اترک_ فرزاد درگاهی: مقایسه سرانه مصرف برق کل میان کشور‌های متفاوت با توجه به تفاوت موقعیت جغرافیایی نمی‌تواند تصویر دقیقی از این مسئله ایجاد نماید. به عنوان مثال قرارگیری ۱۰۰ درصد جمعیت کشور قطر در موقعیت آب و هوایی حاشیه خلیج فارس، زمینه افزایش مصرف برق در حوزه تامین سرمایش را ایجاد می‌کند. بر این اساس مقایسه میزان مصرف برق کل در این کشور با مصرف برق کل ایران با موقعیت‌های آب و هوایی گوناگون اساسا نمی‌تواند مقایسه صحیحی تلقی شود.
از سوی دیگر برق تنها حامل انرژی تامین برق خانگی در بسیاری از کشور‌های جهان تلقی شده و حامل‌های دیگر انرژی نظیر گاز در خانه‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. بر همین اساس، طبیعی است که میزان سرانه مصرف برق در این کشور‌ها از سرانه مصرف برق در ایران فراتر باشد، زیرا در ایران علاوه بر مصرف برق، گاز نیز در جهت تامین انرژی گرمایش و پخت و پز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از همین رو سرانه مصرف برق خانگی با احتساب تامین سرمایش، روشنایی و تامین برق لوازم خانگی می‌تواند، تصویر دقیق‌تری از میزان مصرف برق توسط هر ایرانی و مقایسه با سایر کشور‌های جهان ارائه دهد تا بدین وسیله میزان اسراف برق توسط پرمصرف‌های عمدتا ثروتمند به وضوح بیشتری مشخص شد.
سرانه مصرف برق خانگی در ایران
بر همین اساس، مطابق آخرین آمار ارائه شده تحت عنوان ترازنامه انرژی، سرانه مصرف برق خانگی در ایران معادل ۱۰۵۸ کیلووات ساعت برای هر نفر برآورد می‌شود. این در حالی‌ست که متوسط جهانی این آمار معادل ۱۸۲ کیلووات ساعت است.
به عبارت دیگر میزان سرانه مصرف برق خانگی در ایران ۶ برابر متوسط جهانی و ۷ برابر سرانه مصرف برق هر نفر در کشوری نظیر ترکیه است.
مصرف برق در کشور به دلیل تعرفه‌گذاری اشتباه فاصله معناداری با سایر نقاط دنیا پیدا کرده است. به طوریکه بر اساس گزارشات آژانس بین‌المللی انرژی شاخص‌های سرانه مصرف برق خانگی در ایران 6 برابر میانگین جهانی و 7 برابر کشوری نظیر ترکیه است.
زمانیکه از نظام تعرفه‌گذاری برق صحبتی به میان می‌آید، مسئله مرتبط با پرداخت یارانه انرژی است که در این حوزه بدون در نظر گرفتن عدالت سهم پرمصرف‌ها می‌شود. در همین راستا برای تشریح بیشتر موضوع باید گفت، نظام تعرفه‌گذاری برق در کشور مشابه سایر حامل‌های انرژی، نظام مبتنی بر پرداخت یارانه است. به عبارت دیگر، هزینه‌های تمام شده تولید و توزیع برق بسیار فراتر از میزان هزینه‌ای است که دولت از مشترکان دریافت کرده و مابه‌تفاوت این عدد در قالب یارانه انرژی توسط دولت از منابع بیت‌المال پرداخت می‌شود.
یارانه برق در جیب دهک‌های پردرآمد
در این شرایط، شکل‌گیری یک گزاره سبب توزیع ناعادلانه یارانه می‌شود، زمانیکه نظام تعرفه‌گذاری مبتنی بر یارانه باشد، مصرف بیشتر زمینه دریافت بیشتر پول از بیت المال را فراهم می‌کند. به معنای دیگر هرچه پرمصرف‌تر باشیم، سهم بیشتری از یارانه انرژی را به خود اختصاص داده‌ایم.
مسئله پرداخت یارانه انرژی سبب شده تا مشترکان پر مصرف نیز از این فرصت نهایت استفاده را کرده و به استفاده بدون ترمز از برق بپردازند. بر اساس به روزترین آمار ارائه شده در این حوزه از سوی مرکز آمار 51 درصد از یارانه انرژی حوزه برق به جیب 3 دهک پردرآمد جامعه می‌رود.
در همین راستا باید به این نکته اشاره کرد، هر مشترک بسته به میزان تقاضای خود مجاز به استفاده از برق است و دولت نیز باید این امکانات را به بهترین وجه در اختیار او قرار دهد اما این مسئله زمانی صادق است که مشترک هزینه واقعی برق را پرداخت کرده و از منابع متعلق به عموم مردم قبض برق وی پوشش داده نشود.
یارانه برق عادلانه می‌شود
مصوبه دولت در خصوص اجرای بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ درباره آیین‌نامه تعرفه برق از فردا اول بهمن اجرا می‌شود که بر اساس آن یارانه انرژی برق از این پس عادلانه و هدفمند خواهد بود.
یارانه برق تاکنون بر اساس میزان مصرف پرداخت می‌شد و مشترکانی که برق بیشتری مصرف می‌کردند از یارانه بیشتری برخوردار بودند، اما از این پس، آن بخش از انرژی برق که در چارچوب الگو مصرف می‌شود یارانه دریافت می‌کند و یارانه پرمصرف‌ها برای آن بخشی که بیش از الگو مصرف می‌کنند به صورت پلکانی کاهش می‌یابد.
بر اساس این آیین‌نامه که با هدف ترغیب پرمصرف‌ها برای مصرف بهینه و در چارچوب الگوی برق اجرا می‌شود، تعرفه مشترکانی که در چارچوب الگوی برق انرژی مصرف می‌کنند با یارانه کامل و بدون تغییر محاسبه خواهد شد.
بر اساس این گزارش، پنجم دی‌ماه هیئت وزیران با استناد به حکم مندرج در بند (ی) تبصره (۸) قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، نحوه محاسبه تعرفه برق مصرفی مشترکان را تعیین و اجرای آن از اول بهمن را به وزارت نیرو ابلاغ کرده است.
محاسبه پلکانی
طبق این آیین‌نامه، مشترکانی که زیر الگوی مصرف تعیین شده برای هر منطقه برق مصرف می‌کنند، مشمول هیچ افزایش قیمتی نشده و همچنان برق را به قیمت یارانه‌ای استفاده می‌کنند؛ اما مشترکانی که بیشتر از الگو برق مصرف می‌کنند به صورت پلکانی و در سطوح ۱.۵، ۲ و بیش از دو برابر الگو، یارانه ایشان کاهش یافته و حذف می‌شود.
گفتنی است، در حال حاضر بر اساس آخرین آمار و اطلاعات، بیش از ۷۵ درصد مشترکان این صنعت تا سقف الگو، برق مصرف کرده و مابقی مصرف‌کنندگان بالاتر از سقف الگو از این انرژی مهم استفاده می‌کنند، که تعداد بسیار معدودی از این مشترکان با بی‌توجهی به میزان استفاده خود از انرژی کلیدی برق، بیش از ۲ تا چندین برابر بالاتر از الگوی تعیین شده، برق مصرف می‌کنند.
البته در این آئین‌نامه تغییرات انجام شده در بخش نظام تعرفه‌گذاری برق نسبت به تشویق مشترکان کم مصرف نیز اقدام کرده است، به‌طوری که اگر مشترکان در ۴ ماه گرم سال مصرف خود را زیر الگوی مصرف منطقه خود قرار داده و نسبت به دوره مشابه سال قبل کمتر برق مصرف کنند، از پاداش مدیریت مصرف بهره‌مند می‌شوند.
مشترکان مصرف خود را کم کنند
بر اساس این گزارش، برای نمونه اگر مشترکی که امسال ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه در فصل گرم برق مصرف کرده است و سال آتی در زمان مشابه ۲۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف نماید و در نتیجه ۱۰۰ کیلووات ساعت کمتر از الگو از برق استفاده کند، از یک پاداش کم‌مصرفی برابر نرخ هزینه تامین برق برای هر کیلووات ساعت صرفه‌جویی بهره‌مند خواهد شد، و در صورتی که این کاهش مصرف در ایام پیک مصرف برق کشور باشد این پاداش به ۲ برابر افزایش می‌یابد و حتی امکان رایگان شدن قبض برق مصرفی این مشترک وجود دارد.
طبق اعلام وزارت نیرو، تمامی مشترکان برق می‌توانند با پیش‌بینی و انتخاب پله مصرف خود کمتر از مصرف سال گذشته، ۵ درصد تخفیف در کل مبلغ صورتحساب خود دریافت کنند.
لازم به ذکر است، الگوی مصرف در ماه‌های غیر گرم سال برای کل کشور ۲۰۰ کیلووات ساعت در ماه بوده و در فصل گرم برابر ۳۰۰ کیلووات ساعت در مناطق عادی و برای مناطق گرمسیر با توجه به میزان دمای هوا و پایداری گرما و میزان رطوبت تا چندین برابر مناطق عادی تعیین شده است.
به گزارش اترک پس از سال‌ها سیاست‌گذاری غلط در حوزه نظام تعرفه‌گذاری برق و تاکید بر اجرای این سیاست اشتباه به بهانه واهی سرانجام دولت سیزدهم در قالب مصوبه هیئت وزیران شرایط را برای جراحی اقتصاد برق مهیا کرد و نسبت به اصلاح الگوی تعرفه برق اقدام کرد. مسئله‌ای که با اجرایی شدن آن می توان زمینه اصلاح الگوی مصرف در کشور را فراهم کرده و از حرکت منابع متعلق به همه مردم در جیب اقلیت پرمصرف ثروتمند جلوگیری خواهد کرد. بر اساس گزارشات موجود، به نظر می‌رسد، مصوبه برقی دولت نتایج خود را در فصل تابستان نشان داده و زمینه کاهش 4 تا 5 هزار مگاواتی مصرف برق در اوج بار را مهیا کند.