یا تحول در دیپلماسی کشور با نگاه به شرق

این در حالی است که خرداد ماه سال جاری و به عبارت دیگر در واپسین روزهای عمر دولت دوازدهم، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، در گفت و گوی تلفنی با رئیس جمهوری چین، با اشاره به جایگاه راهبردی و نگاه بلند مدت جمهوری اسلامی ایران به تقویت شراکت همه جانبه با چین به عنوان یکی از قدرت‌های جهانی فارغ از تحولات بین المللی، تسریع در عملیاتی شدن مفاد توافقات دو کشور را مورد تاکید قرار داده بود.

همچنین روحانی با اعلام آمادگی ایران برای ارتقای همکاری‌های مشترک اقتصادی با چین در منطقه غرب آسیا، توسعه این همکاری‌ها را موجب تقویت بیش از پیش روابط دو کشور بویژه در زمینه‌های اقتصادی و تجاری از جمله افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی ایران به چین و تسهیل حضور شرکت های چینی در ایران در حوزه‌های مورد علاقه دانسته بود.

نگاه به شرق

سال‌هاست که نگاه به شرق به عنوان یک راهبرد جدی در سیاست خارجی ایران مطرح شده که شاید همکاری با چین و روسیه مهم‌ترین اجزای آن است. روسیه از مدت‌ها قبل و به خصوص با همکاری دو طرف بر سر سوریه روابط رهبردی را آغاز کرده‌اند. این روابط راهبردی از همکاری نظامی فراتر رفته و به حوزه‌هایی همچون اقتصاد نیز رسیده است. علاوه بر این با پایان تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل افزایش تجارت سلاح نیز می‌تواند مورد توجه طرفین قرار بگیرد. با توجه به این که در دوران بایدن فشار بر روسیه در مسائلی مانند اوکراین بالا خواهد گرفت، تهران و مسکو می توانند جبهه متحدتری در مقابل واشنگتن تشکیل دهند. حوزه نفت نیز با توجه به مشارکت جدی هر دو کشور در این بازار می‌تواند مسیری دیگر برای همکاری طرفین باشد که نمونه آن را در اوپک پلاس می‌توان مشاهده کرد.  در این میان با قاطعیت می‌توان گفت با شرایط فعلی توسعه روابط با چین از اولویت‌های مهم است. واقعیت این است که با وجود تمام ظرفیت‌های نهفته در روابط گسترده ایران و چین همچنان دو کشور روابط خود در سطح مبادلات تجاری تعریف کرده‌اند. شاید به همین دلیل باشد که روابط ایران و چین در طول ده سال اخیر به شدت متأثر از تکانه‌های تحریمی است. فقدان یک رویکرد همه‌جانبه و کلان‌نگر در روابط دوجانبه سبب شده که حتی نیاز چین به منابع نفتی و گازی نیز نتواند استحکام این روابط را تضمین کند، در حالی که کشورهایی همچون امارات، عربستان سعودی و پاکستان مشارکت‌های راهبردی گسترده را با چین برای خود تعریف کنند. شاید یکی از مهم‌ترین دلایل این مساله موکول شدن گسترش روابط بین دو طرف به حل مساله هسته‌ای ایران و اولویت پیدا کردن تجارت با غرب در نگاه دولتمردان ایرانی باشد حال با توجه به اینکه دولت سیزدهم نگاه کلانی به شرق در عرصه دیپلماسی دارد، از این رو ارتقاء همکاری دوجانبه میان ایران و چین میسر خواهد شد.

احیای جاده ابریشم

در سند 25 ساله ایران و چین کشورمان در مسیر احیای جاده ابریشم قرار خواهد گرفت و مرکزیت تبادلات تجاری و تعاملات اقتصادی خواهد بود که قاعدتا این تبادلات جاری و تعاملات اقتصادی با حذف دلار و در واقع با پیمان پولی دوجانبه انجام می‌گیرد که این هم می‌تواند در مسیر دور زدن تحریم‌ها شرایط خوبی برای مردم و گشایش اقتصادی باشد. موضوع جاده ابریشم همواره از گذشته مطرح بوده و چین و ایران نیز بخش عمده ای از این مسیر تجاری را شکل می دادند. نباید از این موضوع نیز غافل شد که هدف چین در احیای این طرح تامین نیازهای داخلی کشور خود به صورت استفاده موثرتر از ظرفیت مازاد آن در برخی صنایع خاص است. این کار باعث می شود چین بازارهای جدید و منابع جدید مواد خام به دست آورد و فرصتی برای سرمایه گذاری ذخایر بالای ارز خارجی خود داشته باشد.

بازار صادراتی چین برای ایران

با توجه به دارا بودن چین از جمعیت زیاد، می تواند بازار خوبی برای صادرات محصولات ایرانی باشد. توجه به این نکته ضروری است که بازار چین برای ایران فضایی پایدار و پر مصرف محسوب می‌شود، البته در چهارماهه اول سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع کرونا و مشکلات ناشی از آن در صادرات نفت و غیرنفتی با کاهش مواجه بوده ایم که البته این کاهش بیشتر به علت افت ارزش قیمت نفت بوده است. البته لازم به ذکر است که در پروژه ملی صادرات غیرنفتی به چین دو موضوع توسعه اقلام صادراتی فعلی از جمله فرش، صنایع دستی، پسته، انجیر، گلاب، خرما، پوست، شیرینی و شکلات و یافتن کالاهای جدید با قابلیت صادرات از ایران در دستور کار قرار گرفته است. در این میان توجه به شرق به خصوص چین از منظر دیگری برای کشور ما اهمیت دارد و آن صنایع چین است که بخش بزرگی از بازار دنیا را در دست دارند بنابراین تعامل اقتصادی با این کشور می تواند به حوزه اقتصادی کشورمان کمک شایانی کند.

بر اساس این گزارش باید گفت تقویت روابط با کشورهایی چون روسیه و چین یکی از اهداف مهم در دلت سیزدهم است اما همواره نگرانی هایی را برای کارشناسان عرصه سیاست به همراه داشته است. انها معتقدند حال که کشور درگیر مذاکرات وین و تعامل با غرب است نباید خود را امیدوار به شرق نگه دارد چراکه همواره نیازمند تعامل با تمام دنیا هستیم اما باید توجه داشت به اینکه اتخاذ سیاست رویکرد به شرق به معنای عدم همکاری با دیگر نقاط جهان نیست بلکه کشورهای غربی اگر خصومت خود علیه ایران را کنار بگذارند و بخواهند در چارچوب احترام متقابل رفتار کنند، می‌توانیم مناسبات خوبی با ‌آنها داشته باشیم.