به گزارش اترک، با گذشت نزدیک به 20 روز از اعتراضات در کشور، دسترسی به اینترنت جهانی از ساعات 16 الی 24 قطع و در ساعات 24 الی 16 دسترسی به اینترنت جهانی آن هم با سرعت بسیار پایین امکان پذیر است. حال با گذشت 20 روز از قطع دسترسی ایرانیان به اینترنت جهانی، زمزمه هایی مبنی بر فیلتر دائمی برخی پیام رسان های خارجی مانند اینستاگرام و واتس آپ به گوش می رسد.
چرا اینستاگرام و واتساپ فیلتر شدند؟
فیلترینگ فعلی تصمیم صریح شورای امنیت کشور به ریاست وزیر کشور است. چهارشنبه اول مهرماه بود که وزیر ارتباطات برای اولین بار خبر داد ممکن است قطعی های مقطعی و محدودیت های امنیتی به دلیل مسائل امنیتی و با تصمیم شورای امنیت کشور به وقوع بپیوندد. از عصر همان روز و به دلیل حوادث رخ داده پس از فوت مهسا امینی و اعتراضاتی که با دخالت بیگانگان رو به خشونت می رفت سبب شد مانند سال ۹۶ و ۹۸ تصمیم شورای امنیت کشور قطع مسیر های ارتباطی اینترنتی باشد . همان روز بود که خبرگزاری تسنیم و فارس از تصمیم اعمال محدودیت های موقت برای اینترنت و فیلترینگ بخش زیادی از سایت ها و اپلیکیشن های ارتباطی خارجی خبر دادند. چند روز بعد احمد وحیدی وزیر کشور و رئیس شورای امنیت کشور با حضور در گفت و گوی ویژه خبری تاکید کرد این محدودیت ها تا زمانی که شرایط عادی شود ادامه خواهند داشت.
چالش اقتصادی فیلترینگ برای دولت
در روزهای گذشته آمار متعددی درباره خسارت های ناشی از فیلترینگ بر اقتصاد کشور منتشر شده است. شاید اولین بار در سال های اخیر و بعد از بحران کرونا بود که گزارش اقتصاد دیجیتال سازمان ملی اقتصاد دیجیتال نشان داد حجم این اقتصاد از نظر بزرگی به بالاترین سطح خود در سال های اخیر رسیده است. این گزارش اما نکات ظریف بسیاری داشت. یکی از آنها وابستگی بالای این آمار به شبکه های اجتماعی بود. شبکه های اجتماعی و در راس آنها اینستاگرام تا ۸۰ درصد بر این بازار نفوذ داشتند. پس از آن نیز اعلام شد سه و نیم میلیون اشتغال مرتبط به اینستاگرام در فیلترینگ های اخیر با چالش روبرو شده است.
مارکتی که بر زندگی تا ده میلیون نفر اثر گذار بوده است. در کنار این نت بلاکس مرجع جهانی رصد اینترنت ضرر هر ساعت قطع دسترسی به اینترنت بین الملل در ایران را تا ۱.۵ میلیون دلار اعلام کرد که ضرب این عدد در ۲۴ ساعت و تعداد روزهای اجرای فیلترینگ که وارد شانزدهمین روزش شده است، رقمی بزرگ و قابل بررسی را پیش روی مسئولان قرار می دهد که اگرچه در مقابل تصمیمات امنیتی و در دوره موقت حتما توجیه پذیر تلقی می شود اما در بلند مدت نیاز به بررسی مجدد دارد.
گفته های اخیر عیسی زارع پور وزیر ارتباطات نشان می دهد عدم تکمیل شبکه ملی اطلاعات خود عاملی است که اگرچه در حال حاضر با پیشرفت تا ۵۰ درصدی پروژه، شبکه داخلی کشور بر بستر اینترنت ملی بدون قطعی و تهدید حمله های هکری و قطعی سرورهای بزرگ و اصلی پیش رفته است اما چون زنجیره اینترنت ملی کامل نیست و چند سالی زمان نیاز دارد، این محدودیت ها عملا نمی توانند طولانی مدت اعمال شوند و دسترسی به پهنای باند بین الملل قرار نیست طولانی مدت از دایره تصمیم گیری اینترنت کشور حذف شود.
روزگار پر خبر موافقان طرح صیانت
اتفاقات اخیر روزهای پر از خبری را برای موافقان طرح صیانت آغاز کرده است. افرادی چون آل داود و مومن نسب که در سال های اخیر بیشترین تلاش را برای ایجاد فیلترینگ و اعمال محدودیت بر اینترنت بین الملل مطرح می کردند به همراه تعدادی از نمایندگان حامی این طرح، فرصت بدست آمده را بزنگاهی تاریخی می دانند برای بستن شاهراه اینترنت بین الملل و فیلترینگ دائم شبکه های اجتماعی.
در این مسیر اما دولت و شخص سید ابراهیم رئیسی نشان داده علی رغم وعده های انتخاباتی مبنی بر عدم فیلترینگ شبکه های اجتماعی ،نتوانسته است جلوی فیلترینگ را بگیرد. سید ابراهیم رئیسی که در کارزار انتخاباتی اش تاکید کرده بود نمی گذارد به دلیل گره خوردن معیشت مردم با کسب و کار در اینستاگرام و حتی بازی های کامپیوتری، محدودیتی برای این بسترهای درآمدزایی ایجاد شود و این جمله را حتی پیش از ترک تهران برای سفر به نیویورک در گفت و گو با رسانه آمریکایی تکرار کرد، اگرچه این روزها درباره سرنوشت اینترنت و شبکه های مجازی سکوت کرده اما وزیر ارتباطاتش تاکید داشته مسئله معیشت مردم در این کسب و کارها مهم است و عزت الله ضرغامی وزیر گردشگری و میراث اعلام کرده این محدودیت ها مقطعی هستند و بزودی اینترنت با کیفیت و سرعت بالا با دسترسی به پهنای باند بین الملل در اختیار مردم قرار می گیرد . او حتی اینترنت و شبکه های اجتماعی را نعمتی برای انقلاب اسلامی دانسته که سبب شده بتوانیم دستاوردهای مان را بدون سانسور به جهانیان معرفی کنیم.
سلب مسئولیت وزیر ارتباطات از اینترنت" از وزیر کشور سوال کنید"
وزیر ارتباطات در مصاحبه ای در پاسخ به اینکه محدودیت‌های اینترنت چه زمانی رفع می‌شود؟ گفت: تصمیم‌گیری درباره این موضوع با بنده نیست، از وزیر کشور به عنوان رئیس شورای امنیت کشور باید سوال کنید.
در پاسخ به این پرسش که آیا وزارت ارتباطات موضوع رفع محدودیت‌های اینترنت به عنوان متولی این حوزه را پیگیری میکند، افزود:« بله؛ ما دنبال میکنیم و در کنار آن ظرفیت‌های داخلی را تقویت میکنیم تا در دوره محدودیت کار مردم معطل نماند.»
برنامه‌ای برای فیلترینگ اینستاگرام نداشتیم و نداریم
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات روز گذشته از تهیه و تدوین بسته حمایتی برای کسب و کارهایی که به پلتفرم‌های داخلی مهاجرت کنند، خبر داد و گفت: برنامه‌ای برای فیلترینگ اینستاگرام نداشتیم و نداریم.
وی در خصوص جبران خسارت وارد شده به کسب و کارها، اظهار کرد: تعامل خوبی با وزارت امور اقتصادی و دارایی در این خصوص ایجاد شده است و در این راستا ما یک برنامه برای کسب و کارهایی که به پلتفرم‌های داخلی مهاجرت کنند، در نظر گرفته‌ایم و با کمک وزارت اقتصاد یک بسته حمایتی مانند معافیت مالیاتی و اعطای تسهیلات، برای آنها پیش‌بینی شده است.
زارع‌پور همچنین در خصوص فیلترینگ اینستاگرام، اعلام کرد: «در شرایط عادی برای فیلترینگ اینستاگرام برنامه‌ای نداشتیم، ولی با توجه به اینکه این پلتفرم‌ها به قواعد پایبند نبودند، تصمیم‌گیری با مراجع ذیصلاح است و در سیاست‌ها تجدیدنظر شود.» او البته در نقل قولی که در زومیت منتشر شده است، درباره اینستا گفته: «اینستاگرام اگر به قواعد ما و خودش درباره تجارت اسلحه و دعوت به خشونت پایبند باشد، مشکلی برای فعالیت ندارد.» زارع‌پور در پاسخ به این سوال که رئیس جمهور گفته بود اینستاگرام را نمی‌بندیم، گفت وقتی پلتفرم قواعد رو رعایت نمی‌کند در سیاست‌ها تجدیدنظر میکنیم.
این درحالی است که دیگر رسانه ها از قول وزیر ارتباطات نوشته اند او گفته اینستاگرام و واتساپ تنها پلتفرم هایی هستند که محدودیت های شان ادامه پیدا کرده و این دو پلتفرم چون قوانین جمهوری اسلامی را نمی پذیرند بستر مناسبی برای کسب و کار نیستند. جمله ای که معنایش را فیلترینگ دائم این دو پلتفرم دانسته اند اما حالا خبرگزاری دولت این خبر را از قول وزیر تکذیب کرده است و به نظر می رسد دولت قصد ندارد در شرایط فعلی به شایعه فیلتر دائم اینستاگرام که زندگی جمع زیادی از مردم به آن گره خورده دامن بزند.
عدم رفع فیلتر تلگرام
طی روزهای گذشته نقل قولی از زارع پور، وزیر ارتباطات در زومیت درباره اینستا منتشر شد که گفته بود: «اینستاگرام اگر به قواعد ما و خودش درباره تجارت اسلحه و دعوت به خشونت پایبند باشد، مشکلی برای فعالیت ندارد.»
این درحالی است که بعد از ناآرامی های سال 96، پس از اینکه تلگرام به قوانین خود مبنی بر عدم ترویج خشونت پایبند بود ولی باز هم فیلتر شد.
پاول دوروف، بنیانگذار شبکه تلگرام، در پی تعلیق "کانال آمدنیوز" توضیح زیر را منتشر کرده بود:
«کانال تلگرامی آمدنیوز از دنبال‌کنندگانش تقاضای استفاده از بمب‌های دستی (کوکتل مولوتوف) علیه پلیس کرده بود که به‌دلیل نقض سیاست "ممنوعیت درخواست برای خشونت" ما تعلیق شد.
مراقب باشید. اصولی وجود دارند که نباید از آنها تخطی شود.»
در پی هشدار عصر شنبه (۹ دی) محمدجواد آذری جهرمی – وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات – به موسس شبکه مجازی تلگرام مبنی بر نفرت‌پراکنی کانال تلگرامی آمدنیوز، تشویق مردم به استفاده از کوکتل مولوتوف و مسلح شدن و ناآرام کردن جامعه؛ و ضرورت متوقف شدن کانال یادشده توسط تلگرام، پاول دوروف در پاسخ به وزیر ارتباطات، نوشته بود:
"ترویج خشونت بر اساس مقررات تلگرام ممنوع است، اگر صحیح باشد، ما ناچاریم این کانال‌ها را مسدود کنیم بدون توجه به اندازه کانال و تاثیرات سیاسی آن."
آیا قانون برای همه یکسان است؟
درحالی که این روزها شبکه های اجتماعی پرطرفدار مانند اینستاگرام و واتس آپ و توئیتر در داخل کشور فیلتر هستند ولی مشاهده میکنیم بسیاری از مسئولین کشور مانند رئیس جمهور و بسیاری از وزارتخانه ها با قدرت به فعالیت خود در این پلتفرم ها ادامه میدهند.
اگر قانون فیلترینگ برای کشور است چرا مسئولان اجرایی کشور به قوانینی که خود وضع میکنند پایبند نیستند؟ آیا مسئولان هم خود از فیلتر شکن استفاده میکنند یا اینترنت آنان نیازی به فیلتر شکن ندارد؟
این ها سوالاتی بود که بسیاری از کاربران در شبکه های اجتماعی وقتی صفحات مجازی پرطرفدار مسئولان را مشاهده میکنند با آن مواجهه میشوند.
درآمد زایی از طریق فیلترینگ
تحریم های ظالمانه آمریکا طی سال های گذشته باعث شد تا یکی از درامدهای ثابت ایران که فروش نفت است با کاهش چشم گیری مواجهه شود. حال که درامد ایران از فروش نفت به حداقل خود رسیده، دولت ناچار است تا برای جبران کسری بودجه خود روش های دیگری را انتخاب کند.
یکی از راه های کسری بودجه دولت، دریافت مالیات از اشخاص حقیقی و حقوقی بود که با قوانین سفت و سختی اجرا شد. حال شاید دولت میخواهد با فیلتر کردن شبکه اجتماعی پرطرفدار بین ایرانی های درامد خود از فروش اینترنت را افزایش دهد؟
باتوجه به اینکه این دو پلتفرم از اپلییشن های محبوب ایرانی ها هستند و با استفاده از فیلتر شدن هم حجم مصرفی اینترنت دو برابر افزایش پیدا میکند، شاید مسئولان مربوطه قصد دارند با این روش حجم بسته های اینترنت بیشتری را به فروش برسانند؟
به گزارش اترک، همانطور که تجربه نشان داده فیلترینک و محدودیت نمیتواند مردم را برای استفاد از پیام رسان های داخلی سوق دهد و مردم به از هر پلتفرمی که اعتماد داشته باشند استفاده خواهد کرد. حال باتوجه به اینکه نزدیک به 10 میلیون نفر در فضای اینستاگرام کسب درامد دارند، مسئولان به جای فیلتر کردن و انتشار توئیت، راهی برای مذاکره با مدیران این شبکه های اجتماعی پیدا کنند تا در این شرایط سخت اقتصادی کشور دردی بر دردهای مردم سوار نشود.