الیاس نادران که اظهاراتش در جریان مخالفت با کلیات این طرح در رد آن تعیین کننده بود در جریان بررسی کلیات ضمن اشاره به اهمیت موضوع شفافیت، گفت: مشکل ما رفتار دوگانهای است که نمایش شفافیت است. من در جریان بررسی کلیات لایحه بودجه تقاضای رای گیری با ورقه را مطرح کردم اما گفتند که رییس مجلس به صلاح نمیداند. چهطور دیروز شفافیت آراء بد بود و امروز خوب شده است؟ این رفتارها نمایش شفافیت است. رییس مجلس اگر طرفدار شفافیت هستند صراحتا اعلام کنند که به کلیات لایحه بودجه چه رایی دادند. بنده به شدت با شفافیت آراء موافقم ولی باید ملاحظه نمایندگان شهرستانها را کنید که چه فشاری از سوی بخشهای مختلف استان سالها وارد خواهد شد. کل کشور تهران نیست، نباید نماینده را در شرایط پوپولیستی قرار دهیم.
بر همین اساس این طرح از دستورکار خارج شد. اگرچه همچنان تلاشهایی برای طرح مجدد موضوع و بازگرداندن آن به صحن در جریان بود.
وعده یک سال پیش قالیباف برای شفافیت
سال گذشته بود که محمدباقر قالیباف در صحن علنی مجلس اعلام کرد: در هفته های آتی بررسی مجدد طرح شفافیت آرای نمایندگان در دستور کار قرار خواهد گرفت و مراحل اصلاح این طرح با اعمال نظر نمایندگان در کمیسیون آیین نامه داخلی به پایان رسیده و به رای نمایندگان گذاشته خواهد شد. اگر این طرح تصویب شود مجلس در مقایسه با تمامی دستگاه های اداری کشور در عرصه شفافیت روندها و فرایندها فاصله غیر قابل مقایسه پیدا خواهد کرد.
به گفته وی، در صورت تصویب نهایی این طرح جلسات کمیسیون ها به صورت علنی برگزار می شوند و برای پخش این جلسات از طریق صداوسیما بستری قانونی فراهم خواهد شد. حاضران، غایبان و آرای نمایندگان در جلسات کمیسیون ها به صورت عمومی منتشر می شود و جلسات بررسی طرح ها و لوایحی که متعاقب اصل ۸۵ قانون اساسی در کمیسیون های تخصصی یا مشترک مورد بررسی و تصمیم گیری قرار می گیرند به صورت علنی برگزار خواهند شد. همچنین گزارش ماموریت های کاری نمایندگان مردم و مشروح مذاکرات ظرف یک ماه در اختیار عموم قرار خواهد گرفت.
او همچنین گفت که مجلس یازدهم شفاف سازی را از خودش آغاز کرده است، لذا جهت گیری اقدامات این مجلس در امور قانونگذاری و نظارت به گونه ای خواهد بود که همه دستگاه های اداری کشور به سمت شفافیت و مدیریت تعارض منافع پیش بروند.
دلیل مخالفت نمایندگان چه بود؟
همچنین همان یک سال پیش حسین محمدصالحی، نماینده مردم فریدون شهر در مجلس شورای اسلامی در واکنش به تصمیم مجلس برای جامعتر کردن طرح شفافیت و تعمیم آن به دستگاهها و نهادهای گفته بود: «اگر قرار است شفافیت محقق شود، نمایندگان باید آغازگر آن باشند و درست نیست که بگویند اگر فلان نهاد و یا دستگاه شفافیت را اجرا کنند، ما هم اجرا میکنیم و اگر آنان شفاف نباشند، مجلس هم نباید شفاف باشد. مجلس ابتدا باید شفافیت را از خودش آغاز کند و سپس از دیگر ارگانها و دستگاهها انتظار داشته باشد که شفاف عمل کنند.»
طبق گفته این نماینده، علت مخالفت برخی از نمایندگان با طرح شفافیت آن است که آنان میخواهند آزادانه در مجلس رأی دهند و نمیخواهند تحت فشار هیچ گروهی قرار گیرند و در این باره توضیح داد: «برخی از گروههای فشار به دنبال آن هستند تا بعد از تصویب طرح شفافیت، نمایندگان را به جهت آرا و اقداماتی که انجام دادند، تحت فشار قرار دهند. البته این مسئله دلیل موجهی برای آن نیست که طرح شفافیت آرای نمایندگان بدون نتیجه بماند. ما باید شفافیت را که اقدامی عقلانی و منطقی است، سرلوحه کار خود قرار دهیم و تحت تأثیر گروههای فشار قرار نگیریم. ما نباید مردم را سردرگم بگذاریم چراکه آنان میخواهند بدانند که بالاخره مجلس یازدهم به دنبال شفافیت است یا خیر».
اما برخی نمایندگان مجلس نظر دیگری دارند و معمولاً در واکنش به این سوال که چرا طرح شفافیت آرا در دستور کار مجلس قرار نمیگیرد، به این مسئله اکتفا میکنند که «هیچ نهادی از مجلس شورای اسلامی شفافتر نیست، همین الان هم مذاکرات و جلسات مجلس به صورت علنی پخش میشود و موضوع شفافیت نباید صرفاً محدود به مجلس باشد و سایر دستگاهها و نهادها هم باید شفافیت را در دستور کار خود قرار دهند.»
رفع ایرادات توسط شورای نگهبان
در تاریخ 10 مهر در حالیکه بیش از 2 سال از عمر مجلس انقلابی گذشته رفع ایرادات شورای نگهبان به طرح طرح شفافیت قوای سه گانه دستگاه های اجرایی و سایر نهادهای و طرح نحوه تشکیل و فعالیت تشکل های صنفی و تخصصی در دستورکار اعضای کمیسیون شوراها قرار گرفت. در طرح دو فوریتی شفافیت قوای سه گانه، مواردی جهت تامین نظر شورای نگهبان اصلاح و همچنین ایرادات عبارتی طرح نحوه تشکیل و فعالیت تشکلهای صنفی برطرف شد. موارد اصلاحی برای تصویب نهایی به صحن علنی ارسال می شود.
در این باره علی حدادی با تشریح جلسه کمیسیون امورداخلی کشور و شوراها، بیان کرد: در این جلسه رفع ایرادات شورای نگهبان به طرح های شفافیت قوای سه گانه، دستگاه های اجرایی و سایر نهادها و همچنین طرح نحوه تشکیل و فعالیت تشکل های صنفی و تخصصی در دستور کار قرار داشت.
وی در ادامه اظهار کرد: پس از بحث و بررسی ایرادات شورای نگهبان در طرح شفافیت قوای سه گانه مرتفع شد و برای تصویب نهایی به صحن مجلس می رود. همچنین شورای نگهبان ایرادات عبارتی را در طرح نحوه تشکیل و فعالیت تشکل های صنفی و تخصصی وارد دانسته بود که در جلسه امروز با بررسی های صورت گرفته نظر شورای نگهبان تامین شد.
سخنگوی کمیسیون امورداخلی کشور و شوراها تصریح کرد: موارد اصلاحی در طرح شفافیت قوای سه گانه و نحوه تشکیل و فعالیت تشکل ها برای تصویب نهایی به صحن مجلس ارسال خواهد شد.
همچنین طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سوالی درباره طرح شفافیت گفت: اکثر ایرادات طرح شفافیت برطرف شد و هفته گذشته جلسه کمیسیون برگزار شد و اگر کار در کمیسیون تخصصی تمام شده باشد باید در نوبت صحن قرار گیرد و به شورا ارسال شود. نسبت به ایرادات هیات نظارت راجع به محتوای این طرح را باید از مجلس بپرسید که آیا ایرادات هیات نظارت برطرف شده یا خیر.
با همه این تفاسیر، اگرچه شفافیت آرا تمامی نهادهای تصمیمگیر میتواند موجب بازگشت اعتماد عمومی شود، اما باید در تدوین طرح شفافیت به گونهای عمل کرد که با مخالفت شورای نگهبان مبنی بر مغایرت با قانون اساسی روبرو نشود. علاوه بر این، از مجلس انقلابی انتظار میرود که تحت هیچ شرایطی راه مجلس دهم را در موضوع شفافیت ادامه ندهد چرا که مسیر طی شده توسط مجلس سابق، به هیچ سرانجامی منتهی نشد.
به گزارش اترک، به اعتقاد کارشناسان، نمایندگان مجلس نباید ابایی از شفافیت داشته باشند و بهتر است به این مسئله توجه کنند که اگر مجلس در شفافیت پیش قدم باشد، ممکن است بتواند برخی از مجموعهها و نهادها را هم ملزم به شفافیت کند، اما اگر مجلسیها شفافیت را از خودشان آغاز نکنند، به احتمال زیاد باز هم مساله شفافیت به جایی نمیرسد و فقط در حد شعار باقی میماند که این موضوع زیبنده مجلس انقلابی نیست.