بررسی شرکت‌های غیر روسی فعال در زمینه هسته‌ای در منطقه خاورمیانه

 این امر اولاً به علت کاهش اعتبار شرکت‌های دخیل در ساخت و توسعه نیروگاه فوکوشیما است (توشیبا راکتورهایی برای واحد سوم و پنجم نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما -۱، هیتاچیراکتور هایی برای واحد چهارم آن ساخته بود)، و ثانیاً به علت ملاحظات احتیاطی است که در جامعه جهانی توسط کشورهای خواهان توسعه انرژی هسته‌ای درنظر گرفته می‌شود. در عین حال، شکست در خانه شرکت‌های ژاپنی را برای فعالیت بیشتر در خارج از کشور تهییج کرد. برای مثال در تاریخ ۳ مه ۲۰۱۳، ترکیه و ژاپن توافق نامه ای بین دولتی در مورد ساخت نیروگاه هسته‌ای در استان سینوپ با استفاده از فناوری ATMEA۱ فرانسه و ژاپن امضا کردند.
  کره‌ای‌ها
شرکت‌های کره ای از قدرتمندترین شرکت‌ها هستند. برای مثال شرکت کره‌ای KEPCO در سال ۲۰۰۹ با رهبری یک کنسرسیوم با دور زدن هیتاچی و جنرال الکتریک و یک کنسرسیوم فرانسه که شامل غول‌هایی مانند EDF بود، در مناقصه ساخت چهار واحد اولین نیروگاه هسته‌ای در امارات متحده عربی برنده شد. کنسرسیوم کره ای نه تنها قیمت کمتری نسبت به رقبایی مثل EDF, Areva, Total و GDF Suez ارائه دادند، بلکه مدیریت نیروگاه هسته‌ای و تأمین سوخت با قیمت‌های ثابت را نیز بر عهده گرفتند.
اما به طور کلی، از آنجا که جمهوری کره چرخه سوخت هسته‌ای کاملی ندارد (استخراج و غنی سازی اورانیومرا دارا نیست) و همچنین شرکت‌های کره ای هنوز همکاری نزدیکی با شرکت‌های آمریکایی دارند (طرح‌های راکتورهای APR-۱۴۰۰ مشابه رآکتور System ۸۰+ شرکت Westinghouse است) و علاوه بر آن شرکت کره‌ای در ساخت و بهره برداری از نیروگاه برق با تعداد زیادی از پیمانکاران فرعی خارجی مشارکت می‌کند، در زمینه غنی‌سازی اورانیوم نیز شرکت‌های وستینگهاوس، Areva فرانسوی، Techsnabexport روسی، Uranium One (متعلق به ARMZ روسیه)، شرکت استرالیایی-انگلیسی Rio Tinto، Converdyn آمریکایی و Urenco شرکت خواهند کرد.
  چینی‌ها
چین به وضوح به عنوان یک تازه وارد در بازار خاورمیانه شناخته می‌شود. این کشور چرخه سوخت هسته‌ای کاملی دارد و شرکت‌های چینی( CGNPG، شرکت ملی هسته‌ای چین (CNNC) و …) با موفقیت در حال ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای هستند. شرکت چینی CGNPG سابقه حضور در مناقصه نیروگاه Sinop ترکیه را با رآکتور ACPR۱۰۰۰+ را دارد.
چین به طور فعال برای ایجاد فرصت ساخت نیروگاه هسته‌ای سینوپ در ترکیه جنگید. CGNPC آماده بود تا با مناسب‌ترین شرایط برای ترکیه، از جمله تأمین مالی کامل پروژه و انتقال فناوری، در این پروژه شرکت کند. با این حال، سرعت تصویب پیشنهاد فرانسه و ژاپن (درخواست در ۵ مارس ۲۰۱۳ ثبت شد و توافق نامه ای در اوایل مه ۲۰۱۳ امضا شد) نشان می دهد که چین به احتمال زیاد به دلیل عدم وجود تجربه لازم به عنوان یک شریک واقعی دیده نمی شود. از شواهد موجود به نظر می‌رسد که مذاکره با پکن راه حل آنکارا برای فشار به سایر پیشنهاد دهندگان بوده است؛ چرا که به محض ظهور پیشنهاد مناسب (البته با شرایط بدتر از پیشنهادات CGNPG)، مناقصه بسته شد.
  نتیجه‌گیری امکان سنجی همکاری با جمهوری اسلامی ایران
جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر نتوانسته طبق برنامه‌های راهبردی خود نیروگاه‌های خود را توسعه دهد و از این جهت نیاز جدی به جذب سرمایه گذار برای تامین نیاز داخلی خود و از دست ندادن بازارهای صادراتی خود دارد. با توجه به مزیت‌ها و ویژگی‌های ذکر شده برای هریک از  شرکت‌های فعال می‌توان چنین برداشت کرد که از لحاظ فنی و شرایط تامین مالی، تنها شرکت‌های کره‌ای، ژاپنی (بیشتر با مشارکت شرکتی از کشور دیگر و در قالب کنسرسیوم) و فرانسوی توانایی ورود جدی به بازارهای کشورهای همسایه ایران را دارند زیرا شرکت‌های چینی به علت تازه کار بودن و شرکت‌های آمریکایی به علت ساختار سیاسی-قانونی موجود در ایالات متحده شرایط مناسب برای حضور در منطقه را ندارند. اما با توجه به مشکلات سیاسی جمهوری اسلامی ایران، سرمایه گذاری این کشورها (فرانسه، کره و ژاپن) در ایران بعید به نظر می‌رسد. به نظر می‌رسد در بین کشورهای ذکر شده در بالا ایران بتواند با چین به توافقاتی برای ساخت نیروگاه هسته‌ای برسد. این توافق می‌تواند برای طرفین مفید باشد زیرا جمهوری اسلامی می‌تواند در این شرایط تحریمی جذب سرمایه انجام دهد و هیمنه تحریمی را بشکند و علاوه بر آن مقداری از عقب ماندگی خود را جبران کند. از آن طرف نیز جمهوری خلق چین جدیت خود را در حوزه هسته‌ای نشان خواهد داد و خود را به عنوان بازیگری جدی در این حوزه مطرح خواهد کرد.
سید فؤاد علوی - پژوهشگر کمیته انرژی دفتر مطالعات دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق(ع)