حکایت از قلبی آرام و مطمئن دارند که هرگز فریفتگی به مطاع دنیا و ترس از دشمن در آنها راه ندارد.