استاد دانشگاه کاتولیکا:
هر جایگزینی به‌غیراز برجام، راه‌حلی به‌مراتب پرهزینه‌تر است
عبدالرسول دیوسالار در پاسخ به این سوال که تقریبا دو ماه از اعلام وقفه در مذاکرات وین می‌گذرد و در این مدت تنها یکبار شاهد سفر انریکه مورا به تهران و واشنگتن برای تبادل پیام بودیم که البته ایران می‌گوید این تبادل پیام‌ها بصورت روتین انجام می‌شود؛ بصورت مشخص این وقفه طولانی چه تاثیری بر آینده برجام خواهد داشت، گفت: درخصوص بحث اول شما درمورد اینکه «این وقفه را چطور باید تحلیل کرد؟»، به اعتقاد من به هر ترتیب نفس این وقفه نشان می‌دهد که چالش‌های جدی میان طرفین و فاصله میان طرفین در بعضی موضوعات همچنان وجود دارد. اگرچه این موضوعات لزوماً فنی نیستند اما می‌دانیم که برجام یک توافق سیاسی است و بنابراین اختلافات سیاسی همچنان وجود دارد. با این حال نکته کلیدی که به نظر من باید به آن توجه داشت این است که با وجود این وقفه ۲ ماهه، مذاکرات شکست نخورده و در حقیقت پایان مذاکرات اعلام نشده، این به معنای آن است که منافع دو طرف در دستیابی به برجام و موفقیت مذاکرات همچنان کاسه سنگین‌تری است و نسبت به احیاناً ابهاماتی که در این مسیر وجود دارد، دارای برتری است.
منافع استراتژیک طرفین در برجام آنقدر زیاد است که اعلام شکست را به تعویق بیندازد
وی افزود: بنابراین منافع استراتژیک طرفین آنقدر زیاد است که اعلام شکست یا پایان مذاکرات را به تعویق بیندازند و فرصت های جدیدی را برای طرفین ایجاد کند. این واقعیت را از سخنان اخیر جوزف بورل می توان فهمید که گفت شاید اعلام یک ضرب العجل برای دستیابی به توافق مقدور نباشد. دلیل اصلی این مساله این واقعیت است که همچنان طرفین راه حل سیاسی جایگزینی برای برجام متصور نیستند. راه‌حل‌های جایگزین مثل تهاجم نظامی یا فشار بیشتر بر ایران پرهزینه هستند و مقبولیت اندکی هم در محیط بین‌الملل کنونی دارند. چه برای ایران و چه برای آمریکا هر جایگزینی به‌غیراز برجام راه حلی به‌مراتب پر هزینه تر از هزینه های سازش در درون سازوکار برجام است. این واقعیت استراتژیکی است که باعث شده است فضای سیاسی را همچنان به نفع استمرار مذاکرات برای احیای برجام حفظ کند با وجود اینکه طولانی شدن مذاکرات نشان می‌دهد که اختلافات جدی است.
تحولات جنگ اوکراین ارزش استراتژیک برجام را برای اروپا بالا برده است
وی افزود: به عبارت ساده‌تر اگر بخواهم بگویم تحولات جنگ اوکراین به نوعی ارزش استراتژیک برجام را بالا برده است، به این دلیل که وابستگی، امنیت انرژی در اروپا را به حوزه خاورمیانه و خلیج فارس افزایش داده و حساسیت امنیت انرژی اروپا را به ناامنی در خاورمیانه بالا برده است. بنابراین اروپایی‌ها برای پیشگری از این موضوع یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر و یک نفع استراتژیک را از امضای توافق در این وضعیت خواهند داشت. این تنها به معنی ورود نفت ایران به بازار نیست بلکه ثبات بازار از طریق دسترسی امن نفت و گاز و میعانات به بازارهای جهانی از جمله بازارهای اروپاست.
وی ادامه داد: شما درنظر بگیرید که هر راه حل جایگزینی برای برجام لزوماً به معنای افزایش تنش در منطقه خاورمیانه و به ویژه خلیج فارس است، چه اگر سناریو جنگ یا درگیری نظامی با ایران را فرض کنیم و چه افزایش فشارها به ایران را در نظر بگیریم که طبیعتا ایرآن‌هم همانطور که در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ مشاهده کردیم، واکنش‌های خاص خودش را به این موضوع خواهد داشت که می‌تواند ثبات خلیج فارس را تحت‌الشعاع قرار داده و احتمالا کاهش دهد. بنابراین تمام این محاسبات باعث شده است که ارزش استراتژیک برجام به ویژه برای بازیگران اروپایی به واسطه جنگ اوکراین افزایش پیدا کند، در حقیقت ریسک‌های درگیر نشدن در یک بحران بزرگ بین‌المللی یا حداقل بگوییم بحران منطقه‌ای دیگر در این وضعیت مساله‌ای است که به نظر من امروز مورد توجه اروپا است.
بین آمریکا و اروپا برداشت یکسانی درمورد نفع احیای برجام وجود ندارد
وی افزود: به عبارت دیگر اگرچه بحران اوکراین می‌تواند برای اروپا از توافق، نفع جدیدی را ایجاد کند اما لزوما این مساله برای آمریکایی‌ها صدق نمی‌کند و آمریکایی‌ها نفع مستقیمی از احصاء برجام در بحبوحه بحران اوکراین نمی‌بینند. بنابراین اختلاف ارزیابی بین اروپا و آمریکا خودش یک مساله برای ایران است به این خاطر که بین آمریکا و اروپا هم برداشت یکسانی درمورد نفع احیای برجام وجود ندارد.
پیشنهاد مورا مبنی بر موکول کردن مذاکره درمورد سپاه به آینده بعید است مورد پذیرش تهران واقع شود
مدیر طرح امنیت منطقه‌ای دانشگاه اتحادیه اروپا گفت: برای رئیس‌جمهور در وضعیت فعلی، برجام فقط در غالب یک استراتژی در دولت ایشان دیده نمی‌شود بلکه در واقع نوع عمل آقای رئیسی در نسبت با مذاکرات اتمی و برجام می‌تواند آینده سیاسی ایشان را هم تاحدود زیادی تحت تاثیر خودش قرار دهد. به هرحال انتقاداتی که به دولت قبل وارد بود فکر می‌کنم هر دولتی را که بعد از آقای روحانی آمده به نوعی نسبت به امضای توافق محتاط می‌کند. پذیرش توافقی که منافع نهادهای نظامی را در نظر نگیرد، مشکل است. بنابراین من بعید می‌دانم که با توجه به تحولات داخلی سیاسی ایران، پیشنهاد آقای مورا مبنی بر موکول کردن مذاکره درمورد سپاه به آینده مورد پذیرش تهران واقع شود.