بحران اصفهان جدی است
بحران در اصفهان به حدی رسیده است که اخیرا رئیس جمهور دستور تشکیل ستاد احیای این رودخانه را صادر کرده و به مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری ماموریت داده است که راهکارهای احیای دائمی زاینده رود را بررسی کند. در این میان، دکتر تورج فتحی، کارشناس منابع آبی معتقد است اصلاح الگوی کشت در استان اصفهان، بهبود شیوه آبیاری کشاوری در این منطقه و جدی گرفتن اصل بازچرخانی آب در شهرهای مختلف اصفهان، سه راه حل اصلی بحران زاینده رود است.
در ادامه کارشناس مدیریت منابع آبی درباره مهمترین مصارف آب در حوضه آبریز زاینده رود توضیح داد: «بخش مهمی از آب زاینده رود به مصرف آب شرب مردم اصفهان و سایر شهرهای این حوضه آبریز از جمله نجف آباد، مبارکه، فلاورجان، زرین شهر، خمینی شهر، شاهین شهر و ... می رسد و بخش دیگری از این آب نیز توسط صنایع آب بر استان اصفهان مصرف می شود، اما بدون تردید مهمترین مصرف کننده آب در حوضه آبریز زاینده رود، بخش کشاورزی است.»
وی با اشاره به انتقال آب خوزستان به اصفهان گفت: «پیش از پیروزی انقلاب تونل کوهرنگ 1 با دبی حدود 200 میلیون متر مکعب در سال بر سرشاخه های کارون ساخته شد و در دهه 60 نیز تونل کوهرنگ 2 با دبی 240 میلیون متر مکعب در سال بر سرشاخه های همین رودخانه ساخته شد و هم اکنون آب از طریق این دو تونل به حوضه آبریز زاینده رود منتقل می شود. اخیرا هم تونل کوهرنگ 3 بر سرشاخه های کارون ساخته شده است و اگر این تونل به بهره برداری برسد، سالانه 120 تا 160 میلیون متر مکعب آب به حوضه آبریز زاینده رود منتقل خواهد شد.»
این کارشناس منابع آبی تاکید کرد: «تونل های سه گانه کوهرنگ تنها بخشی از آب خوزستان هستند که به اصفهان منتقل می شوند و خشک شدن زاینده رود آن هم در شرایطی که آب از استان خوزستان به این حوزه آبریز منتقل شده است، نشان می دهد که مصارف آب در استان اصفهان به واسطه افزایش جمعیت، احداث صنایع آب بر و بخصوص افزایش محسوس سطح زیر کشت در این استان به شدت افزایش یافته است.»
نگاه نماینده مردم اصفهان در مجلس به زاینده رود
همچنین در واکنش به خشکی زاینده رود احمد راستینه، نماینده شهرکرد، بن و سامان در مجلس شورای اسلامی صبح جمعه در جلسه با شورای شهر اصفهان، اظهار داشت: «تا زمانی که به فهم مشترکی مسائل مشترک دو استان نرسیم، نمی‌توان راه حلی ارائه داد. حس بی‌عدالتی در مردم بدترین عارضه عمومی است. حدود دو ماه پیش خدمت مردم شرق اصفهان بودیم و در آنجا کامل توضیح دادم که میزان ورودی آب از چهارمحال پشت سد زاینده‌رود چقدر است و برداشت آب زاینده‌رود در چهارمحال چقدر است.»
وی افزود: «تا دهه‌های گذشته ۷ متر برف در کوهرنگ می‌نشست، اما سال گذشته تنها ۴۵ سانت برف بر زمین نشست. در حال حاضر تونل کوهرنگ خشک شده و میزان ورودی آب آن حداقل به یک‌سوم رسیده است. باید حقآبه محیط زیست داده تا مشکلات زیست‌محیطی حل شود؛ با انتقال آب و موضوعات این چنینی مشکل فرونشست حل نمی‌شود.»
نماینده مردم شهرکرد در مجلس تاکید کرد: «شورای اسلامی شهر اصفهان وظیفه دارد ببیند چه اتفاقی بر سر آب اصفهان رخ می‌دهد. وضعیت فرونشست در اصفهان واقعاً نگران کننده است و وزارت نیرو نیز باید پای کار بیاید. باید برای محیط زیست و آب خوان‌ها احترام قائل شویم.»
راستینه گفت: «بارگذاری‌ها در فلات مرکزی ایران از ساخت مسکن تا توسعه صنایع دیگر تاب نخواهد آورد. هر بارگذاری جدید که نیاز به آب داشته باشد، در فلات مرکزی ایران، باعث خسران کل کشور می‌شود.»
راهکار کارشناسان برای حل بحران اصفهان
بر اساس این گزارش می توان دریافت که با این وضعیتِ آبی، زمین‌های کشاورزی شرق اصفهان که کشت غالب آن‌ها گندم، جو و یونجه بوده، به محلی به عنوان منشاء ریزگردها تبدیل شده‌اند. به گفته مقام‌های خانه کشاورز استان اصفهان، وضعیت زندگی نزدیک به یک میلیون کشاورز ساکن این استان که بیشتر آن‌ها در مناطق شرقی زندگی می‌کنند، در سال‌های اخیر به علت فقدان آب، دچار بحران شده است. در کنار بحران کم‌آبی، یکی از دلایل مؤثر در خشکی زاینده‌رود، برخی سوءمدیریت‌ها و برداشت‌های غیرمجاز از زاینده‌رود و بارگذاری‌های بیش از اندازه از این رودخانه است که موجب شده این رودخانۀ دائمی در فلات مرکزی ایران به رودخانه‌ای فصلی و مقطعی تبدیل شود. زاینده‌رود به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران به شمار می‌رفت که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه و در نهایت به تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریخت.
کارشناسان تاکید می کنند که با اصلاح الگوی کشت، بهبود شیوه آبیاری و اجرای بازچرخانی آب در حوضه آبریز زاینده رود می توان سالانه یک میلیارد متر مکعب آب مازاد در این حوضه آبریز ایجاد کرد بنابراین اگر مسئولان کشوری و محلی به اجرای این راهکارها بپردازند، نه تنها آب به اندازه کافی برای عبور از سطح شهر اصفهان و کاهش میزان آلودگی هوای این شهر وجود خواهد داشت، بلکه آب کشاورزان در شرق استان اصفهان نیز بدون نیاز به اجرای پروژه جدید انتقال آب تامین خواهد شد و همچنین بخشی از حقابه زیست محیطی گاوخونی نیز تامین می شود تا این تالاب دیگر به کانون ریزگرد تبدیل نشود.
متاسفانه به دلیل جزیره ای عمل کردن و ناهماهنگی مسئولان بخش های کشاورزی، صنعت و مدیریت آب در استان اصفهان شاهد آن هستیم که سال به سال نیاز آبی حوضه آبریز زاینده رود به بهانه افزایش تولید صنعتی یا خودکفایی در عرصه کشاورزی افزایش می یابد؛ چراکه به هیچ وجه مدیریت حساب شده در زمینه مصرف آب کشاورزی، صنعت و شرب در استان اصفهان وجود ندارد.