مذاکرات، میدان رقابت قدرت های بزرگ

رفت و آمدهای سیاسی بین طرفین مذاکرات، حکایت از این دارد که این بسته مورد پذیرش اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه بوده است. جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پیامی توئیت کرد که سفر وی به تهران دریچه جدیدی به مذاکرات گشوده و موانع دسترسی به یک توافق را رفع کرده است.

رسانه های غربی نیزتلویحا به تغییرنگرش آمریکا در نهایی شدن مذاکرات پرداخته اند و رفع موانع بازگشت به برجام را مورد پذیرش قرار داده اند.  اما آنچه در این بین مهم به نظر می رسد نقش روسیه در مذاکرات است. روسیه که در طول مذاکرات خود را در جبهه ایران معرفی کرده است اکنون و با نزدیک شدن توافق، بر سر سهم خود از سفره برجام دچار تردید شده.

لاوروف روز شنبه گفت توافق با ایران در حال تکمیل شدن است؛ با این حال، "اخیرا مشکلاتی از نقطه نظر منافع روسیه به وجود آمده است". مسکو اکنون به «ضمانت‌های کتبی» از سوی آمریکا نیاز دارد که تحریم‌ها بر حقوق روسیه تحت توافق هسته‌ای تأثیری نخواهد گذاشت. اشاره وی به "همکاری های تجاری، اقتصادی و سرمایه گذاری نامحدود و همچنین همکاری نظامی–فنی با ایران" است. با توجه به خروج یکجانبه آمریکا از برجام و فروریختن دیوار اعتماد سیاسی بین ایران و آمریکا و عدم واکنش جدی از سوی اتحادیه اروپا به این مساله، ایران برای گسترش تجارت های فرامرزی خود به سوی روسیه گرایش پیدا کرد و جایگاه مبادلات تجاری ایران و روسیه ارتقا یافت.

 اکنون روسیه این مساله را پیش کشیده که در صورت توافق بین المللی بین ایران و سایر طرفهای غربی، خللی در روند تجارت دو کشور ایجاد نشود. این مساله هنگامی قدرت می گیرد که روسیه با آغاز جنگ اوکراین بیش از هر فرصت دیگری با اتحادیه اروپا دچار کشمکش شده است. لذاست که نقش روسیه اکنون در مذاکرات بسیار برجسته تر از هر کشور دیگری است. در حال حاضر شاید موارد اختلافی بین ایران و آمریکا در چارچوب برجام چندان تاثیر گذار نباشد چرا که طرفین علاقه خود برای دستیابی به توافق را نشان داده اند لکن اختلاف در سطح کشورهای غربی و روسیه موثر است.

فی الواقع مانع جدیدی در روند مذاکرات پیدا شده که فراتر از مسائل داخلی و مواضع وزارت خارجه کشورهای غربی و ایران است و آن سهم خواهی روسیه از مذاکرات است. روسیه در صورت عدم امضای توافق نیز روابط خود را با ایران ادامه می دهد لکن می تواند تنها شریک ایران در مبادلات اقتصادی و... باشد اما با امضای توافق دست ایران برای گسترش روابط جهانی باز می شود و این به معنی پیدا شدن رقیب برای روسیه است.

ایران نه تنها بازار داخلی مناسبی برای شرکت های اروپایی دارد بلکه به لحاظ ژئوپلتیکی نیز مسیر ارتباطی مناسبی در نقشه جهانی برای مبادلات بین المللی دارد. همین امر کشورهای غربی را به امضای توافق و ترغیب می کند.

بنابراین زمینه برای امضای توافق در اراده ایران و غرب فراهم است. و اکنون باید بر جلب رضایت روسیه و توجه به خواسته های آن مد نظر قرار گیرد. ظاهر این امر نشان می دهد که روسیه باید تصمیم بگیرد که همچون برجام حاضر است مازاد اورانیوم غنی شده ایران را بپذیرد تا ایران را از دستیابی به سلاح هسته ای دور کند یا نه اما واقعیت نشان می دهد روسیه در قبال این اقدام خواهان مطالبات گسترده تری است و آن تضمین درادامه روابط تجاری گسترده با ایران است. در هر صورت اگر مساله توافق ایران در گذشته مساله بی اعتمادی بین ایران و آمریکا بود، اکنون عرصه رقابت و مچ اندازی قدرت های بزرگ شده است. و اراده روسیه بر توافق نیز به این مساله اضافه شده. گرچه زمینه برای امضای توافق در اراده طرفین وجود دارد و اوضاع واحوال جهانی نیز توافق را ضروری نشان می دهد لکن نباید این مساله را فراموش کنیم که توافق با کشورهای غربی علت تامه نیک بختی سیاست ایران نیست. آنها یکبار توافق امضا شده را رها کرده اند و بر فرض نهایی شدن توافق خوشبینی به پایبند بودن آنها به تعهد غلط است.