اترک_ گروه سیاسی: پس از رایزنی جمهوری اسلامی ایران با نمایندگان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، مراسم امضای صورت جلسه نتایج رایزنی‌های ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در تاشکند برگزار شد. در این سند طرف ایرانی تمایل خود را نسبت به تکمیل فرایند کسب وضعیت عضو دائم در سازمان همکاری شانگهای اعلام کرد. در این مراسم «ولادیمیر ناروف» معاون وزیر امور خارجه جمهوری ازبکستان، روسای نهاد‌های دائم سازمان همکاری شانگهای، هماهنگ کنندگان ملی کشورهای عضو و همچنین روسا و نمایندگان نمایندگی‌های دیپلماتیک چین و ایران در تاشکند حضور داشتند.
امضای این صورت جلسه گامی عملی در راستای اجرای تصمیمی بود که سال گذشته سران هشت کشور در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در «دوشنبه» برای آغاز روند پذیرش ایران به عضویت این سازمان اتخاذ کردند. این سند حاکی از آمادگی طرف ایرانی برای عضویت در سازمان و رعایت اهداف و اصول منشور سازمان همکاری شانگهای، معاهدات بین‌المللی و اسناد مصوب در سازمان برای کمک به توسعه دوستی و همکاری‌های متقابل سودمند با کشورهای عضو است.
در این مراسم که «حمید نیرآبادی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری ازبکستان حضور داشت، در سخنانی ضمن تشکر از حمایت کشورهای عضو برای پذیرش کشورمان در این سازمان، چندجانبه گرایی، همکاری جمعی و مبارزه با تروریسم را از ویژگی‌های متمایز سازمان همکاری شانگهای دانست. سفیر کشورمان در تاشکند با بیان این که سازمان همکاری شانگهای یک «کلوپ شرقی» است، گفت: مبنای همکاری در این سازمان بهره گیری از ظرفیت‌های گسترده سازمان در چارچوبی دوستانه و همراه با اجماع است.
مرحله بعدی این روند، امضای یادداشت تعهدات در حاشیه نشست آتی سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در سمرقند در شهریور ماه سال جاری خواهد بود. پس از آن، سران کشورهای عضو اعطای وضعیت عضویت سازمان همکاری شانگهای به کشورمان را تایید خواهند کرد.
«ولادیمیر ناروف» معاون وزیر امور خارجه جمهوری ازبکستان در سخنان خود به این نکته توجه کرد که ایران از سال ۲۰۰۵ میلادی به عنوان یک کشور ناظر، فعالانه در فعالیت‌های سازمان همکاری شانگهای مشارکت دارد. این کشور به طور منظم در جلسات نهاد‌های اصلی و رایزنی در مورد مسائل امنیتی منطقه‌ای شرکت می‌کند. به ویژه، ساختار‌های ذیصلاح جمهوری اسلامی ایران با ساختار منطقه‌ای ضد تروریستی سازمان همکاری شانگهای ارتباط کاری برقرار کرده و حفظ کرده اند. وی افزود: ورود کشوری مانند ایران، منطقه «مسئولیت جغرافیایی» سازمان همکاری شانگهای را گسترش می‌دهد و چشم‌انداز جدیدی را برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای باز می‌کند.
«ژانگ مینگ» دبیرکل سازمان همکاری شانگهای که در این مراسم به صورت ویدئو کنفرانس شرکت کرد، ضمن تشکر از طرف ازبکستانی که ریاست سازمان همکاری شانگهای را بر عهده دارد و سازماندهی این رویداد را انجام داده است، از همه کشورها به دلیل کار هماهنگ در زمینه نهایی کردن اسناد پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای قدردانی کرد.
گفتنی است پیمان شانگهای قطعا از پیمانهای با اهمیت در سطح بین المللی است. حضور چین و روسیه که حق وتو دارند؛ عضویت چهار قدرت هسته ای، همچنین حضور 42 درصد از جمعیت جهان و 28 درصد از تولید ناخالص ملی بر این اهمیت می افزاید. تبلیغ زیاد راجع به هر چیزی آسیب رسان است. نباید به این پیوند همکاری نگاه سطحی داشت و اینگونه قلمداد کرد که با برقراری ارتباط با شرق، از نیاز ارتباط با غرب مستثنی میشویم و تمام روابط تجاری‌مان به شکل صحیح پیش می رود. تبلیغ فراوان اثر ضد تبلیغی ایجاد می کند مخصوصا در شرایط فعلی داخلی که نگاه ضد چینی و ضد روسی رواج یافته است.
البته برخی معتقدند با عضویت کامل ایران در پیمان شانگهای، غرب نیز سیاست متعادل تری نسبت به ایران در پیش خواهد گرفت تا از افتادن کامل کشور به دامان روسیه و چین جلوگیری کند.
پیوستن ایران به پیمان شانگهای حاصل 16 سال تلاش از سوی دستگاه سیاست خارجی کشور بود. پرسشی که بوجود می آید این است که چرا در حال حاضر بعد از 16 سال بستن این پیمان امکان پذیر شده است؟ عوامل مختلفی را میتوان عنوان کرد اما قطعا معاهده 25 ساله چین و ایران و امضای سند همکاری بین روسیه و ایران تاثیر بیشتری گذاشته اند. همچنین بهبود روابط ایران با تاجیکستان بعد از حدود چهار، پنج سال کشمکش این روند را امکانپذیر ساخت.
عده ای عنوان میکنند که به دلیل مشکلات چین و روسیه با ایالات متحده امکان عضویت ایران فراهم شده است اما باید عنوان کرد که پیمان شانگهای دارای 26 ماده است و در ماده 2 منشور، صراحتا اعلام می شود که این سازمان علیه هیچ کشور یا هیچ سازمان منطقه‌ای نیست. مثال دیگر برای نقض این نظریه این است که، هند روابط مسالمت آمیزی را با ایالات متحده دارد و در کنار آن عضو اصلی پیمان شانگهای است. همین عضویت هند میتواند تقض ضد آمریکایی بودن این پیمان باشد.
برای الحاق به پیمان، ایران باید در 40 موافقتنامه به اجماع برسد؛ که این موافقت نامه ها به 4 دسته تقسیم بندی میشوند: سیاسی_ امنیتی، اقتصادی، اجتماعی_ فرهنگی و علمی که از این بین حدودا 50 درصد موافقتنامه ها در حوزه سیاسی_ امنیتی، 10 مورد اقتصادی، 7 مورد فرهنگی_ اجتماعی و 2 بخش علمی دارد. بنابراین سازمان یک سازمان سیاسی_ امنیتی، اقتصادی است و اقتصاد اولویت دوم سازمان است.
فعالان اقتصادی، پیمان شانگهای را برای توسعه اقتصادی کشور فرصتی ارزشمند میدانند؛ چرا که این پیمان به دنبال این است که بخشی از موانع تعرفهای را از سر راه تجارت فرامرزی با کشورهای عضو پیمان در منطقه حذف کند و دسترسی های لجستیکی و قانونی به بازار این کشورها را نیز تسهیل کند.
عضویت ایران در پیمان شانگهای، فرصتهای دوسویه ای ایجاد می‌کند؛ از یک سو ایران مسیر ترانزیتی کالاهای کشورهای شرقی مرز خود به جنوب خاورمیانه و اروپا را تامین می‌کند و از یک سو ایران مسیر ترانزیتی کالاهای کشورهای شرقی مرز خود به جنوب خاورمیانه و اروپا را تامین می‌کند، همچنین از طرق دیگر توسعه بزرگراه بین‌المللی حمل و نقل شمال به جنوب با اتکا به وجود بنادر مهم ایران در سواحل خلیج فارس و دریای عمان، مسیر تجارت بین المللی و منطقه ای تسهیل می کند.
سازمان همکاری شانگهای یک سازمان بین المللی بین دولتی است که در تاریخ ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۱ میلادی در شانگهای چین از سوی قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان تاسیس شده است. در نشست سازمان که روز‌های ۸ و ۹ ژوئن سال ۲۰۱۷ میلادی در شهر آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد، هندوستان و پاکستان عضو دائم سازمان همکاری شانگهای شدند. ترکیه، سریلانکا، ارمنستان، آذربایجان، نپال و کامبوج شریک گفتگو با این سازمان هستند.