این روزها زمزمه اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی بر سر زبان‌ها افتاده است زیرا دولت وعده داده بود یارانه چهار کالای اساسی یعنی مرغ و تخم‌مرغ و شیر و روغن را به‌صورت کالابرگ الکترونیکی به دست مردم برساند، یعنی مابه‌التفاوتی را که قیمت قبل این کالاها پس از حذف ارز 4200تومانی با قیمت جدید آن‌ها پیدا می‌کنند به‌صورت یارانه در قالب طرح کالابرگ الکترونیک به مصرف‌کننده نهایی پرداخت کند. اجرای این طرح نوعی جایگزین برای یارانه نقدی است در صورتی که در اجرا با چالش‌های جدی روبه‌رو است.
از طرفی تا پیش از اجرای وعده آمدن کوپن الکترونیک، دولت مبلغ یارانه، 300 هزار تومانی برای دهک چهارم تا نهم و همچنین یارانه 400 هزار تومانی برای دهک اول تا سوم، پرداخت کرده است. بعد از آن قرار بود این کمک نقدی، در قالب کوپن الکترونیک به خانوارها تعلق بگیرد. کمی بعد گفته شد احتمالا زیرساخت‌های کالابرگ به زودی فراهم نمی‌شود و فعلا واریز یارانه نقدی ادامه دارد.
براساس آخرین اعلام وزیر اقتصاد، بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهادکشاورزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی مشغول ایجاد یک زیرساخت فنی برای اجرای طرح کالابرگ هستند که بعد از آماده شدن زیرساخت‌های لازم، نحوه اجرای این طرح به صورت کامل و شفاف به اطلاع مردم رسیده و اجرایی خواهد شد. این در شرایطی است که یازدهم خردادماه محمد مخبر، معاون اول رییس‌جمهور پس از جلسه هیات دولت در جامع خبرنگاران اعلام کرد که کالابرگ آماده نشده، ناچاریم یارانه نقدی بدهیم.
به گفته او، ما به لحاظ قانونی موظف بودیم از اول فروردین در واقع این اصلاح را صورت دهیم، یک تعارضی در مصوبه مجلس بود. اول اینکه باید از اول فروردین حذف می‌شد، چراکه ارز ترجیحی دیگر وجود نداشت و از سوی دیگر گفته بودند کالابرگ. البته در همان قانون گفته بودند «یا راه‌های دیگر». چون هنوز کالابرگ آماده نشده است، ناچاریم یارانه نقدی پرداخت کنیم و این را ادامه بدهیم.
مخبر درباره زمان اجرایی شدن کالابرگ الکترونیکی، متذکر شد: اجرای این طرح در دست دستگاه‌های دیگر است و دارند کار می‌کنند، اجازه دهید که زمان ندهم، اما واقعا فشار ما این است که در حداقل زمان ممکن این موضوع اجرایی شود.
اما مدیرکل توزیع و فروش شرکت بازرگانی دولتی ایران از اجرایی شدن طرح کالا برگ الکترونیک در ماه آینده خبر داد. حجت براتعلی گفته است پرداخت یارانه نقدی تنها دو ماه اجرا می شود و بعد وارد اجرای فاز دوم که پرداخت کالابرگ است می‌شویم. گفته این مقام مسئول به این معناست که یارانه نقدی در تیرماه حذف می‌شود و به جای آن کالابرگ پرداخت می‌شود.
قائم‌مقام وزیر صمت در امور بازرگانی گفت: تعبیر نادرستی از کالابرگ الکترونیکی شده است و سخت‌افزار جدیدی بنام کالابرگ ایجاد نمی‌شود. مفتح گفت: سخت‌افزار جدیدی به نام کالابرگ ایجاد نمی‌شود، بلکه از زیرساخت‌های موجود مانند کارت‌های بانکی استفاده خواهد شد و در مرحله‌ای که سامانه تکمیل و اعلام شود، افراد مایل به دریافت کالای ارزان، می‌توانند به مکان‌های مشخص مراجعه کنند. او می‌گوید: تا سه ماه آینده امکان ثبت‌نام و ویرایش اطلاعات در سامانه وجود خواهد داشت و مبلغ یارانه برای افرادی که اطلاعات آن‌ها تائید شود از روز اول پرداختی‌ها، محفوظ است.
این در حالیست که احمد امیرآبادی فراهانی عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت: «براساس قانون بودجه دولت باید قیمت‌ها را بر اساس سهمی که تعیین می‌کند قیمت شهریور ۱۴۰۰ باشد و مابه‌التفاوت آن را هم بر اساس کالابرگ پرداخت کند و این مصوبه مجلس است.»
این نماینده مجلس شواری اسلامی در ادامه اظهار کرد: «زیرساخت‌های بانک مرکزی برای ارائه خدمات کارت الکترونیکی به عنوان کالا برگ فراهم نیست و فعلاً پرداخت یارانه نقدی ادامه پیدا می‌کند، احتمالاً بعد از شهریور ماه تکلیف این موضوع روشن می‌شود. همچنین در ادامه جلسه دیروز نمایندگان با درخواست بررسی لایحه اصلاح تبصره‌های ۱ و ۷ ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور به صورت «دو فوریتی» مخالفت کردند.»
اینکه با این وضعیت و نبود زیرساختها برای ارائه کوپن الکترونیک چه راهی می تواند بهتر باشد توجه به این نکته را ضروری می کند که یارانه نقدی برتری نسبی که در اینجا نسبت به کالابرگ الکترونیکی دارد، این است که اختیار را به خود خانوار می‌دهد که چگونه یارانه دریافتی را هزینه کند چرا که ممکن است برای خانوار خرج‌های ضروری‌تری وجود داشته باشد و بنا بر صلاحدید این مبلغ صرف هزینه‌های دیگری شود که عملاً این اختیار در طرح کالابرگ الکترونیک از خانوار ما سلب می‌شود.
از طرف دیگر دومین نکته‌ای که قابل بحث است این است که دولت با کالابرگ الکترونیکی یارانه کمتری به‌لحاظ ارزش ریالی در اختیار مردم قرار می‌دهد.
اگر مصرف یک خانواده چهارنفره در طول یک ماه را به‌طور متوسط، ماهانه 8 لیتر شیر (هفته‌ای 2 لیتر)، یک شانه تخم‌مرغ، 8 عدد مرغ دوکیلوگرمی (هفته‌ای دو عدد) و 5 لیتر روغن در نظر بگیریم: مابه‌التفاوت مبلغ پرداختی دولت که به‌واسطه کالابرگ الکترونیکی در طول یک ماه قرار است پرداخت شود، عبارت است از:
480 هزار تومان بابت مرغ با فرض مصرف 16 کیلوگرم در ماه، 50 هزار تومان بابت یک شانه تخم‌مرغ، 300 هزار تومان بابت 5 لیتر روغن و حدود 100 هزار تومان بابت 8 لیتر شیر، مجموعاً حدود 950 هزار تومان میزان یارانه پرداختی دولت توسط کالابرگ الکترونیکی در طول یک ماه به مردم می‌شود،
این در حالی است که یارانه نقدی که بر مبنای 300 هزار تومان به یک خانواده 4نفره پرداخت می‌شود، یک‌میلیون و دویست هزار تومان است یعنی حدود دویست و پنجاه هزار تومان به‌ازای هر خانواده 4نفره در جیب دولت توسط کالابرگ الکترونیکی می‌ماند.
از مجموع نکاتی که در بالا ذکر شد، برداشت می‌شود که علاوه بر اینکه استقبال عمومی برای پرداخت یارانه نقدی میان عموم جامعه بیشتر است شواهد و قرائن نشان می‌دهد که کالابرگ الکترونیک طرح پرچالشی برای دولت است و همچنین فراهم کردن زیرساخت‌های آن هم دولت را با هزینه‌هایی قابل توجه روبه‌رو می‌کند، بنابراین می‌توان گفت در این شرایط حساس شاید بهتر باشد رویکرد دولت همان پرداخت یارانه نقدی باشد و اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی به آینده منتقل شود.
در این شرایط، اما برخی کارشناسان انتقاداتی را نسبت به اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی مطرح می‌کنند. کامران ندری، کارشناس اقتصادی اعتقاد دارد: نظام کوپنی در سطح ملی که ما هم آن را ابتدای انقلاب طی دوران جنگ تجربه کردی، مشکلات فراوانی به همراه دارد. مهم‌ترینش این است که فسادزاست. به هر حال در این سیستم باید دستگاه نظارتی خیلی قوی‌ای وجود داشته باشد که بسیار هزینه‌بر است. اگر همان مبلغ به صورت نقدی حتی به افراد دهک‌های پردرآمد هم پرداخت شود، به‌صرفه‌تر است تا بخواهید چنین سیستم نظارتی‌ای راه بیندازید. با اجرای طرح اصلاح یارانه‌ها و واریز یارانه کمک‌معیشتی برای مردم، قیمت جدید چهار قلم کالای اساسی از ۲۲ اردیبهشت قیمت‌های جدید برای ۴ قلم کالای اساسی اعلام شد و قیمت مصوب ۴ قلم کالای مرغ، تخم مرغ، روغن و لبنیات افزایش یافت. در ازای این افزایش قیمت یارانه‌ای ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومانی به ازای هر فرد برای خانوارها واریز شده است.