از تأثیر تحریم تا ورود فعالان غیرحرفه‌ای در بازار سرمایه

اثر تحریم بر بورس ایران

در سال ۹۷ پس از جهش‌های ارزی، بسیاری از شرکت‌های بورسی موظف به نرخ‌گذاری دستوری برای فروش ارز یا محصولات خود شدند. تا قبل از راه‌اندازی «سامانه نیما» نرخ ارز ۴۲۰۰ تومان بود. پس از راه‌اندازی این سامانه، نرخ دلار در بهترین شرایط، نزدیک به ۳۰ درصد با بازار آزاد اختلاف قیمت داشت. این مساله موجب شد که در سال ۹۷ سودآوری شرکت‌های بورسی در رقابت با رشد تورم و قیمت دلار جا بماند. در ادامه مشکلات زیرساختی کشور و پروسه‌های طولانی بروکراتیک تخصیص ارز، زمینه فعالیت برای شرکت‌های بورسی دشوارتر شد. کنترل قیمت محصولات شرکت‌ها از سوی دولت برای تنظیم و کنترل قیمت‌ها در بازار و شکل‌گیری «سفته‌بازی» روی محصولات کالایی، بار دیگری بود که در آن شرایط ایجاد و بر گرده شرکت‌های فعال در بورس افتاد.

اما به تدریج با انتقادهای جدی فعالان اقتصادی و راهکارهای ارائه شده از سوی کارشناس‌های اقتصادی، کالاهای مختلف از فهرست نرخ‌گذاری دستوری خارج شدند و شرکت‌ها دیگر مجبور نبودند تا ارز خود در سامانه نیما عرضه کنند. این دو آزادسازی باعث جبران بخشی از عقب‌افتادگی شرکت‌های بورسی نسبت به بازار ارز شد. به همین دلیل برخی از صنایع با افزایش تقاضا برای خرید سهام خود مواجه شوند. چون نزدیک به ۶۵ درصد از ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران، متعلق به صنایع تولید کننده است و قیمت‌گذاری محصول آنها بر مبنای دلار انجام می‌شود. از این‌رو، این آزادسازی شرایط مناسبی را برای بازار رقم زد؛ بنابراین اگرچه میزان و نوع اثر تحریم بر بورس در صنایع مختلف متفاوت است، اما کارشناس‌ها معتقدند که در کنار رشد قیمت دلار، افزایش قیمت دلار نیمایی، راه‌اندازی بازار متشکل ارزی، تقویت تقاضا در بورس کالا، ورود نقدینگی به بازار سهام، رشد قیمت‌ها و آزادسازی نرخ محصولات صنایع بورسی، تقویت طرف تقاضا، رشد قیمت جهانی نفت و کامودیتی‌ها فضای کلی بازار را برای رشد بورس فراهم کرده است.

و در ادامه دلار

قیمت دلار در روزهای گذشته بازهم کاهش یافت و یک مرز حساس دیگر را از دست داد و عصر روز گذشته به 27 هزار و 750 تومان رسید. در این باره معامله گران بازار معتقدند ادامه روند کاهشی قیمت دلار مستلزم آن است که حمایت آن در قیمت 27 هزار و 800 تومان شکسته شود. حال اتفاقی که رخ می‌دهد این است با کاهش قیمت دلار، شرکت‌های دلاری بورس با چالش افت قیمت مواجه خواهند شد؛ بنابراین ادامه این روند تأثیر فراوانی بر شاخص کل بورس می‌گذارد. ازآنجاکه این نمادها بیشتر در زمره نمادهای شاخص ساز قرار دارند، همین افت را به کل بازار سهام تعمیم می‌دهند و براین‌اساس سبب کاهش قیمت همه نمادهای حاضر در بازار سرمایه می‌شود.

نقش کسری بودجه در ریزش بورس چیست؟

در ادامه روند بررسی وضعیت بورس باید به مساله کسری بودجه توجه کرد. گزارش بانک مرکزی حاکی از این است که زنگ خطر کسری بودجه به صدا درآمده است و به‌رغم بهبود قابل‌ملاحظه تراز تجاری کشور ناشی از رشد قیمت‌های جهانی کالا، کسری بودجه دولت در سال جاری به سطح کم‌سابقه‌ای رسیده است. کسری بودجه از طریق افزایش تورم، حجم وابستگی دولت به بازار سرمایه را برای تأمین مالی افزایش می‌دهد. این مساله مانند شمشیری دو لبه می‌تواند منجر به گسترش توجه دولت به بورس شود و از طرف دیگر، سبب خواهد شد دولت به فکر نوسان‌گیری و خریدوفروش زیاد سهام شرکت‌های وابسته به خود کند. کارشناسان اقتصادی معتقدند یکی از دلایل رشد یا کاهش شاخص در بازار سرمایه به میزان تورم وابسته است. یعنی بازار سرمایه به طور مستقیم از روند تورم تأثیر می‌پذیرد. همچنین بر اساس اعداد و ارقام فعلی اگر کسری بودجه دولت به رشد تورم منجر شود در نهایت باید منتظر رشد شاخص‌های بورس باشیم. بسیاری از شرکت‌های حاضر در بورس به دلیل نداشتن صادرات، به سهام ریالی معروف هستند. یکی از موضوعاتی که بر این نمادها تأثیر بسیاری دارد، تورم است. کنترل تورم و ثبات در قیمت‌ها می‌تواند آنها را به سمت کنترل قیمت‌ها و یافتن راهکار افزایش فروش هدایت کند تا چشم به افزایش قیمت محصولات خود داشته باشند.

اگر مذاکرات برجام به نتیجه برسد ...

یکی از این بازارها که به‌شدت در انتظار نتیجه برجام به سر می‌برد بازار سرمایه است که از مردادماه ۹۹ تا امروز روزهای پرنوسانی را تجربه کرده است. در این میان کارشناسان هم از احتمالات متفاوتی برای این بازار در صورت احیای برجام، سخن می‌گویند. یکی از سناریوهایی که این روزها در خصوص این مسئله مطرح می‌شود احیای برجام در آینده‌ای نزدیک است؛ سناریوی دوم نیز ناکام ماندن توافق برجام و برای سناریوی سوم هم طولانی و فرسایشی شدن مذاکرات در ماه‌های پیشرو تخمین زده می‌شود. ازآنجاکه احیا شدن یا نشدن برجام تأثیر مستقیم بر نرخ ارز می‌گذارد، در نتیجه با بررسی احتمال افزایش یا کاهش قیمت دلار در ماه‌های آینده می‌توان، نمای کلی از وضعیت بازار سرمایه را ترسیم کرد. با افزایش اخباری مبنی بر دور شدن طرفین مذاکرات از توافق بر سر احیای برجام، قیمت دلار وارد یک فاز صعودی شد و هم زمان با آن شاهد صعودی شدن دیگر بازارها به‌ویژه بورس بوده‌ایم. حال موضوع مهمی که در راستای سرنوشت این بازار، مطرح است ابهامات اخبار مربوط به حوزه برجام است. اینکه آیا همه تحریم‌ها برداشته می‌شود؟ اگر این احتمال وجود دارد در چه زمان خواهد بود؟ و سؤالات دیگری که پاسخ شفافی نداشته و همچنین ورود به این بخش را پر ابهام کرده است.

بازیگری فعالان غیرحرفه‌ای بورس و افت شدید بازار سرمایه

کارشناسان معتقدند در شهریورماه در بازار سرمایه بی‌تدبیری‌هایی صورت گرفت که باعث افت 250 هزار واحدی شاخص کل شد و همین مساله خروج پول از بازار سرمایه را به همراه داشت. با سقوط ادامه‌دار بازار سرمایه و ازبین‌رفتن دارایی‌های مردم؛ خروج سرمایه از این بازار امری قابل پیش‌بینی بود. تصور عمده فعالان غیرحرفه‌ای بازار سهام این است که با توافق احتمالی و بازگشت طرفین درگیر در توافق برجام، قیمت دلار و سایر ارزها کاهش‌یافته و با کاهش قیمت دلار، بهای سهام شرکت‌ها نیز شروع به ریزش کرده یا معاملات گرفتار رکود می‌شود.

تأثیر نرخ اوراق مشارکت دولتی بر بورس

یکی از ابهامات پیش روی بازار سرمایه ابهام در نرخ اوراقی است که توسط دولت و برای جبران کسری بودجه منتشر می‌شود. در این باره کارشناسان بازار سرمایه معتقدند ابهامات این‌چنینی سبب ایجاد افت‌وخیزهایی در بازار سرمایه می‌شود، زیرا بازار سرمایه یکی بازارهای شفاف بوده و نیاز به یک اقتصاد شفاف دارد. با وجود تغییرات نرخ بهره سهام‌داران منتظر هستند ببینید تغییرات در این باره تشدید می‌شود یا خیر در نتیجه خریداران با وجود این ابهامات دست نگه‌داشته اند تا وضعیت روشن‌تر شود؛ بنابراین در خصوص آینده بازار سرمایه نمی‌توان پیش‌بینی لازم را کرد، زیرا سردرگمی در نرخ اوراق مشارکت دولتی و همچنین ابهامات این‌چنینی از طرف سیاست‌های دولت در حوزه اقتصاد سبب می‌شود نتوانیم به‌طورقطع درباره آینده بازار سرمایه پیش‌بینی کنیم.