تلاش برای رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، سالهاست که بهعنوان یکی از مهمترین رسالتهای دانشگاهها و مراکز آموزش عالی تعریف شده است؛ اما در خراسان شمالی کارشناسان و دانشگاهیان معتقدند که رابطه صنعت و دانشگاه همچنان فاصله معناداری دارد و این شکاف، مانعی جدی بر سر راه توسعه فناورانه و اقتصادی استان شده است.
دانشگاهیان میگویند صنایع بهندرت برای حل چالشها به سراغ آنان آمده و به خوبی از ظرفیت علمی دانشگاهها بهره نگرفتهاند؛ در حالی که دانشگاه بهعنوان یکی از بزرگترین مراکز تولید دانش و ایده، میتواند بخش قابل توجهی از مشکلات صنایع را برطرف کند و راهکارهای نوآورانه ارائه دهد.
از سوی دیگر، فعالان صنعتی نیز معتقدند که زمانبر بودن فرآیندهای دانشگاهی، پژوهشهای صرفا تئوریک و نبود خروجیهای عملیاتی سبب شده که نتوانند به دانشگاه تکیه کنند. آنان میگویند تجربه همکاری گذشته گاهی به نتیجه مطلوب نرسیده و همین مسیله به بیاعتمادی دو طرف دامن زده است.
با این حال کارشناسان تاکید دارند که ایجاد ارتباط میان صنعت و دانشگاه نیازمند انعطافپذیری، صبر، برنامهریزی بلندمدت و تعریف سازوکارهای دوطرفه است؛ چرا که توسعه صنعتی بدون بهرهگیری از ظرفیت علمی دانشگاهها ممکن نیست، بهویژه در استانی مانند خراسان شمالی که کشاورزی و صنایع کوچک محور اصلی اقتصاد آن به شمار میآید.
دیدگاه دانشگاه: ظرفیت هست، اعتماد نیست
رییس مرکز رشد و فناوریهای نوین در صنایع دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد با تاکید بر ضعف ارتباط صنعت و دانشگاه در استان گفت: ارتباط میان این دو بخش آنطور که باید گسترده نیست. بسیاری از صنایع به دانشگاه اعتماد ندارند و همین موضوع سبب شده همکاریها محدود و کماثر باشد.
مسعود طاهری مقدم اظهار کرد: بسیاری از مشکلات صنایع با استفاده از تخصص دانشجویان و اساتید قابل حل است. تفاهمنامههایی هم امضا شده اما تا زمانی که اعتماد دو طرف شکل نگیرد، ارتباط پایدار نمیماند.
وی با اشاره به اینکه کشاورزی اولویت نخست توسعه خراسان شمالی است، نبود صنایع تبدیلی و خامفروشی محصولات کشاورزی را یکی از چالشهای اصلی استان دانست و افزود: اگر دانشگاه در کنار بخش کشاورزی قرار گیرد، میتوان برای توسعه صنایع تبدیلی، ارتقای بهرهوری و ایجاد ارزش افزوده راهکارهای عملی ارائه کرد. اما نبود صنایع نوین و ابزارهای بهروز در مزارع هنوز کیفیت و کمیت تولید استان را تحت تأثیر قرار داده است.
رییس مرکز رشد و فناوریهای نوین در صنایع دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد تاکید کرد که دانشگاهها باید در شناسایی مشکلات بخش کشاورزی پیشگام باشند و برای این چالشها نسخه علمی ارائه کنند.
وی افزود: علاوه بر کشاورزی، بسیاری از صنایع کوچک نیز نیازمند عارضهیابی و حمایت دانشگاهی هستند اما ارتباط فعلی کافی نیست.
طاهری مقدم یکی از اقدامات مثبت شرکت شهرکهای صنعتی را ایجاد کلینیک عارضهیابی و استفاده از اساتید دانشگاه عنوان کرد که توانسته تا حدودی بخشی از نیاز صنایع را پاسخ دهد.
دیدگاه صنعت: دانشگاه مقالهمحور است و با نیاز بازار فاصله دارد
سرپرست شرکت شهرکهای صنعتی خراسان شمالی نیز با تأکید بر ضرورت بازنگری در شیوههای پژوهشی دانشگاه گفت: تکبعدی شدن و مقالهمحور بودن پایاننامهها باعث شده ارتباط صنعت و دانشگاه کمرنگ شود. پژوهشها باید به سمت کاربرد و حل مسئله هدایت شوند.
مهدی توانا افزود: دانشگاه باید دانشجویان را به سمت صنعت سوق دهد. بازدیدهای صنعتی، تعریف پایاننامههای کاربردی و حضور در رویدادهای تخصصی ضروری است.
به گفته او، کمبود کارگاههای آموزشی تخصصی و هزینه بالای برگزاری این برنامهها در استان باعث شده فرصتهای ارتباطی محدود شود.
با این حال، شرکت شهرکهای صنعتی با برگزاری رویدادهای استارتآپی و ایدهشو توانسته گامهای اولیه اما مؤثری بردارد؛ بهگونهای که برخی از برگزیدگان این رویدادها اکنون وارد بازار کار شده و ایدههای خود را تجاریسازی کردهاند.
سرپرست شرکت شهرکهای صنعتی خراسان شمالی هشدار داد که ضعف ارتباط صنعت و دانشگاه پیامدهای جدی دارد؛ از جمله:
- اتلاف ظرفیت علمی و نیروی انسانی - کند شدن توسعه اقتصادی و صنعتی - کاهش تجاریسازی فناوری - مهاجرت نخبگان
وی برای تقویت این ارتباط چند پیشنهاد ارائه داد:
- شناسایی دقیق نیازهای واقعی صنایع - تعریف پروژههای مشترک - حمایت از شرکتهای دانشجوبنیان و فناور - بهروزرسانی برنامههای آموزشی دانشگاه - ایجاد آزمایشگاهها و کارگاههای مجهز - فراهم کردن مشوق برای دانشجویان و اساتید
وی تأکید کرد: صنعت به علم کاربردی نیاز دارد، اما دانشگاهها بیشتر پژوهشهای نظری را دنبال میکنند. برای کاربردی شدن رشتهها باید حمایت مالی و فضای آزمایشگاهی مناسب فراهم شود.
نقش صنایع کوچک و استارتآپها در نزدیکتر شدن دانشگاه و صنعت
به گفته سرپرست شرکت شهرکهای صنعتی، صنایع کوچک استان به دلیل انعطافپذیری بیشتر توانستهاند ارتباط نزدیکتری با دانشگاه برقرار کنند.
وی گفت: اگر یک ایده در دانشگاه پخته و آزمایشگاهی اجرا شده باشد، صنعتگر با ریسک کمتر و اعتماد بیشتر آن را به مرحله اجرا میرساند.
توانا همچنین به نقش استارتآپها اشاره کرد و افزود: استارتآپها بهعنوان کسبوکارهای نوآور، موتور محرک توسعه صنایع کوچک هستند. شناسایی ایدههای خلاقانه و حمایت از آنها میتواند فضای کسبوکار را بهبود بخشد و اشتغالزایی قابل توجهی به همراه داشته باشد.
وی بیان کرد که شرکت شهرکهای صنعتی از استارتآپها در سه مرحله حمایت میکند:
- حمایت زیرساختی و استقرار - حمایت از توسعه کسبوکار - حمایت از تجاریسازی و توسعه بازار
در حالی که خراسان شمالی با ظرفیتهای قابل توجه در حوزه کشاورزی، صنایع کوچک و نیروی جوان دانشگاهی روبهرو است، فاصله صنعت و دانشگاه همچنان یکی از موانع اصلی توسعه استان محسوب میشود.
کارشناسان معتقدند رفع این فاصله تنها با برنامهریزی هدفمند، اعتمادسازی، ایجاد سازوکارهای کاربردی و حمایت از پژوهشهای مسئلهمحور ممکن است.
وقتی دانش و صنعت در کنار هم قرار گیرند، نتیجه آن میتواند تحول اقتصادی، کاهش خامفروشی، رشد نوآوری، افزایش بهرهوری و ایجاد اشتغال پایدار در خراسان شمالی باشد؛ مسیری که هنوز آغاز نشده، اما با تصمیم و اراده دو طرف، قابل تحقق است./ایرنا