مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها چیست؟
مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (Corporate Social Responsibility) که در ادبیات نوشتاری و گفتاری اقتصاد و مدیریت امروز دنیا به‌اختصار CSR شناخته می‌شود، مقوله‌ای جدید در مدیریت کسب‌وکار است و در نیم‌قرن گذشته، مانند مقوله توسعه پایدار (SUSTAINABLE Development) و کسب‌وکار سبز (Green Business) یا اقتصاد دیجیتالی (WebEconomie)، در تحلیل روندهای اقتصاد حال و آینده جهان مطرح شده است.
واژه Responsibility از کلمه Responsi مشتق می‌شود که به معنای پاسخ و پاسخگویی است.
در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و حتی درحال‌توسعه، مقوله احترام به حقوق مصرف‌کننده، فقط به موضوعات اقتصادی و تخفیف فصلی و سالانه کالا و خدمات مربوط نمی‌شود و نوع نگاه به حقوق مصرف‌کننده، کمی بالاتر از کیفیت کالا و خدمات و کلماتی مانند OFF یا حراج که روی ویترین مغازه‌ها دیده می‌شود، است. پاسخگویی به افکار عمومی مهم‌ترین وجه CSR یا مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و سازمان‌ها است که باید برمبنای صداقت و راستگویی شرکت‌ها با مشتریان عمل کند.
در واقع مقوله مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، تلاش دارد این مفهوم مهم و بنیادین را در اقتصاد قرن بیست‌ویکمی رواج دهد که در آن تنها، فروشندگان و خریداران نهایی کالا و خدمات نیستند که از خرید یا فروش یک کالا یا خدمت، سود یا ضرر می‌کنند، بلکه دامنه سهامداران و ذی‌نفعان، بیش از خریداران نهایی است، به همین دلیل بحث محیط‌زیست و جامعه نیز به میان کشیده می‌شود.
بحث CSR به‌طورکلی به این مسئله توجه دارد که چقدر فعالیت‌های تولیدی یا خدماتی بنگاه‌های اقتصادی، حامی محیط‌زیست، حامی جامعه، حامی اقتصاد پایدار، حامی حقوق برابر کارکنان، حامی حقوق انسان‌ها و حیوانات یا نسل‌های آینده است.
مسئولیت اجتماعی شرکتی یا مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها یا مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها از جستارهای «اخلاق کسب‌وکار» است که به نقش شرکت‌ها در حوزه اجتماع می‌پردازد. مسئولیت اجتماعی شرکتی مجموعه وظایف و تعهداتی است که شرکت باید در جهت حفظ، مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، انجام دهد.
مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در پیوند با مسئولیت شرکت در برابر جامعه، انسان‌ها و محیطی است که شرکت در آن فعالیت می‌کند و این مسئولیت از جستارهای اقتصادی و مالی فراتر می‌رود. مسئولیت اجتماعی شرکت در تعریفی روشن‌تر این‌گونه بیان شده است:
«مسئولیت اجتماعی شرکت فعالیت‌هایی است که پیش‌برنده سود و منفعت اجتماعی و فراتر از منافع سازمان و آن چیزی است که قانون بایسته می‌دارد.»
مطالبه از سازمان‌ها برای «مسئولانه عمل کردن» در قبال جامعه، موضوعی است که با گسترش روزافزون اثرگذاری آنها بر محورهای تشکیل‌دهنده توسعه پایدار یعنی «اقتصاد»، «جامعه» و «محیط‌زیست»، در دهه‌های پایانی قرن بیستم شدت گرفته و منجر به این شده که مفهومی به نام مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها یا CSR در دنیای مدیریت ظهور پیدا کند.
در موضوع مسئولیت‌های اجتماعی به نظر می‌رسد باید پیش از هر چیز، تعریف درست از مسئولیت اجتماعی و جایگاه آن در شرکت‌ها و مسئولانه عمل کردن مدیران در قبال جامعه پیرامون و رعایت اخلاق حرفه‌ای کار و مواردی از جمله مسائل زیست‌محیطی و اقتصاد سبز را باتوجه به اهداف و دیدگاه‌های مدیریت ارشد هر سازمان یا شرکت یا کارخانه برای زیرمجموعه تعریف کرد و بعد از آن براساس شرح وظایف، پاسخ و عملکرد اجرایی مناسب درخواست کرد.
موضوع مسئولیت اجتماعی شرکتی در زیرمجموعه مسئولیت‌های جمعی دیده می‌شود و حساسیت آن از فردی بسیار بالاتر است.
ناصر بزرگمهر