در روزهای اخیر، تحویل پیشنهاد مکتوب آمریکا به ایران از طریق میانجیگری عمان، بار دیگر موضوع مذاکرات هسته‌ای را به صدر اخبار منطقه‌ای و بین‌المللی آورده است. این پیشنهاد که توسط استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، تدوین و از طریق بدر بوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، به عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، تحویل داده شده، به‌عنوان اولین پیش‌نویس رسمی آمریکا پس از آغاز دور جدید مذاکرات غیرمستقیم در فروردین‌ماه، نقطه عطفی در مسیر دیپلماسی تهران و واشنگتن محسوب می‌شود. با این حال، بررسی محتوای این پیشنهاد، واکنش‌های ایران و تحلیل‌های رسانه‌ای و فضای مجازی نشان‌دهنده پیچیدگی‌ها و چالش‌های پیش روی این مذاکرات است.
محتوای پیشنهاد آمریکا و واکنش ایران
بر اساس گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌های معتبر مانند نیویورک‌تایمز و اکسیوس، پیشنهاد آمریکا شامل درخواست توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران و ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای تولید مواد هسته‌ای با مشارکت ایران، عربستان سعودی، سایر کشورهای عربی و آمریکا است. هدف این پیشنهاد، به گفته مقامات آمریکایی، دستیابی به توافقی پایه برای تعیین اصول کلی و سپس مذاکره بر سر جزئیات فنی است. کاخ سفید این پیشنهاد را «تفصیلی و قابل قبول» توصیف کرده و تأکید دارد که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.
در مقابل، ایران این پیشنهاد را در چارچوب «اصول، منافع ملی و حقوق مردم» خود بررسی کرده و بر حفظ حق غنی‌سازی به‌عنوان بخشی از حقوق هسته‌ای خود تأکید دارد. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که پاسخ ایران به این پیشنهاد بر اساس این اصول خواهد بود. مقامات ایرانی بارها اعلام کرده‌اند که حتی یک ساعت توقف غنی‌سازی نیز غیرقابل قبول است، و این موضع، مذاکرات را در معرض بن‌بست قرار داده است.
تحلیل گزارش آژانس و تنش‌های منطقه‌ای
همزمان با تحویل این پیشنهاد، انتشار بخش‌هایی از گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره افزایش ذخیره اورانیوم ۶۰ درصدی ایران به ۴۰۸.۶ کیلوگرم، تنش‌ها را تشدید کرده است. این گزارش که از سوی ایران «غیرحرفه‌ای» و «سیاسی» خوانده شده، ادعا می‌کند که این میزان ذخیره می‌تواند برای تولید ۹ تا ۱۰ بمب هسته‌ای کافی باشد، هرچند تحت نظارت پادمانی آژانس هیچ انحرافی در فعالیت‌های هسته‌ای ایران گزارش نشده است. ایران این گزارش را ابزاری برای فشار سیاسی دانسته و آن را رد کرده است.
در این میان، رژیم صهیونیستی با توصیف این گزارش به‌عنوان «وخیم» و تکرار ادعاهای ایران‌هراسانه، خواستار اقدام جامعه بین‌المللی شده است. با این حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که دونالد ترامپ به بنیامین نتانیاهو درباره هرگونه اقدام نظامی علیه ایران هشدار داده، زیرا این اقدام می‌تواند روند دیپلماتیک را مختل کند. این تنش‌ها نشان‌دهنده حساسیت بالای مذاکرات در منطقه‌ای است که هر اقدام نسنجیده می‌تواند به بحرانی فراگیر منجر شود.
تحلیل فضای مجازی
در فضای مجازی، واکنش‌ها به این پیشنهاد متنوع بوده است. برخی کاربران، از پذیرش پیشنهاد آمریکا توسط ایران و تشکیل کنسرسیوم منطقه‌ای برای غنی‌سازی خبر داده‌اند، ادعایی که هنوز از سوی منابع رسمی تأیید نشده است. در مقابل کاربری گزارش داده که پیشنهاد آمریکا شامل شرط توقف کامل غنی‌سازی است و به احتمال زیاد از سوی ایران رد خواهد شد. این تناقض‌ها نشان‌دهنده گمانه‌زنی‌های گسترده و فقدان اطلاعات قطعی در فضای مجازی است. همچنین، برخی دیگر از پیشنهاد مشروط آمریکا برای حفظ بخشی از برنامه هسته‌ای ایران با نقش‌آفرینی روسیه سخن گفته‌اند، که باز هم تأیید رسمی نشده است. این گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد که فضای مجازی بیش از آنکه منعکس‌کننده واقعیت باشد، محل بحث و تحلیل‌های غیررسمی است.
رسانه‌های رسمی و دیدگاه‌های تحلیلی
رسانه‌های رسمی، از جمله اکسیوس و نیویورک‌تایمز، بر مثبت و سازنده بودن مذاکرات تأکید کرده‌اند. یکی از رسانه ها مذاکرات اخیر در عمان را «بسیار مثبت و سازنده» توصیف کرده و از ادامه آن در هفته‌های آینده خبر داده است. نیویورک‌تایمز نیز به پیشنهاد ایران برای ایجاد تأسیسات هسته‌ای مشترک با آمریکا یا عربستان اشاره کرده، پیشنهادی که می‌تواند نظارت بین‌المللی را تقویت کند، اما با مخالفت‌های داخلی در ایران مواجه شده است. این پیشنهاد نشان‌دهنده تلاش ایران برای یافتن راه‌حلی میانه است که هم حقوق هسته‌ای‌اش را حفظ کند و هم اعتماد بین‌المللی را جلب کند.
تحلیلگرانی مانند رحمان قهرمانپور بر نقش کلیدی عمان به‌عنوان میانجی مورد اعتماد ایران تأکید کرده‌اند. او پیشنهاد توقف سه‌ساله غنی‌سازی در ازای لغو بخشی از تحریم‌ها را نشانه تأثیرپذیری عمان از مواضع آمریکا می‌داند، اما معتقد است که این پیشنهاد به دلیل اصرار بر توقف غنی‌سازی، با مقاومت ایران مواجه خواهد شد.
جمع‌بندی و چشم‌انداز
مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در مرحله‌ای حساس قرار دارد. پیشنهاد آمریکا، با تمرکز بر توقف کامل غنی‌سازی، در تضاد آشکار با خط قرمز ایران قرار دارد. این اختلاف، همراه با فشارهای منطقه‌ای از سوی رژیم صهیونیستی و گزارش‌های آژانس، مسیر دیپلماسی را دشوار کرده است. با این حال، میانجیگری عمان و پیشنهادهای خلاقانه ایران، مانند کنسرسیوم منطقه‌ای یا انتقال ذخایر اورانیوم به کشورهایی مانند روسیه، می‌تواند راه‌حلی برای خروج از بن‌بست باشد.
برای موفقیت دیپلماسی، لازم است هر دو طرف از مواضع حداکثری عقب‌نشینی کنند. ایران باید انعطاف بیشتری در پذیرش نظارت‌های بین‌المللی نشان دهد، و آمریکا باید حق غنی‌سازی محدود ایران را به رسمیت بشناسد. اصرار بر غنی‌سازی صفر، همان‌طور که بدر بوسعیدی اشاره کرده، تنها مذاکرات را طولانی‌تر کرده و به نفوذ مخالفان دیپلماسی، از جمله رژیم صهیونیستی، میدان می‌دهد.
روزنامه اترک معتقد است که دیپلماسی تنها مسیر برای جلوگیری از تنش‌های بیشتر در منطقه است. شکست مذاکرات نه‌تنها ایران و آمریکا، بلکه کل منطقه را در معرض خطراتی جبران‌ناپذیر قرار خواهد داد. در این برهه حساس، خردمندی و تمرکز بر منافع مشترک می‌تواند راه را برای توافقی «محترمانه و پایدار» هموار کند. ما از دولت ایران انتظار داریم که با حفظ منافع ملی، راه‌حل‌هایی خلاقانه برای حفظ حقوق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها ارائه دهد، و از جامعه بین‌المللی می‌خواهیم که به جای فشارهای سیاسی، از تلاش‌های دیپلماتیک حمایت کند. آینده منطقه به موفقیت این مذاکرات گره خورده است، و زمان برای انتخاب راه صلح تنگ است.