منزلت واژه «جهاد تبیین» در بین مفاهیم سیاسی

در بین رهبران، اندیشمندان و تئوریسن­های سیاسی جهان، مرسوم است که برای بسیج افکار عمومی، هدایت و راهنمایی جامعه­ی تحت امر خود واژگانی تاسیس می­کنند که گویای راهبردها و اهداف آنها در مسیر دستیابی به منافع ملی، اصول و ارزش های آنان است. اساسا واژگان در حیطه علم سیاست فراتر از حوزه سایر علوم مانند ادبیات هستند. شاید واژگان در ادبیات به زیبایی و زشتی خود واژه بسنده کنند اما در علم سیاست کاربرد عمیق تری دارند چراکه ناظر به حوزه اجرا و عملکرد اصلی­ترین عنصر حکومت هستند، واژگان در علوم سیاسی یا به دکترین، تصمیم، راهبرد، یا به گفتمان و قانون تبدیل می شوند. از این چشم انداز است که مردان سیاست بسیار باید در بکارگیری واژگان محتاط و محافظه­کار باشند: چراکه بعضا به زبان آوردن یک واژه­ی نسنجیده می­تواند هزینه های زیادی را به شخصیت، محبوبیت و مقبولیت وی تحمیل کند. یا بالعکس به خدمت گرفتن لغتی سنجیده شخص سیاسی را به شخصیتی محبوب، کاریزما و مقبول بدل می کند. بنابراین واژگان در حوزه سیاست به نحوی مشابه دستور هستند به این معنا که انتظارعملیاتی شدن از آن می رود.     

 یکی از واژگانی که چند سالی است نقل محافل سیاسی ایران شده، واژه جهاد تبیین است. رهبر معظم انقلاب آگاهانه و مدبرانه این واژه را وارد گفتمان سیاسی جامعه کردند. در نهان این کلمه ابعاد معنایی وسیعی نهفته است. از این رهگذر امروز برای آشکار شدن زوایای این کلمه­ی(ناب) به بررسی ابعاد معنایی و مفهومی آن پرداختم. جهاد تبیین به لحاظ مفهومی لغتی چند لایه و ناظر به یکی از متعالی­ترین واژگان علوم سیاسی در جوامع دموکراتیک است. شاید بتوان گفت معادل این واژه در جوامع غربی و در حوزه فلسفه سیاسی غرب و مفاهیم مرتبط با دولت(state)و حکومت(government ) همان واژه مسئولیت داخلی، پاسخگویی دولتمردان و سیاستمداران است و در مفاهیم ناظر به مردم(people) و شهروند در گفتمان سیاسی، همان مطالبه­گری است.  لغت جهاد تبیین ورای گروه بندی­های سیاسی و آمد و رفت­های مردان دولت و مجلس معطوف به پاسخگویی کل حکومت (اعم از دولت، مجلس و قوه قضائیه )است. از این حیث این واژه مانند جاده ای دوطرفه میان ملت و دولت است. کانالی برای مطالبه­گری مردم و پاسخگویی مسئولین.  از سوی مقابل، تشریح عملکرد مسئولان برای مردم و توضیح دستاوردها و خدمت رسانی ها، نه تنها در دوران مسئولیتشان بلکه معطوف به تبیین دستاوردها از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون. از این حیث جهاد تبیین ذره بینی است که به دست ملت داده می شود تا عملکرد و رفتار مسئولان را به دقت مشاهده کنند. مادامی که مسئولان بدانند در مرئا و منظر مردم هستند در رفتار و عملکرد خود دقت کرده و سنجیده عمل می کنند تا رضایت افکار عمومی را به دست آورند. مقام معظم رهبری در اینباره می فرمایند:«جهاد تبیین به نوعی تحذیر خود ماست، تهدید خود ماست» به این معنا که دولتمردان و حاکمان را بر کرسی پاسخگویی در مقابل مردم می نشاند. در واقع واژه جهاد تبیین با نگرشی متعالی به مخالفت جدی با شیوه مرسوم در عرصه سیاسی کشور برخاسته، همانکه گاها دولت ها و مسئولان برای جبران نقص عملکرد خود به سیاه نمایی روی آورده و در کم کاری­ها مقصریابی می­کردند. واژه جهاد تبیین همه را در مسیر وحدت قرار می دهد و ایران را به عنوان یک کل منسجم مد نظر دارد. لذا مسئول فعلی و مسئول قبلی اهمیت ندارد. دستاورد، ثمره و نتیجه را معیار قرار می دهد.

در حوزه ابزاری و اجرایی، جهاد تبیین مد نظر مقام معظم رهبری، به مثابه دستوری است که همه چیز و همگان را به خدمت می گیرد. همه سرباز هستند و مدافع، به بیان دیگر هر کسی توان روشنگری دارد در هر بستری که در اختیار وی است باید به پا خیزد و فعالیت کند. تبیین به لسان، روشنگری به قلم، و حرکت به قدم، در ذات جهاد تبیین است. لذا جهاد تبیین واژه ای پویا و سیال است که مدام در حال به روزشدن در حیطه عملکردی و مخالف جدی بی انگیزگی و نا امیدی در حیطه روانی است. اگر امروزه عناصر سمعی و بصری محل نفوذ بر قلب و  ذهن مردم هستند، جهاد تبیین باید در این بستر نقش آفرینی کند و در این حوزه به تشریح دستاوردها بپردازد. دایره شمول و گستردگی این واژه همه مردم را دربرمی­گیرد و طیف و گروه خاصی مد نظر نیست. هر که تعلق خاطری به ارزش ها و اصول جمهوری اسلامی ایران دارد در قبال ناآگاهان وبدخواهان وظیفه تبیین نیز دارد.   

ناظر به حیطه­ی بین المللی این واژه، باید مد نظر داشت که جهاد تبیین، دربرگیرنده مقاومت در مقابل توطئه های دشمن است.  نوعی جهاد در حالت صلح جهانی و به مقابله با تبلیغات و تهاجمات جنگ نرم توجه دارد. از این حیث مخالفت جدی با محافظه کاری و محافظه کاران داخلی دارد که در مقابل فشارهای منطقه­ای و بین المللی سر به لاک خویش برده و انزوا گزیده­اند. اساسا کانون توجه جهاد تبیین برون رفت از انزوا و حرکت به سمت پویایی است. نه دفاع در مقابل تهاجمات، بلکه تهاجم در برابر تهاجم، رهبرمعظم انقلاب در اینباره می گویند: علاج این جنگ پیچیده، جهاد تبیین با «روش­های نوین نرم افزاری و متکی بر معارف و مفاهیم عمیق و عالیه اسلام» است.

نتیجتا جهاد تبیین نقطه عطفی در گفتمان سیاسی جمهوری اسلامی ایران است که سراسر بارمثبت معنایی دارد و عمل به آن برای مسئولان: شفافیت و جدیت در عملکرد، و برای مردم آگاهی و بصیرت به همراه خواهد داشت. که نهایتا  موجب پیشرفت و ترقی برای کشور می شود.