کاروانسرای شاه عباسی مرکز شهر سمنان به عنوان یکی از ۹۹۹ کاروانسرای ساخته شده در دوران شاه عباس صفوی در شهر سمنان احداث شده و دارای ۴۰۰ سال قدمت است. در سال ۱۳۵۲ به ثبت ملی رسید و پس از آن در حدود سه دهه این کاروانسرای تاریخی به عنوان زندان مرکزی شهر سمنان مورد استفاده قرار گرفت و با توجه به اینکه کاروانسرا در مرکز شهر قرار داشت شهروندان همواره از جانمایی نامناسب زندان و اداره‌کل زندانها گلایه داشتند، چرا که همواره تعداد زیادی خانواده مقابل ساختمان زندان نشسته منتظر اجازه ملاقات حضوری با زندانی بودند که در این شرایط حقوق شهروندی خانواده‌های زندانیان نیز تحت شعاع بود و هم چهره شهر را خدشه‌دار و غمگین می‌کرد.
سرانجام با تلاش پیگیر و مستمر مسوولان وقت و همکاری های بین قوا و دستگاههای اجرایی همکار، کاروانسرا خرداد ۱۳۹۹ از بند زندان خارج و آزادسازی شد و در دومین روز از بهمن ۹۹، آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس وقت قوه قضاییه در سفر به استان سمنان حکم آزادی این کاروانسرا و واگذاری بهره‌برداری آن به شهرداری سمنان را صادر کرد و ۲ روز پس از این سفر، شهرداری سمنان با همفکری کارشناسان میراث فرهنگی اقدامات اولیه تخریب بخش الحاقات و نمایان کردن کاروانسرا از بیرونِ دیوارهای بلند زندان را آغاز کرد و فراهم شدن امکان بازدید مردم از این بنا در عید نوروز وعده داده شد؛ اما به دلیل حاصل نشدن توافق بر سر تخلیه شدن کامل این کاروانسرا توسط اداره کل زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی استان، این کاروانسرا همچنان در بند است.
اکنون با انتقال زندان، یکی از لازمه های آزادسازی این بنای تاریخی انجام شده است، اما درست در جوار کاروانسرای تاریخی شهر سمنان که از بند زندان آزاد شده و در واقع چسبیده به آن، ساختمان اداره‌کل زندانهای استان سمنان قرار دارد و برای بهره‌برداری از کاروانسرا در زمینه‌های مختلف مانند فرهنگی و درنتیجه کمک به رونق گردشگری، ضرورت دارد ساختمان اداره‌کل زندانها نیز از این محل به مکانی دیگر منتقل شود.
اما مشکل اینجا است که اداره‌کل زندانهای استان سمنان در زمان حاضر ساختمانی برای انتقال ندارد و قرار بود شهرداری ساختمانی را در اختیار این اداره‌کل قرار دهد تا ساختمان ملکی اداره‌کل زندانها ساخته شود، طبق گفته مدیرکل زندانهای استان سمنان، با روی کارآمدن اعضای جدید شورای شهر و شهردار توافقات بین اداره‌کل زندانهای استان سمنان و شورای شهر قبلی، بی‌نتیجه ماند(به هر دلیل و البته با اعلام دلایلی از سوی هر دو طرف) و توافقات جدید نیز تاکنون حاصل نشد و اکنون دستگاه قضا با اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان برای تسریع در پاسخ به مطالبه مردمی مبنی بر آزادسازی کاروانسرا وارد مذاکره شده است.
کش و قوس‌هایی که آزادی کامل کاروانسرا را به تاخیر می اندازد
مدیرکل زندانها و اقدامت تامینی و تربیتی استان سمنان با اشاره به برنامه ریزی ها برای آزادسازی کاروانسرای شاه‌عباسی مرکز شهر سمنان، گفت: با تامین ساختمان برای این اداره‌کل، ساختمان مجاور کاروانسرای تاریخی که محل استقرار این اداره کل بود، آزاد می‌شود.
امید کهربایی ابراز داشت: اکنون پیمانکار در حال انجام کارهای مرمتی کاروانسرای تاریخی مجاور اداره‌کل زندانهای استان سمنان است و ممنوعیتی در ورود به کاروانسرا برای انجام امور مرمتی نیست.
وی بیان کرد: طبق توافقات شهرداری و شورای شهر موظف بودند ساختمانی جایگزین برای اداره‌کل امور زندانهای استان سمنان تامین کنند و این بند هنوز محقق نشده است.
کهربایی تصریح کرد: شورای اسلامی شهر جدید با روی‌کار آمدن مصوبه شورای شهر و شهردار دوره قبلی را قبول نکردند و دوباره مصوبه و تفاهم‌نامه امضا شد، اما هنوز اقدام عملیاتی انجام نشده است.
وی افزود: در جدیدترین اقدام، تفاهم‌نامه بین اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و اداره‌کل زندانهای استان برای آزادسازی کاروانسرای تاریخی مرکز شهر سمنان امضا شد.
کهربایی خاطرنشان کرد: ساختمان اداره‌کل زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی استان سمنان در نزدیکی میدان استاندارد این شهر با اعتبار اولیه ۵۰ میلیارد ریال در دست ساخت است.
ماجرا از نگاه مدیران شهری سمنان چگونه است؟
رئیس شورای اسلامی شهر سمنان نیز در خصوص آخرین وضعیت تخلیه کاروانسرای شاه‌عباسی واقع در مرکز شهرسمنان گفت: شورای اسلامی شهر سمنان به منظور ایفای نقش تسهیلگری خود، طی توافق‌نامه‌ای ساختمان سازمان فرهنگی ورزشی اجتماعی شهرداری را با اجاره‌بهای ناچیز برای ۲ سال به اداره کل زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی استان اجاره داد که هرچه زودتر پلاک ثبتی که در حریم کاروانسرا وجود دارد را تخلیه کند.
مهدی خراسانیان بیان کرد: در این توافق‌نامه قید شد که اداره کل زندانها تا یکم تیر ۱۴۰۱ کاروانسرا را تخلیه و به ساختمان نام‌برده نقل مکان کند و همچنین نوشته شد که اگر احداث ساختمان اداره کل زندانها توسط دولت بیش از ۲ سال طول کشید، این قرارداد تا ۲ سال دیگر با همین شرایط قابل تمدید است.
وی افزود: بعد از یک ماه، این اداره کل در پایین قرارداد بندهایی را اضافه کرد، از جمله اینکه شهرداری باید مِلک دادگاه انقلاب را نیز تملک کند در حالی که این پلاک ارتباطی به اداره کل زندانها ندارد و تملک آن تابع قوانین خاص خود است؛ بنابراین این واکنش اداره کل زندانها به استاندار گزارش شد.
رئیس شورای اسلامی شهر سمنان گفت: شورای شهر معتقد است می‌توان از اموال مردم استفاده بهتر و بهینه‌تری شود و اگر این روند تنها به اتلاف وقت منجر شود، مدیریت شهری از آزادسازی کاروانسرا کنار می‌کشد.
تفاهم‌نامه ای که پای میراث فرهنگی را به میان می کشد
رئیس کل دادگستری استان سمنان گفت: تفاهم‌نامه بین اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و اداره‌کل زندانهای استان برای آزادسازی کاروانسرای تاریخی مرکز شهر سمنان امضا شده که گامی جدید محسوب می‌شود.
محمد جعفر عبدالهی ابراز داشت: طبق تفاهم‌نامه مقرر شده تا اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان متولی آزادسازی کاروانسرای تاریخی شهر سمنان شود.
وی افزود: پس از تایید تفاهم‌نامه امضا شده از سوی مرکز، آزادسازی کاروانسرای تاریخی شهر سمنان تسریع خواهد شد.
عبدالهی تصریح کرد: ۲ روز پس از بازدید کاروانسرا و دستور آیت‌الله رییسی رییس وقت قوه قضاییه مبنی بر آزادسازی کاروانسرا، دستور انجام شد، اما مقرر بود تا ساختمانی جایگزین برای اداره‌کل امور زندانهای استان سمنان تامین شود و این بند هنوز محقق نشده است.
وی یادآور شد: با وجود اینکه ساختمان تحویل به دستگاه قضا استان آماده نبود، دادگاه انقلاب از این محل در سال ۱۴۰۰ تخلیه شد.
اما در ادامه مطالعه گفته‌های مدیرکل اداره زندانهای استان سمنان خالی از لطف نیست.
کاروانسرای شاه عباسی سمنان، واقع در مرکز شهر تاریخی سمنان و یکی از ۹۹۹ کاروانسرای ساخته شده در دوران شاه عباس صفوی در این شهر با قدمت ۴۰۰ سال است و با توجه موقعیت مکانی و قدمت آزادسازی این بنای ارزشمند می‌تواند در حفظ اصالت و هویت ایرانی اسلامی، چهره بصری شهر، رونق گردشگری نقش‌آفرین باشد.
با توجه به اینکه گردشگری یکی از محورهای توسعه استان سمنان است آزادسازی کاروانسرا و ایجاد جاذبه‌های فرهنگی نقشی مهم در تحقق این راهبرد، اشتغالزایی و توسعه استان دارد و انتظار می‌رود در انجام توافقات و عملیاتی شدن این طرح تسریع شود./ایرنا