با تشدید خشکسالی و کاهش منابع آب در دسترس، مدیران گلستان تصمیم بر آن دارند تا با استفاده از فناوری شیرین‌سازی آب دریای خزر، بخشی از نیاز استان را در بخش شرب تأمین کنند.
نام استان گلستان با سرسبزی و جنگل‌های فراوان گره‌خورده و کمتر کسی است که نام آن را بشنود و بپذیرد که این استان سرسبز شمالی با پدیده خشکسالی روبرو است.
اما رویداد کم‌آبی در سال‌های اخیر در گلستان آغاز شده و امسال خود را بیشتر نشان داده است. شدت این کم‌آبی به حدی است که مردم مرکز استان در سال جاری با قطعی‌های مکرر آب روبه‌رو شده‌اند، به‌گونه‌ای که در برخی از محلات بهره‌مندی از آب آشامیدنی به کمتر از نصف روز رسید.
هرچند که با به مدار آوردن برخی از چاه‌های کشاورزی یا چاه‌های ادارات و بخش خصوصی این چالش کمتر شده اما در درازمدت به برنامه‌های جدی‌تری نیاز است.
البته در سایر مناطق استان از شرق تا غرب شرایط مشابه حاکم است و کاهش نزولات جوی منجر به افت تراز آبی زیرسطحی شده و فعالیت ۳۸ هزار چاه مجاز و غیرمجاز این امر را تشدید کرده است.
این مباحث سبب شد تا مدیران استان به فکر منابع آبی جایگزین یا روش‌های بهینه مصرف باشند از جمله راهکارهای پیشنهاد شده توسط کارشناسان، تأمین آب شرب از طریق شیرین‌سازی آب دریای خزر است.
بر اساس پیشنهاد کارگروه سازگاری استان با خشکسالی مقرر شد میلیون‌ها مترمکعب از آب دریای خزر برای مصارف شرب، شیرین شده و وزارت نیرو با شیرین‌سازی ۳۲ میلیون مترمکعب از دریا موافقت کرد.
+ تمام ملاحظات در نظر گرفته شود
یک کارشناس محیط‌زیست گفت: خشکسالی امسال در گلستان در نیم‌قرن اخیر بی‌سابقه بوده و منابع آبی در دسترس را به حداقل رسانده است.
سید محمد فیروز نیا افزود: هرچند مردم و مدیران تلاش کردند با راه‌حل‌های جایگزین و مصرف بهینه برای جبران کاهش منابع آب اقداماتی انجام دهند اما این موضوع به‌تنهایی نمی‌تواند افت منافع آبی را جبران کند لذا استفاده از آب‌های نامتعارف همانند پساب‌های تصفیه شده، استفاده از آب باران و در سطح کلان‌تر مباحثی همچون شیرین‌سازی آب دریا موردتوجه قرار گرفت.
وی ادامه داد: در هفته‌های اخیر وزارت نیرو با شیرین‌سازی آب دریای خزر موافقت کرد که قبل از اجرای آن باید تمام مباحث اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی آن ارزیابی شود.
فیروز نیا گفت: استحصال آب از دریای خزر یقیناً در فعالیت اقتصادی ساحل‌نشینان و فعالان دریایی تأثیر می‌گذارد، به‌عنوان‌مثال پساب خروجی واحدهای تصفیه آب می‌تواند بر روند تولیدات مزارع پرورش ماهی در قفس و پن تأثیر منفی داشته باشد.
تمام پارامترهای کمی و کیفی پساب‌های خروجی و نحوه بازگرداندن آن به طبیعت باید مورد ارزیابی قرار بگیرد افزود: از دیگر مسائلی که باید موردتوجه مسئولان قرار گیرد تبعات زیست‌محیطی این پروژه است و باید تمامی پارامترهای کمی و کیفی پساب‌های خروجی و نحوه بازگرداندن آن به طبیعت با دقت ارزیابی و مطالعه شود و سهل‌انگاری در این بخش آثار مخربی بر حیات زیستمندان آبی و آبزیان خزر بر جای می‌گذارد که شاید تا سال‌ها قابل‌جبران نباشد.
فیروز نیا بیان کرد: مباحث اقتصادی هم از دیگر نکات مهم در اجرای پروژه شیرین‌سازی آب است لذا باتوجه‌به کاهش منابع مالی در دسترس و همچنین تحریم‌ها باید روشی انتخاب شود که باتکیه‌بر توان نرم و سخت‌افزاری بومی و با حداقل قیمت تمام شده، اجرایی شود.
وی گفت: تخصیص عادلانه آب تولیدی از این روش به شهرستان‌ها و مناطق مختلف موجود در طرح از جمله مهم‌ترین مواردی است که باید آن را لحاظ کرد.
+ تأمین یک‌سوم آب بندر ترکمن از واحدهای آب‌شیرین‌کن
فرماندار بندر ترکمن هم دراین‌خصوص گفت: شیرین‌سازی آب از جمله راهکارهای اثربخش در شهرهای ساحلی است.
سید صادق شیرنگی افزود: در حال حاضر یک‌سوم آب شرب در بندر ترکمن از طریق آب تولیدی از واحدهای آب‌شیرین‌کن این شهرستان تأمین می‌شود.
وی ادامه داد: واحد شیرین‌سازی آب در این شهرستان با استحصال چند هزار مترمکعب آب از چاه‌های لب‌شور و نیمه شور مبادرت به تولید آب برای اهالی شهرهای سیمین شهر، گمیش تپه، سیجوال و بندر ترکمن می‌کند.
شیرنگی بیان کرد: در صورت همراهی مردم جهت حفر چاه در اراضی آنها امکان توسعه فعالیت‌های آب‌شیرین‌کن وجود دارد البته باید در نظر گرفت که نشست زمین هم شهرستان را تهدید می‌کند لذا باید برنامه‌های دیگری هم در دستور کار باشد.
+ شیرین‌سازی به دریا آسیب نزند
وی با اشاره به مصوبه اخیر کارگروه سازگاری با خشکسالی، گفت: برای اجرای کلان پروژه‌هایی مانند شیرین‌سازی آب دریا باید تمام ملاحظات و ارزیابی به‌ویژه در حوزه محیط‌زیست انجام شود.
به گفته فرماندار بندر ترکمن انتقال و شیرین‌سازی میلیون‌ها مترمکعب آب دریا به طور حتم در زندگی بوم‌سازگان منطقه تأثیر می‌گذارد.
شیرنگی گفت: در اجرای شیرین‌سازی آب هم باید روشی انتخاب و اجرا شود که خسارت‌های زیست‌محیطی و آلودگی‌های احتمالی کمتری به همراه داشته باشد در غیر این صورت موجب پشیمانی در سال‌های آتی خواهد شد.
وی بیان کرد: دریای خزر پهنه آبی محصوری است که با دریای آزاد تبادل آبی ندارد در نتیجه حجم آب استحصالی باید به نحوی تعیین شود که به آن آسیبی وارد نکند.
فرماندار گمیشان هم گفت: در حال حاضر حدود ۱۰ درصد از روستاهای این شهرستان به‌وسیله تانکر آبرسانی می‌شود.
احمد دستمرد افزود: اجرای پروژه‌هایی مانند شیرین‌سازی آب دریا برای تأمین منابع آبی پایدار در شهرهای خشک مانند گمیشان ضروری است که البته باید در تخصیص آب تولیدی نگاه ویژه‌ای به شهرهای خشک و با منابع آبی محدود داشت.
+ مطالعات پروژه به‌زودی آغاز خواهد شد
مدیرعامل آب منطقه‌ای گلستان هم در خصوص این پروژه گفت: بخش زیادی از آب شرب در استان از سفره‌های زیرزمینی تأمین شده و برای میان و بلندمدت برنامه‌ریزی‌شده از ظرفیت سدها استفاده کنیم و بخشی از آب شرب استان هم در افق ۱۴۲۵ باید از طریق شیرین‌سازی آب دریا تأمین شود.
سید محسن حسینی افزود: پیگیری‌های زیادی را در خصوص اخذ مجوزات شیرین‌سازی آب دریا، از سال‌های قبل به‌ویژه از نیمه دوم سال ۹۹ انجام دادیم و بر همین اساس با مجوز شیرین‌سازی ۳۲ میلیون مترمکعب برای تأمین نیاز شرب موافقت شده است.
حسینی با بیان اینکه درخواست استان تا ۵۰ میلیون مترمکعب است، اضافه کرد: برای بقیه این درخواست هم تأکید شده با قید فوریت نسبت به مشخص‌کردن منابع و مصارف در افق ۱۴۲۵ با استفاده از سندهای بالادستی مختلفی که در زمینه آب وجود دارد، مطالعات لازم انجام شود.
وی گفت: شرکت آب منطقه‌ای استان و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور برای باقیمانده این تخصیص باید اقدامات تکمیلی را انجام دهند تا مجوز باقیمانده این درخواست هم صادر شود.
طبق گفته حسینی این آب در شهرستان‌های غرب استان از جمله بندر ترکمن، گمیشان، کردکوی، بندر گز، آق‌قلا و گرگان مورداستفاده قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: این پروژه فعلاً در حد مجوز بوده و مطالعات و بررسی‌های آن به‌زودی آغاز خواهد شد.
حسینی افزود: در سفر رئیس سازمان برنامه‌وبودجه به استان تقاضای اعتبار مطالعاتی شد که شفاهاً مورد موافقت قرار گرفت و در حال پیگیری هستیم تا مطالعات زیست‌محیطی، فنی، اجتماعی و غیره انجام شود.
وی در جواب سؤالاتی همچون محل برداشت آب، نحوه شیرین‌سازی، قیمت تمام شده و غیره گفت که این مؤلفه‌ها در مطالعات مشخص می‌شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای گلستان گفت: هم‌زمان هم به دنبال یافتن سرمایه‌گذار هستیم تا اگر سرمایه‌گذار قابلی پیدا شد مطالعات هم توسط او انجام شود.
حسینی در خصوص اینکه مقرر شده بود یک شرکت در اوایل دهه ۹۰ شیرین‌سازی آب دریا را در گمیشان آغاز کند، گفت: این شرکت تاکنون اقدامی انجام نداده است.
شیرین‌سازی آب دریا یکی از راه‌هایی است که می‌تواند بخشی از آب شرب موردنیاز گلستان را تأمین کند اما باید تمام ملاحظات اجتماعی و زیست‌محیطی آن در نظر گرفته شده تا آسیبی به این پهنه آبی وارد نشود./مهر